„Oryginał został odnaleziony i nie zmienił właściciela”. Losy gnieźnieńskiego starodruku PL 178, zawierającego Officina ferraria

• Authors: Michał Sołomieniuk ks.

Abstracts

EN

The subject of this article is the fate of an early printed book from the resources of the Archdiocesan Archives in Gniezno, which contains a unique Polish-language poem from 1612 by Walenty Roździeński, entitled ‘Officina Ferraria’. This jointly bound book was given to the Gniezno chapter library as a testamentary gift by Rev. Anthony Dyament in 1885. Its scientific and historical value was discovered before World War II by the librarian and chapter archivist, Rev. Canon Leon Formanowicz; it was scientifically analysed by Prof. Roman Pollak in 1936. The book – taken by the Germans to Poznań during the war, then returned to its rightful owner after the war – was reintroduced to the inventory in 1955. That same year, Rev. Stanislaw Bross, PhD, chapter vicar of the Gniezno Archdiocese while Primate Stefan Wyszyński was imprisoned, loaned it without notifying the metropolitan chapter to Prof. Kornel Wesołowski of the Warsaw University of Technology. Wesołowski held the book until his death in 1977, after which his widow donated it to the National Library. In the late 1970s and early 1980s, the Primate’s Chapter in Gniezno tried unsuccessfully to reclaim the valuable book. Most recently, in 2017, the current director of the Archdiocesan Archives in Gniezno, Rev. Michał Sołomieniuk, analysed the Gniezno early printed book in Warsaw. In the Cathedral Library in Gniezno the book retains the reference number BK Pl 178.  

PL

Przedmiotem artykułu są losy starodruku z zasobu Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, zawierającego m.in. unikat polskojęzycznego poematu Walentego Roździeńskiego pt. Officina ferraria z 1612 roku. Ten druk współoprawny został podarowany gnieźnieńskiej bibliotece kapitulnej jako dar testamentalny ks. Antoniego Dyamenta w 1885 roku. Wartość naukową i historyczną druku odkrył przed II wojną światową bibliotekarz i archiwista kapitulny ks. kan. Leon Formanowicz, a zbadał go naukowo prof. Roman Pollak, który w 1936 roku przygotował jego edycję. Druk, w czasie wojny zabrany przez Niemców do Poznania, wrócił do prawowitego właściciela po wojnie i został ponownie zinwentaryzowany w 1955 roku. W tym też roku ks. dr Stanisław Bross, wikariusz kapitulny archidiecezji gnieźnieńskiej w czasie uwięzienia prymasa Stefana Wyszyńskiego, wypożyczył go bez powiadomienia kapituły metropolitalnej prof. Kornelowi Wesołowskiemu z Politechniki Warszawskiej. K. Wesołowski przetrzymywał druk do śmierci w 1977 roku, po czym wdowa po nim podarowała go Bibliotece Narodowej. Na przełomie lat 70. i 80. XX wieku kapituła prymasowska w Gnieźnie bezskutecznie starała się o zwrot cennej książki. Ostatnio, w 2017 roku, badał gnieźnieński druk w Warszawie obecny dyrektor Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie ks. Michał Sołomieniuk. W Bibliotece Katedralnej w Gnieźnie książka wciąż ma sygnaturę BK Pl 178.

Keywords

EN

‘Officina Ferraria’; Walenty Roździeński; Rev. Leon Formanowicz; Prof. Roman Pollak; Rev. Stanisław Bross; Archdiocesan Archives in Gniezno; Gniezno Cathedral Library; Gniezno Chapter Library; National Library in Warsaw

PL

Officina ferraria; Walenty Roździeński; ks. Leon Formanowicz; prof. Roman Pollak; ks. Stanisław Bross; Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie; Biblioteka Katedralna w Gnieźnie; Biblioteka Kapitulna w Gnieźnie; Biblioteka Narodowa w Warszawie

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
• Year: 2022
• Volume: 118
• Pages: 439-456

Dates

published

2022

Contributors

author

Michał Sołomieniuk ks.

• Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie

• https://orcid.org/0000000237028096

References

• Źródła
• Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie (AAG)
• Korespondencja nr 34/1959, 68/1959, 55/1960, 12/1961, 135/1978, 20/1979, 222/1983, 209/1985.
• Akta Kapituły Metropolitalnej w Gnieźnie (A Cap.)
• sygn. B 48 k. 270v, Protokoły posiedzeń.
• Akta Kurii Metropolitalnej w Gnieźnie, generalia (AKM I)
• sygn. 1671, Teczka Archiwum Archidiecezjalnego 1949-1955.
• sygn. 2756, Dziennik korespondencji 1953-1954.
• Spuścizna ks. Leona Formanowicza (SP 317)
• sygn. 10, Korespondencja 1931-1932.
• sygn. 11, Korespondencja 1933-1934.
• Archiwum PAN w Poznaniu
• Roman Pollak P.III-63, nr 20 (korespondencja dotycząca Officina ferraria).
• Biblioteka Kórnicka PAN (BK)
• rkps 993, Silva rerum variarum publico et pseudo-politicarum utilium et inutilium ordine et sine ordine conscriptarum prout in Sylva quaerendarum per me I.C.G.C.K. advectarum et conscriptarum Anno Domini 1685.
• Archiwum Zakładowe
• Marian Pełczyński – teczka osobowa.
• Opracowania
• Damazyn Michał, Nie-ordynariusz gnieźnieński Stanisław Bross, „Roczniki Teologiczne”, 64 (2017) z. 3, s. 133-156.
• Formanowicz Leon, Bibljoteka kapitulna w Gnieźnie, Poznań 1929.
• Nowacki Józef, Formanowicz Leon, w: Polski słownik biograficzny, t. 7, red. K. Ajdukiewicz, W. Konopczyński, Kraków 1948-1958, s. 64-65.
• Ocieczek Renarda, Główne kierunki recepcji „Officina ferraria” Walentego Roździeńskiego, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach. Prace Historycznoliterackie Katedry Historii Literatury Polskiej”, 3 (1965) s. 49-125.
• Pollak Roman, Staropolski poemat o górnikach i hutnikach, „Przegląd Współczesny”, 133 (1933) s. 112-124.
• Roździeński Walenty, Officina ferraria abo huta y warstat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego. Poemat z roku 1612 z unikatu bibljoteki kapituły gnieźnieńskiej wydał Roman Pollak, Poznań 1933.
• Roździeński Walenty, Officina ferraria abo huta y warstat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego (1612). Z Unikatu Bibljoteki Kapitulnej w Gnieźnie wydał, wstępem i przypisami zaopatrzył Roman Pollak, Katowice 1936.
• Roździeński Walenty, Officina ferraria ábo hutá i Wárstát z Kuźniami szlachetnego dzieła Zelaznego, opr. R. Pollak, M. Radwan, S. Rospond, Ossolineum: Wrocław-Warszawa-Kraków 1962.
• Officina ferraria abo huta i warstat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego przez Walentego Roździeńskiego teraz nowo wydana, wyd. poprawione i uzupełnione R. Pollak, Katowice 1948.
• Netografia
• Mikoś Tadeusz, Profesor Tadeusz Dziekoński jako badacz górniczo-hutniczych dziejów, http://history-of-mining.pwr.wroc.pl/old/attachments/article/10/23Mikos-Profesor_Tadeusz_Dziekoński.pdf (dostęp: 5.06.2021).
• AGH, Olszak Wacław, http://historia.agh.edu.pl/wiki/Wacław_Olszak (dostęp: 4.06.2021).
• Encyklopedia PWN, Wesołowski Kornel Kazimierz, http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Wesolowski-Kornel-Kazimierz;3994958.html (dostęp: 4.06.2021).

Identifiers

DOI

10.31743/abmk.12740

Biblioteka Nauki

2088348