Archiwum parafii w Zielonkach. Dzieje i zasób

• Authors: Anna Protsyk , Jan Bulak

Abstracts

EN

The article presents the history of the archives of the parish of the Nativity of the Blessed Virgin Mary in Zielonki near Kraków, and discusses in detail its accumulated resources. In 2022, the process of organizing and developing the collection was completed, resulting in this article. Publications based on documents of this provenance have so far been issued infrequently, although in recent years somewhat more frequently, so that there is a growing familiarity with the contents of the archive.The Zielonki parish was established in the 13th century, but documents relating to its earliest history can be found in the records of the Kraków Cathedral Chapter and the University of Kraków. The current archival holdings include documents from the 18th century on the parish, which consisted of villages: Zielonki, Bibice, Witkowice, Tonie, Garlica, Górka Narodowa, Wola Zachariaszowska and part of Pękowice. Older archives were lost during World War I. The most impressive collection contains the record books, almost complete since 1797. Also preserved, and very valuable, are chronicles from 1878–1932, the book of the Brotherhood of St Anne kept since the late 18th century, a sizeable collection of visitations and inventory records, and economic documents from the 19th and 20th centuries. In total, the archive includes 389 units produced between 1709 and 2019. These documents are also valuable because of the close relationship that, until the early 20th century, linked the Zielonki parish with the University of Kraków (Jagiellonian University) and the Kraków Collegiate Church of St Anne. In addition to the aforementioned issues, the article also briefly describes the history of the Zielonki parish chancellery. An appendix accompanying the article presents the archival inventory.

PL

Artykuł prezentuje dzieje archiwum podkrakowskiej parafii Zielonki pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i szczegółowo omawia zgromadzony w nim zasób. W 2022 roku zakończono proces porządkowania i opracowywania zbiorów, w wyniku czego powstał niniejszy artykuł. Bazujące dotychczas na dokumentach tej proweniencji publikacje wydawano rzadko, w ostatnich latach nieco częściej, dzięki czemu coraz szersza jest znajomość zawartości archiwum. Parafia w Zielonkach powstała w XIII wieku, jednak dokumenty dotyczące jej najdawniejszych dziejów znajdują się w aktach krakowskiej kapituły katedralnej i Uniwersytetu Krakowskiego. Obecny zasób archiwalny obejmuje dokumenty od XVIII wieku dotyczące parafii, na którą składały się wsie: Zielonki, Bibice, Witkowice, Tonie, Garlica, Górka Narodowa, Wola Zachariaszowska i część Pękowic. Starsze archiwalia zaginęły podczas I wojny światowej. Najpokaźniejszy zbiór stanowią księgi metrykalne, niemal kompletne od 1797 roku. Zachowały się także, bardzo cenne, kroniki z lat 1878-1932, księga Bractwa św. Anny prowadzona od końca XVIII wieku, pokaźny zbiór wizytacji i inwentarzy oraz dokumenty gospodarcze z XIX i XX wieku. Ogółem archiwum obejmuje 389 jednostek archiwalnych wytworzonych w latach 1709-2019. Dokumenty te są cenne także z powodu bliskich relacji, które do początków XX wieku łączyły parafię Zielonki z Uniwersytetem Krakowskim (Jagiellońskim) i krakowską kolegiatą św. Anny. Oprócz wyżej wymienionych, w artykule pokrótce opisano dzieje zieloneckiej kancelarii parafialnej. W aneksie dołączonym do artykułu zaprezentowano inwentarz archiwalny.

Keywords

EN

parish archive; Zielonki; St Anne Collegiate Church; record books

PL

archiwum parafialne; Zielonki; kolegiata św. Anny; księgi metrykalne

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
• Year: 2023
• Volume: 121
• Pages: 339-412

