Kontrola i nadzór nad cywilnymi służbami specjalnymi w państwie polskim w latach 1990–2016

• Authors: Robert Jastrzębski

Title variants

EN

Control and supervision over civil special services in Poland between 1990 and 2016

Abstracts

EN

The author discussed the matter of managing Polish special services, including the liquidation of the security service created in the period of the Polish People’s Republic and the establishment of the State Protection Office (SPO). The attention was paid inter alia to changes in the organization and in the scope of supervision over the SPO, which took place in 1996, as well as to the establishment in 1995 of the Sejm’s Special Services Committee. In 2002, the Internal Security Agency and the Foreign Intelligence Agency were established in the place of the SPO. Four years later, the Central Anticorruption Bureau was formed. The author came to the conclusion that changes in the scope of supervision and control over civil special services in the Polish state between 1990 and 2016 were connected, above all, to ongoing political events in Poland.

Keywords

EN

special services; Internal Security Agency; Foreign Intelligence Agency; Central Anticorruption Bureau; State Protection Office; parliamentary control

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Zeszyty Prawnicze BAS
• Year: 2018
• Issue: 4(60)
• Pages: 25-52

Dates

published

2018

Contributors

author

Robert Jastrzębski

• Uniwersytet Warszawski

References

• Bartosiewicz K., Służby specjalne w Polsce – Zarys problemowy, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Informatyki, Zarządzania i Administracji w Warszawie” 2014, nr 2(27).
• Bożek M., Czuryk M., Karpiuk M., Kostrubiec J., Służby specjalne w strukturze władz publicznych. Zagadnienia prawnoustrojowe, Warszawa 2014.
• Bożek M., Kontrola parlamentarna służb specjalnych w Polsce, „Przegląd Sejmowy” 2012, nr 1.
• Bożek M., Kształt kontroli parlamentarnej służb specjalnych w Polsce na tle uwarunkowań prawnoustrojowych [w:] Administracja publiczna w III RP. Dwie dekady doświadczeń, red. M. Mazuryk, S. Jaśkiewicz, Warszawa–Siedlce 2011.
• Bożek M., Nadzór Prezesa Rady Ministrów nad służbami specjalnymi i sposoby jego realizacji w świetle obowiązującego ustawodawstwa, „Przegląd Sejmowy” 2010, nr 3.
• Bożek M., Sądowa kontrola działalności dochodzeniowo-śledczej Centralnego Biura Antykorupcyjnego na tle obowiązującego ustawodawstwa i praktyki [w:] Czynności dochodzeniowo-śledcze i działania operacyjne policji a rola sądu w postępowaniu przygotowawczym. Materiały pokonferencyjne, red. S. Lelental, J. Kudrelka, I. Nowicka, Szczytno 2008.
• Bożek M., Służby specjalne. Kryteria klasyfikacji na tle obowiązującego ustawodawstwa policyjnego, „Przegląd Policyjny” 2008, nr 4.
• Bożek M., Status prawnoustrojowy Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Zarys problemu na tle rozwiązań konstytucyjnych i ustawowych, „Przegląd Sejmowy” 2014, nr 3.
• Bożek M., Usytuowanie Centralnego Biura Antykorupcyjnego w systemie organizacyjnym państwa na tle obowiązującego ustawodawstwa[w:] Organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości a ochrona interesów finansowych wspólnoty europejskiej. Materiały, red. C. Nowak, Warszawa 2008.
• Buller L., Służby specjalne w Polsce po 1989 roku. Od UOP do ABW [w:] Administracja publiczna w III RP. Dwie dekady doświadczeń, red. M. Mazuryk, S. Jaśkiewicz, Warszawa–Siedlce 2011.
• Czarny P., Parlamentarna kontrola działalności służb specjalnych w Niemczech, „Przegląd Sejmowy” 2001, nr 6.
• Czarny P., Sejmowa Komisja do Spraw Służb Specjalnych na tle ogólnych dylematów parlamentarnej kontroli tych służb, „Przegląd Sejmowy” 2008, nr 3.
• Dawidowicz W., Zagadnienia ustroju administracji państwowej w Polsce, Warszawa 1970.
• Dudek A., PRL bez makijażu, Kraków 2008.
• Dudek A., Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988–1990, Kraków 2004.
• Galicki Z., Kontrola parlamentarna nad działalnością służb specjalnych (na przykładzie wybranych państw obcych), „Biuletyn. Ekspertyzy i Opinie Prawne. Kancelaria Sejmu” 1991, nr 1.
