Szkolne organizacje religijne w diecezji lubelskiej w dwudziestoleciu międzywojennym

• Authors: Wiesław Partyka

Abstracts

EN

Poland’s regaining of independence in 1918 entailed many challenges. In addition to the establishment of state structures, rebuilding the destroyed economy, the issue of education and upbringing was also an important element. The Polish Episcopate played an important role in this area, striving for the moral and religious revival of Polish families through the education of youth. Religious organizations of various types operating at schools were an effective tool for educational influence on young people. The most popular included: the Sodality of Our Lady, the Eucharistic Crusade or the Living Rosary Association. Unfortunately, despite the initial freedom of action enjoyed by these organizations, after the May coup, the Sanation authorities tried to significantly restrict their activities, aiming primarily at the ideal of state education. The collection of the Lublin Archdiocesan Archives contains reports from 1933–1934 showing the activities of school-based religious organizations in the Lublin Diocese. They provide much valuable information both on their activities, membership, but also on the prevailing social relations. The purpose of the article is to present, as far as possible, a picture of school-based religious organizations in the schools of the Diocese of Lublin in the interwar period, above all at a time when relations between the Church and the state were quite tense and a struggle for the spiritual leadership was taking place.

PL

Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku niosło ze sobą bardzo wiele wyzwań. Oprócz tworzenia struktur państwowych, odbudowywania zniszczonej gospodarki, ważnym elementem była również kwestia szkolnictwa i wychowania. Istotną rolę odegrał w tym obszarze Episkopat Polski, który poprzez wychowanie młodzieży dążył do odrodzenia moralnego i religijnego polskich rodzin. Skutecznym narzędziem oddziaływania wychowawczego na młodzież były funkcjonujące przy szkołach różnego typu organizacje religijne. Do najpopularniejszych należały: Sodalicja Mariańska, Krucjata Eucharystyczna czy Żywy Różaniec. Niestety mimo początkowej swobody działania tych organizacji, po przewrocie majowym władze sanacyjne starały się znacząco ograniczyć ich działalność, dążąc przede wszystkim do realizacji ideału wychowania państwowego. W zbiorach Archiwum Archidiecezjalnego Lubelskiego znajdują się sprawozdania z lat 1933-1934 ukazujące działalność szkolnych organizacji religijnych na terenie diecezji lubelskiej. Przekazują one wiele cennych informacji zarówno na temat ich działalności, stanu liczbowego, ale również w kwestii panujących stosunków społecznych. Celem artykułu jest ukazanie, na miarę możliwości, obrazu szkolnych organizacji religijnych w szkołach diecezji lubelskiej w dwudziestoleciu międzywojennym, a przede wszystkim w czasie, kiedy stosunki pomiędzy Kościołem a państwem były dosyć napięte i rozgrywała się walka o rząd dusz.

Keywords

EN

school organizations; religious organizations; education; Diocese of Lublin; Sodality of Our Lady; Eucharistic Crusade; Living Rosary; altar boys; Apostleship of Prayer

PL

organizacje szkolne; organizacje religijne; wychowanie; diecezja lubelska; Sodalicja Mariańska; Krucjata Eucharystyczna; Żywy Różaniec; Kółko Ministrantów; Apostolstwo Modlitwy

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
• Year: 2023
• Volume: 120
• Pages: 333-356

