Prasa katolicka w Królestwie Polskim w latach 1905-1914 wobec idei nowoczesnej oświaty i obywatelstwa

• Authors: Aneta Bołdyrew , Renata Bednarz-Grzybek

Abstracts

EN

The Catholic press in the Kingdom of Poland at the beginning of the 20th century covered the situation of the Church in the changing social reality and discussed and critically commented on Western concepts of modernisation. Publicists searched for ways of shaping modern society and the defining the role of the Church in this process that suited domestic conditions. The discourse on modernity addressed issues of education and citizenship, among others. Magazines addressed mainly to the clergy and published over a longer period of time were used as representative subjects in the study, including Przegląd Katolicki, Ateneum Kapłańskie, Wiadomości Pasterskie, Kronika Diecezji Kujawsko- Kaliskiej, Kronika Diecezji Sandomierskiej, Przegląd Diecezjalny w Kielcach and Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie. They promoted contemporary knowledge about the ways in which the Church supports school and extracurricular education, and pointed out the symbiotic relationship between the education of the younger generations and the consolidation of religious values, the shaping of civic attitudes and concern for the ethical dimension of the social community. The article adopts a research strategy based on the social conception of the history of education. Methods of historical and pedagogical research and of press discourse analysis were applied. The formal and editorial issues of the periodicals are briefly discussed, focussing primarily on educational and civic issues as they appeared in the Catholic social press after 1905 and on the problems of extracurricular education.  

PL

W prasie katolickiej w Królestwie Polskim przełomu XIX i XX wieku dyskutowano o sytuacji Kościoła w zmieniających się realiach społecznych, omawiano i krytycznie komentowano zachodnie koncepcje modernizacyjne. Publicyści poszukiwali odpowiadających rodzimym warunkom sposobów kształtowania nowoczesnego społeczeństwa i określania roli Kościoła w tym procesie. Dyskurs o nowoczesności dotyczył m.in. zagadnień oświaty i obywatelstwa. W niniejszym artykule reprezentatywnym przedmiotem badań uczyniono czasopisma adresowane głównie do duchowieństwa i wydawane przez dłuższy okres: „Przegląd Katolicki”, „Ateneum Kapłańskie”, „Wiadomości Pasterskie”, „Kronika Diecezji Kujawsko-Kaliskiej”, „Kronika Diecezji Sandomierskiej”, „Przegląd Diecezjalny w Kielcach”, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”. Propagowano w nich nowoczesną wiedzę o sposobach wspierania przez Kościół oświaty szkolnej i pozaszkolnej, wskazywano symbiotyczne związki edukacji młodego pokolenia z utrwalaniem wartości religijnych, kształtowaniem postaw obywatelskich i dbałością o etyczny wymiar wspólnoty społecznej. W artykule przyjęto strategię badawczą opartą na tzw. społecznej koncepcji historii wychowania. Zastosowano metody badań historyczno-pedagogicznych oraz metody analizy dyskursu prasowego. Krótko omówiono kwestie formalno-wydawnicze czasopism, skupiając się przede wszystkim na zagadnieniach oświatowo-wychowawczych i obywatelskich, ukazywanych w katolickiej prasie społecznej po 1905 roku oraz problemach edukacji pozaszkolnej.

Keywords

EN

idea of modern education; idea of modern citizenship; Catholic press; Kingdom of Poland (1905-1914); extracurricular education

PL

idea nowoczesnej oświaty; idea nowoczesnego obywatelstwa; prasa katolicka; Królestwo Polskie (1905-1914);; edukacja pozaszkolna

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
• Year: 2022
• Volume: 118
• Pages: 19-44

Dates

published

2022

Contributors

author

Aneta Bołdyrew

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000000261210816

author

Renata Bednarz-Grzybek

• Uniwersytet Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie

• https://orcid.org/0000000250339163

References

• Źródła
• „Ateneum Kapłańskie” 1909.
• „Kronika Diecezji Kujawsko-Kaliskiej” 1907-1914.
• „Kronika Diecezji Sandomierskiej” 1912-1913.
• „Przegląd Katolicki” 1905-1914.
• „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie” 1911-1914.
• „Wiadomości Pasterskie” 1905-1907.
• Opracowania
• „Kronika” jako dzieło redaktorów, w: Stulecie periodyku diecezjalnego „Kronika Diecezji Sandomierskiej”, red. J. Krasiński, Sandomierz 2009, s. 28-29.
• Bołdyrew Aneta, Krakowiak Małgorzata, Obszary działalności edukacyjnej i opiekuńczej Ko-ścioła Katolickiego wobec dzieci i młodzieży w Królestwie Polskim i na Kresach zaboru rosyjskiego na początku XX w., „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne”, 20 (2019) z. 1, s. 63-96.
• Butterwick-Pawlikowski Richard, Między oświeceniem a katolicyzmem, czyli o katolickim oświeceniu i oświeconym katolicyzmie, „Wiek Oświecenia”, 30 (2014) s. 11-53.
• Janeczek Stanisław, Rola Oświecenia chrześcijańskiego w kulturze wieku XVIII, „Kultura i Wartości”, (2015) nr 15, s. 9-48.
• Janowski Maciej, Małżeństwo z rozsądku: katolicyzm i nowoczesność w dziewiętnastowiecznej Europie, „Kwartalnik Historyczny”, 122 (2015) nr 4, s. 678-681.
• J.N. [Jan Nowodworski], Postęp ludzkości, w: Encyklopedia kościelna, wyd. M. Nowodwor-ski, t. XX, Warszawa 1894, s. 493.
• Kaczmarek Ireneusz, „Przegląd Katolicki” w latach 1863-1915, „Przegląd Tomistyczny”, 3 (1987) s. 317-342.
• Lewalski Krzysztof, Kościół rzymskokatolicki a władze carskie w Królestwie Polskim na prze-łomie XIX i XX wieku, Gdańsk 2008.
• Markiewicz Grzegorz, Spór o model społeczeństwa na łamach „Przeglądu Tygodniowego” i „Przeglądu Katolickiego” w latach 1864-1880, Łódź 2000.
• Mędrzecki Włodzimierz, Młodzież wiejska na ziemiach Polski centralnej 1864-1939. Procesy socjalizacji, Warszawa 2002.
• Notkowski Andrzej, Z dziejów prasy polskiej na Kujawach wschodnich do 1918 r., cz. 2, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, 10 (1971) nr 10/4, s. 435-464.
• Polskie czasopisma religijno-społeczne w XIX wieku. Materiały do katalogu, red. B. Lesisz, Cz. Drapińska, D. Olszewski, K. Marciniak, Warszawa-Lublin 1988.
• Porter-Szücs Brian, Faith and Fatherland. Catholicism, Modernity, and Poland, Oxford 2011.
• Wyczawski Hieronim Eugeniusz, O warszawskim „Przeglądzie Katolickim”, „Studia Theolo-gica Varsaviensia”, 16 (1978) nr 2, s. 269-279.
• Netografia
• Barańska Anna, Nowoczesny naród, nowoczesna religijność – przypadek Polski, cz. 2 https://xxpzhp.umcs.lublin.pl/Referaty/Anna%20Bara%C5%84ska_Nowoczesny%20nar%C3%B3d,%20nowoc_zesna%20religijno%C5%9B%C4%87_cz.%202.pdf (dostęp: 10.07.2021).

Identifiers

DOI

10.31743/abmk.13095

Biblioteka Nauki

2088326