• Garlicki L., Kompetencje kontrolne Senatu Rzeczypospolitej Polskiej? Uwagi na marginesie artykułu prof. Pawła Sarneckiego, „Przegląd Sejmowy” 2000, nr 6.
• Grzegorowski Z., Służby specjalne a bezpieczeństwo państwa polskiego, Toruń 2013.
• Grzybowski M., Żebrowski A., Kontrola władzy ustawodawczej i wykonawczej nad służbami specjalnymi (zagadnienia podstawowe), Kraków 1999.
• Hermanowski K., Charakterystyka wybranych formacji mundurowych, inspekcji i straży [w:] Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa, red. E. Ura, S. Pieprzny, Rzeszów 2015.
• Hernacka A., Służby specjalne w systemie bezpieczeństwa państwa ze szczególnym uwzględnieniem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Zarys problematyki, „Studia z Zakresu Prawa, Administracji i Zarządzania. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego” 2015, t. 7.
• Historyczno-prawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944–1990). Zbiór studiów, red. A. Jusupowić, R. Leśkiewicz, Warszawa 2013.
• Hoc S., O niektórych aspektach organizacji, zakresu kompetencji i funkcjonowania służb bezpieczeństwa narodowego Republiki Węgierskiej, „Przegląd Sejmowy” 1998, nr 6.
• Hoc S., Sytuacja organizacyjno-prawna polskich służb specjalnych, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2002, nr 3.
• Jagielski J., Kontrola administracji publicznej, Warszawa 2007.
• Jaroszyński M., Kontrola administracji państwowej [w:] M. Jaroszyński, M. Zimmermann, W. Brzeziński, Polskie prawo administracyjne. Część ogólna, Warszawa 1956.
• Jędrzejewski S., Nowicki H., Kontrola administracji publicznej. Kontrola a nadzór. Struktura systemu. Instytucje, Toruń 1995.
• Kasznica S., Polskie prawo administracyjne. Pojęcia i instytucje zasadnicze, Poznań 1947.
• Kolaszyński M., Kontrola zewnątrzadministracyjna nad czynnościami operacyjno-rozpoznawczymi polskich służb specjalnych, „Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka” 2012, nr 3.
• Kolaszyński M., Status ustrojowy polskich służb specjalnych po 1989 roku, Kraków 2016.
• Konstytucja RP, t. II, Komentarz. Art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
• Konstytucyjne podstawy funkcjonowania administracji publicznej, t. 2, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2012.
• Kucharski M., Rządowe organy konsultacyjno-doradcze [w:] Instytucje bezpieczeństwa narodowego, red. M. Paździor, B. Szmulik, Warszawa 2012.
• Kuć T., Funkcje służb specjalnych RP w świetle regulacji prawnych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. Seria: Administracja i Zarządzanie” 2016, nr 110.
• Laskowski D., Prawne podstawy funkcjonowania służb specjalnych z perspektywy potrzeb obronnych państwa, „Obronność. Zeszyty Naukowe” 2014, nr 2.
• Leśkiewicz R., Od Służby Bezpieczeństwa do Urzędu Ochrony Państwa, „Dzieje Najnowsze” 2016, R. XLVIII, nr 1.
• Łętowski J., Szreniawski J., Kontrola administracji [w:] System prawa administracyjnego, t. III, red. T. Rabska, J. Łętowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978.
• Michalak S., O służbach specjalnych w brytyjskim parlamencie. Dzieje parlamentarnej kontroli służb specjalnych w Wielkiej Brytanii (1909–1994), Warszawa 2006.
• Misiuk A., Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego. Zagadnienia prawno-ustrojowe, Warszawa 2008.
• Mojak R., Parlamentarna kontrola Rady Ministrów i ministrów w świetle Konstytucji RP, „Przegląd Sejmowy” 2008, nr 3.
• Mróz A., Pajdała H., Komisja do spraw służb specjalnych – uwagi na tle dotychczasowego funkcjonowania, „Przegląd Sejmowy” 2004, nr 5.
• Mróz M., Kontrola parlamentarna nad tajnymi służbami. Przegląd rozwiązań instytucjonalnych w wybranych krajach, „Analizy BAS” 2012, nr 19(86), http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/publikacjeBAS.xsp?seria=7.
• Onyszczuk J., Nadzór prokuratora nad kontrolą operacyjną, „Prokuratura i Prawo” 2013, nr 7–8.
• Opaliński B., Nadzór i kontrola nad służbami specjalnymi [w:] Służby specjalne w systemie administracyjnym Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2016.
• Opaliński B., Rogalski M., Szustakiewicz P., Ustawa o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu. Komentarz, Warszawa 2017.