Dates

published

2023

Contributors

author

Wiesław Partyka

• Instytut Pedagogiki KUL

• https://orcid.org/0000000255952901

References

• Źródła archiwalne
• Archiwum Archidiecezjalne Lubelskie
• sygn. Rep 61 B IX 3, Sprawozdania organizacji kościelnych szkolnych 1933-1938.
• Źródła drukowane
• Okólnik MWRiOP w sprawie zakładania kółek i zrzeszeń młodzieży szkół średnich ogólnokształcących, seminariów nauczycielskich i szkół zawodowych, „Dziennik Urzędowy MWRiOP”, 10 (1927) nr 11, poz. 183.
• Pirożyński Marian, Szczęch Stanisław, Rocznik statystyczny Kościoła katolickiego w Polsce. Rok pierwszy 1937, Lublin 1939.
• Pius XI, Divini Illius Magistri, „Acta Apostolicae Sedis”, 22 (1930) nr 2, s. 49-86.
• „Pod Znakiem Maryi”, 19 (1939) nr 6, s. 166.
• Winkowski Józef, Z naszej dziedziny. IV. Sodalicja Maryańska w szkole średniej, „Miesięcznik Katechetyczny i Wychowawczy”, 8 (1919) nr 6-7, s. 169-178.
• Opracowania
• Araszkiewicz Feliks, Ideały wychowawcze Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1978.
• Bielawski Zygmunt, Wychowanie religijne, Warszawa 1936.
• Czepczyńska Emilia, Kształtowanie się jednolitego systemu oświaty w II Rzeczypospolitej, „Studia Prawnicze KUL”, 68 (2016) nr 4, s. 33-51.
• Gall Stanisław, Bractwa i stowarzyszenia religijne, w: Podręczna encyklopedia kościelna, t. 5-6, red. Z. Chełmicki, Warszawa 1905, s. 121-122.
• Grzebień Ludwik, Apostolstwo Modlitwy, w: Encyklopedia katolicka, t. 1, red. F. Gryglewicz, Lublin 1973, kol. 829-830.
• Guzewicz Wojciech, Krucjata Eucharystyczna w międzywojennej diecezji łomżyńskiej, „Studia Teologiczne”, 22 (2004) s. 357-369.
• Jakubiak Marek, Relacje państwo – Kościół katolicki na tle polityki oświatowo-wychowawczej sanacji, Warszawa 2016.
• Jarowiecki Jerzy, Katolickie czasopisma dla młodzieży – tradycja i współczesność (1918-2000), „Gospodarka, Rynek, Edukacja”, 15 (2014) nr 4, s. 5-16.
• Kamiński Piotr, Sodalicja Mariańska Uczennic Gimnazjum i Liceum im. A. Mickiewicza we Lwowie prowadzona przez o. Teofila Tyrankiewicza, „Nasza Przeszłość”, 29 (2018) s. 317-339.
• Kumor Bolesław, Kościelne stowarzyszenia świeckie na ziemiach polskich w okresie przedrozbiorowym, w: Księga tysiąclecia katolicyzmu w Polsce, red. M. Rechowicz, cz. 1, Lublin 1969, s. 503-545.
• Kuźmiak Krystyna, Bractwa kościelne, w: Encyklopedia katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz, Lublin 1985, kol. 1013-1020.
• Lisowska Kinga, Działalność wychowawcza stowarzyszeń I organizacji katolickich w społeczeństwie wielokulturowym Warmii i Mazur – na przykładzie Stowarzyszenia Młodzieży Katolickiej oraz Sodalicji Mariańskiej, w: Religia i edukacja w styczności z różnorodnością kulturową, red. J.M. Garbula, J.J. Pawlik, Olsztyn 2017, s. 119-130.
• Łacek Mieczysław, Sodalicja Mariańska, w: Encyklopedia katolicka, t. 18, red. E. Gigilewicz, Lublin 2013, kol. 521-522.
• Magiera Elżbieta, Sodalicja Mariańska w Państwowym Gimnazjum im. Generała Józefa Wybickiego w Śremie w okresie międzywojennym, w: Wielkopolska i Wielkopolanie w dziejach polskiej edukacji, red. E. Głowacka-Sobiech, K. Kabacińska-Łuczak, Poznań 2017, s. 359-376.
• Majka Józef, Katolickie organizacje młodzieżowe, w: Historia katolicyzmu społecznego w Polsce 1832-1939, red. C. Strzeszewski, R. Bender, K. Turowski, Warszawa 1981, s. 339-364.
• Plis Jerzy, „Pod Znakiem Maryi” – miesięcznik Związku Sodalicji Mariańskich Młodzieży Szkół Średnich w Polsce (1920-1939), w: O etosie książki. Studia z dziejów bibliotek i kultury czytelniczej, red. T. Wilkoń, Katowice 2017, s. 757-770.
• Puszka Alicja, Sodalicje Mariańskie i ich działalność w Chełmie w latach 1918-1939, w: Chełm nieznany. Ludzie. Miejsca. Wydarzenia, red. M. Karwatowska, Chełm 2009, s. 89-110.
• Puszka Alicja, Sodalicje Mariańskie uczniów szkół średnich Krakowa w XIX wieku i w okresie II Rzeczypospolitej, „Roczniki Humanistyczne”, 57 (2009) z. 2, s. 121-158.
• Rymarówna Zofia, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997.
• Topij-Stempińska Beata, Działalność edukacyjna Krucjaty Eucharystycznej w Polsce międzywojennej, Kraków 2009.
• Wilk Stanisław, Episkopat Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1918-1939, Warszawa 1980.
• Zakrzewska Aldona, Edukacja religijna dzieci i młodzieży szkolnej okresu międzywojennego źródłem humanizacji życia społecznego, „Paedagogia Christiana”, 30 (2012) s. 47-68.

Identifiers

DOI

10.31743/abmk.12458

Biblioteka Nauki

33330721