Okolice Zagłady. Karolina Koprowska: Postronni? Zagłada w relacjach chłopskich świadków. Kraków, Universitas, 2018, ss. 216.

• Authors: Gaweł Janik

Title variants

EN

Neighbouring the Shoah. Karolina Koprowska: Postronni? Zagłada w relacjach chłopskich świadków. Kraków, Universitas, 2018, ss. 216.

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł recenzyjny jest omówieniem książki Karoliny Koprowskiej Postronni? Zagłada w relacjach chłopskich świadków. Autor, wychodząc od Hilbergowskiej triady sprawca – ofiara – świadek, analizuje zmiany w postrzeganiu kategorii bystanders zapoczątkowane wraz z premierą filmu Shoah Claude’a Lanzmanna oraz publikacją eseju Jana Błońskiego Biedni Polacy patrzą na getto i książki Sąsiedzi Jana Tomasza Grossa. W tekście zwrócono uwagę na rodzące się na początku XXI wieku zainteresowanie „obrzeżami Zagłady” oraz przywołano najnowsze stanowiska polskich badaczy, którzy postulują redefinicję kategorii świadka. Opisując monografię Koprowskiej, recenzent dokonuje jej podziału na dwie zasadnicze części – teoretyczną oraz analityczną. W pierwszej z nich autorka przywołuje różne koncepcje dotyczące kategorii postronnego, wprowadza w obszar badań nad polską wsią w czasach Zagłady oraz opisuje strategie działania postronnych, których prezentuje jako okolicznych, a więc nierozerwalnie związanych z topografią wsi. Druga, najważniejsza część pracy poświęcona jest kategorii (prze)milczenia. Koprowska wskazuje jej trzy rodzaje: opowieść tłumioną (przedstawioną na podstawie filmu Pawła Łozińskiego Miejsce urodzenia), strategię „widzenia, ale niedostrzegania” (analiza prac przesłanych w ramach konkursu „Opis mojej wsi”) oraz metaforyczność i baśniowość opisu (twórczość Tadeusza Nowaka). Uzupełnienie recenzji stanowi nawiązanie do reportażu Mordechaja Canina Przez ruiny i zgliszcza. Podróż po stu zgładzonych gminach żydowskich w Polsce opisującego postawy polskich chłopów wobec Holokaustu.

EN

This text reviews Karolina Koprowska’s Postronni? Zagłada w relacjach chłopskich świadków [Bystanders? The Shoah in Peasant Accounts]. By means of Hilberg’s triad of perpetrator–victim–witness, the review analyses the shifts in perception of bystanders, inaugurated by Claude Lanzmann’s Shoah and two texts: Jan Błoński’s “Biedni Polacy patrzą na getto” [“Poor Poles Look at Ghetto”] and Jan Tomasz Gross’s The Neighbors. Moreover, this analysis emphasises the fact of growing academic interest in the “peripheries of the Shoah,” taking place in the early 21st century, and investigates recent publications in Polish Holocaust studies that postulate the re-definition of the witness as a cultural category. According to the review, Koprowska’s book can be devoted into two parts: theoretical one and analytic one. The former gathers different conceptualisations of a bystander, introduces the reader to the situation of Polish countryside in the times of the Shoah, and describes the strategies of bystanders, who are referenced as locals inherently belonging to the topography of a peasant landscape. The latter – and more important – part is dedicated to the category of silence, but also to that which leaves something unsaid. Koprowska distinguishes three types of such a trope: the repressed story (exemplified by Paweł Łoziński’s Miejsce urodzenia [Birthplace]), the strategy of “looking but not seeing” (exemplified by the applications to “Describe my countryside” competition), and descriptions abundant in metaphors and generic links to fairy tale (Tadeusz Nowak’s oeuvre). The conclusions of the review are supplemented by the reference to Mordechaj Canin’s Przez ruiny i zgliszcza. Podróż po stu zgładzonych gminach żydowskich w Polsce [Through Ruins and Remnants. A Journey through One Hundred Jewish Communities in Poland after the Holocaust], which explores the positions of Polish peasants regarding the Shoah.    

Keywords

PL

świadek; postronni; Holokaust

EN

witness; bystanders; Holocaust

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Narracje o Zagładzie
• Year: 2019
• Issue: 5
• Pages: 390-403

Dates

published

2019-12-22

Contributors

author

Gaweł Janik

Identifiers

DOI

10.31261/noz.7999