• Pajdała H., Komisje sejmowe. Status i funkcjonowanie, Warszawa 2003.
• Pieja R., Przewodnik po cywilnych służbach specjalnych od UB do ABW, Mikołów 2011.
• Pieprzny S., Administracja bezpieczeństwa i porządku publicznego, Rzeszów 2014.
• Prawo administracyjne. Pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, red. M. Stahl, Warszawa 2016.
• Prusak F., Służby specjalne [w:] Instytucje bezpieczeństwa narodowego, red. M. Paździor, B. Szmulik, Warszawa 2012.
• Radziewicz P., Uprawnienia, środki działania oraz prawne podstawy funkcjonowania sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych, „Przegląd Legislacyjny” 2006, nr 2.
• Rajchel J., Dubois E., Administracja wobec wyzwań bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego, Dęblin 2016.
• Rajchel J., Służby specjalne [w:] Administracja bezpieczeństwa i porządku publicznego. Organizacja i funkcjonowanie, red. K. Rajchel, Warszawa 2014.
• Rogalski M., Służby specjalne jako organ ochrony bezpieczeństwa państwa [w:] Służby specjalne w systemie administracyjnym Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2016.
• Rydlewski G., Służby specjalne w systemie bezpieczeństwa wewnętrznego [w:] Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa. Wybrane zagadnienia, red. S. Sulowski, M. Brzeziński, Warszawa 2009.
• Sagan S., Służby specjalne w Rzeczypospolitej Polskiej [w:] Organy i korporacje ochrony prawa, red. S. Sagan, Warszawa 2001.
• Sarnecki P., Kompetencje kontrolne Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sejmowy” 2000, nr 6.
• Sierpowska I., Funkcje kontroli państwowej. Studium prawnoporównawcze, Wrocław 2003.
• Służby specjalne we współczesnym państwie, red. Z. Siemiątkowski, A. Zięba, Warszawa 2016.
• Służby specjalne. Programowanie. Nadzór. Koordynacja, oprac. S. Zalewski, Warszawa 2003.
• Sprengel B., Ustrój organów administracji bezpieczeństwa i porządku publicznego, Włocławek 2004.
• Starościak J., Prawo administracyjne, Warszawa 1978.
• Stębelski M., Kontrola sejmowa w polskim prawie konstytucyjnym, Warszawa 2012.
• Sylwestrzak A., Kontrola administracji publicznej w III Rzeczypospolitej Polskiej, Gdańsk 2006.
• System bezpieczeństwa i porządku publicznego. Organy i inne podmioty administracji, red. M. Zdyb, J. Stelmasiak, K. Sikora, Warszawa 2015.
• Szubart J., Kontrola parlamentarna w sferze bezpieczeństwa i porządku publicznego [w:] Sprawność a legalność działania administracji publicznej w sferze ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego, red. P. Stanisz, M. Czuryk, K. Ostaszewski, J. Święcki, Lublin 2014.
• Szymanek J., O kontroli państwowej – teoretycznie, „Kontrola Państwowa” 2006, nr 5.
• Tokarz G., Ewolucja polskich służb specjalnych po 1989 r., „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” 2007.
• Ura E., Administracja bezpieczeństwa wewnętrznego [w:] Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa, red. E. Ura, S. Pieprzny, Rzeszów 2015.
• Ura E., Ura E., Prawo administracyjne, Warszawa 2009.
• Walczuk K., Bożek M., Konstytucyjne i ustawowe uwarunkowania organizacji i funkcjonowania Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Siedlce 2015.
• Warmiński A., Cywilne służby specjalne Rzeczypospolitej Polskiej, Piotrków Trybunalski 2016.
• Widacki J., System bezpieczeństwa wewnętrznego – ewolucja struktur i funkcji [w:] Druga fala polskich reform, red. L. Kolarska-Bobińska, Warszawa 1999.
• Zalewski S., Służby specjalne w państwie demokratycznym, Warszawa 2005.
• Zięba-Załucka H., Konstytucyjne aspekty bezpieczeństwa, „Studia Iuridica Lublinensia” 2014, nr 22.
• Zimmermann J., Prawo administracyjne, Kraków 2006.
• Znamierowski C., Wiadomości elementarne o państwie, Poznań 1948.
• Zubik M., Organizacja wewnętrzna Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2003.
• Zybertowicz A., W uścisku tajnych służb. Upadek komunizmu i układ postnomenklaturowy, Komorów 1993.
• Żebrowski A., Ewolucja polskich służb specjalnych. Wybrane obszary walki informacyjnej (Wywiad i kontrwywiad w latach 1989–2003), Kraków 2005.
• Żebrowski A., Kontrola cywilna nad służbami specjalnymi III Rzeczypospolitej (1989–1999). Zagadnienia politologiczno-prawne, Kraków 2001.
• Żebrowski A., Sejmowa kontrola działalności służb specjalnych – rzeczywistość czy fikcja, „Doctrina. Studia Społeczno-Polityczne” 2008, nr 5.
• Chybalski P., Zakres osób, które mogą zostać zobowiązane do stawiennictwa na posiedzeniu komisji sejmowej – wykładnia art. 139 ust. 3 oraz art. 153 ust. 1 i 2 regulaminu Sejmu.
• Granat M., Dostęp do akt dokumentujących działania podjęte przez służby specjalne.
• Hoc S., Czy Komisja do Spraw Służb Specjalnych jest uprawniona do odtajniania protokołów i stenogramów ze swoich posiedzeń i w jakim trybie?
• Hoc S., Udostępnianie niejawnych dokumentów sejmowych instytucjom zewnętrznym.
• Odrowąż-Sypniewski W., Status dokumentów urzędowych stwierdzających przebieg zamkniętego posiedzenia komisji sejmowej.
• Odrowąż-Sypniewski W., Tryb powołania Komisji do Spraw Służb Specjalnych – wykładnia art. 74a ust. 4 regulaminu Sejmu.
• Odrowąż-Sypniewski W., Wykładania art. 139 ust. 1 oraz 106 ust. 6 regulaminu Sejmu.
• Odrowąż-Sypniewski W., Wykładnia przepisu art. 74d regulaminu Sejmu.
• Odrowąż-Sypniewski W., Zasady dokonywania zmian w składzie Komisji do Spraw Służb Specjalnych.
• Piotrowski R., Pawłowicz K., Interpretacja art. 138 pkt 1a regulaminu Sejmu.
• Radziewicz P., Możliwość skierowania projektu ustawy do Komisji do Spraw Służb Specjalnych w celu przeprowadzenia przez nią pierwszego czytania lub szczegółowego rozpatrzenia projektu.
• Radziewicz P., Zasady zwoływania posiedzeń Komisji do Spraw Służb Specjalnych.
• Sarnecki P., Czy Komisja do Spraw Służb Specjalnych realizując zadania, wynikające z art. 3 ust. 3 ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, oraz badając skargi na działalność służb specjalnych, może żądać od Szefów ABW, AW i WSI akt, dokumentujących podjęte przez służby specjalne działanie (w tym działanie operacyjno-rozpoznawcze) oraz uzyskane w ich toku informacje?
• Sarnecki P., Dostęp do akt dokumentujących działania podjęte przez służby specjalne.
• Sarnecki P., Prawo do zatrudniania w formacjach czuwających nad bezpieczeństwem publicznym.
• Sokolewicz W., Dopuszczalność żądania przez sejmową Komisję do Spraw Służb Specjalnych informacji związanych z działaniami operacyjno-rozpoznawczymi dla celów kontroli działalności szefów służb specjalnych lub badania skarg na działalność tych służb.
• Stębelski M., Rotacyjne przewodnictwo Komisji do Spraw Służb Specjalnych – wykładnia art. 138 ust. 1a regulaminu Sejmu.
• Szepietowska B., Tryb działania prezydium Komisji do Spraw Służb Specjalnych.
• Szmyt A., Niektóre aspekty ograniczenia jawności prac komisji sejmowych i ich dokumentacji. zawarte [w:] Regulamin Sejmu w opiniach Biura Analiz Sejmowych, t. II, wybór i oprac. W. Odrowąż-Sypniewski, Warszawa 2010.
• Czarny P., Opinia prawna w sprawie zakresu działania Komisji ds. Służb Specjalnych, „Zeszyty Prawnicze BAS” 2011, nr 1.
• Stębelski M., Opinia na temat kontroli sejmowej wobec służb specjalnych, „Zeszyty Prawnicze BAS” 2011, nr 1.
• Szepietowska B., O zakresie działania Komisji do Spraw Służb Specjalnych, „Biuletyn Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu” 2003, nr 2.
• Szepietowska B., W sprawie trybu działania Prezydium Komisji do Spraw Służb Specjalnych, „Biuletyn Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu” 2002, nr 2.
• Sprawozdanie Komisji do Spraw Służb Specjalnych z działalności w II kadencji Sejmu (1993–1997), Warszawa 1997.
• Sprawozdanie Komisji do Spraw Służb Specjalnych z działalności w III kadencji Sejmu (1997–2001), Warszawa 2001.
• Sprawozdanie Komisji do Spraw Służb Specjalnych z działalności w IV kadencji Sejmu (2001–2005), Warszawa 2005.
• Sprawozdanie Komisji do Spraw Służb Specjalnych z działalności w V kadencji Sejmu (2005–2007), Warszawa 2007.
• Sprawozdanie Komisji do Spraw Służb Specjalnych z działalności w VI kadencji Sejmu (2007–2011), Warszawa 2011.
• Sprawozdanie Komisji do Spraw Służb Specjalnych z działalności w VII kadencji Sejmu (2011–2015), Warszawa 2015.

Identifiers

DOI

10.31268/ZPBAS.2018.60

Biblioteka Nauki

2211949