Dates

published

2023

Contributors

author

Anna Protsyk

• https://orcid.org/0009000272489653

author

Jan Bulak

• Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

• https://orcid.org/0000000283198205

References

• Źródła
• Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego (AUJ):
• sygn. SI 259, Inwentarz kościoła parafialnego w Zielonkach z 1825 r.
• Archiwum Narodowe w Krakowie (ANKr):
• sygn. 29/350/0/1,2,3, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Zielonkach.
• Opracowania
• Banaś Henryk, Dzieje rodów we wsi. Skąd się Banaś wziął w Bibicach?, Bibice 1997.
• Bińczycki Andrzej, Moje życie [kopia maszynopisu w zbiorach autora].
• Bulak Jan, Akta wizytacji podkrakowskiej parafii Zielonki z XVI-XVII wieku w zasobie Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 115 (2021) s. 7-31.
• Bulak Jan, Duchowieństwo parafii Zielonki (1797-1943). Kapłański awans czy zesłanie?, w: Wybrane zagadnienia z dziejów Zielonek i Bibic, red. J. Bulak, M. Zieliński, Zielonki 2018, s. 74-101.
• Bulak Jan, Kapłaństwo, charyzma i jego Zielonki. Ksiądz Adam Zięba (1907-1979), Zielonki 2019.
• Bulak Jan, Kilka słów o historii, w: Przyszłość swoją przeszłością czytajcie, red. M. Jedlińska, Bibice 2016, s. 7-9.
• Bulak Jan, Makarczyk Anna, Akta wizytacji podkrakowskiej parafii Zielonki z XVIII wieku w zasobie w Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 111 (2019) s. 15-55.
• Bulak Jan, Makarczyk Anna, Obraz Matki Boskiej Zwycięskiej w Zielonkach. Ikonografia-dzieje-kult, w: Wybrane zagadnienia z dziejów Zielonek i Bibic, red. J. Bulak, M. Zieliński, Zielonki 2018, s. 123-138.
• Bulak Jan, Między panem wójtem i plebanem... Konflikt wójtowsko-plebański w latach 60. i 70. XIX wieku w podkrakowskiej wsi, „Folia Historica Cracoviensia”, 23 (2017) nr 2, s. 37-69.
• Bulak Jan, Odbicie wielkich wydarzeń w kronice proboszcza małej podkrakowskiej parafii (1881-1911), w: Koła naukowe – szkołą twórczego działania. Nauki humanistyczne, red. I. Szatrawska, K. Szatrawski, M. Gołębiewska, Olsztyn 2017, s. 67-80.
• Bulak Jan, Parafia pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Bibicach, w: Przyszłość swoją przeszłością czytajcie, red. M. Jedlińska, Bibice 2016, s. 42-43.
• Bulak Jan, Rękopisy z archiwum parafii Zielonki jako źródło do poznania jej relacji z Uniwersytetem Jagiellońskim w XIX i XX w., w: Littera scripta manet. Zbiory rękopiśmienne w zasobach bibliotek, archiwów i muzeów, red. E. Danowska, A. Fluda-Krokos, Kraków 2022, s. 275-292.
• Bulak Jan, Słownik biograficzny kapłanów pracujących w parafii Zielonki (1797-1943), w: Wybrane zagadnienia z dziejów Zielonek i Bibic, red. J. Bulak, M. Zieliński, Zielonki 2018, s. 102-121.
• Bulak Jan, Śmierć w podkrakowskiej wsi Bibice w XIX wieku (przyczynek do studiów statystyczno-obyczajowych), w: Wybrane zagadnienia z dziejów Zielonek i Bibic, red. J. Bulak, M. Zieliński, Zielonki 2018, s. 59-73.
• Bulak Jan, Wpływ bractwa religijnego na życie parafii na przykładzie bractwa św. Anny w Zielonkach k. Krakowa w świetle dokumentu fundacyjnego z 1479 roku, w: Wybrane zagadnienia z dziejów Zielonek i Bibic, red. J. Bulak, M. Zieliński, Zielonki 2018, s. 1-14.
• Bulak Jan, Zieliński Mariusz, Historia kultu fatimskiego i figury Matki Boskiej Fatimskiej w parafii Zielonki, w: Wybrane zagadnienia z dziejów Zielonek i Bibic, red. J. Bulak, M. Zieliński, Zielonki 2018, s. 139-150
• Gwizdała Władysław, Nad Białuchą. O życiu rodzinnej wsi w okresie drugiej połowy XIX i pierwszej XX wieku – na podstawie dokumentów, kronik, zapisów oraz relacji mieszkańców Zielonek i własnych wspomnień – napisał Władysław Gwizdała, Zielonki 1983 [mps].
• Kroniki parafii Zielonki i księga rzeczy sprawionych (1844-1932), oprac. J. Bulak, A. Kędzierski, Zielonki 2020.
• Małecki Jan Maria, Dzieje Witkowic i Górki Narodowej dawnych wsi kapituły krakowskiej. Ze studiów nad przedmieściami Krakowa, Kraków 2010.
• Urban Wacław, Wieś podkrakowska w dobie nowożytnej (dzieje Bibic w latach 1475-1918), Kielce-Kraków 1976.
• Urbański Jan, Parafia św. Stanisława B.M. w Krakowie-Toniach, Kraków 2012.
• Wyżga Mateusz, W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza aż do czasów współczesnych, Zielonki 2009.
• Zięba Adam, 700-lecie parafii Zielonki koło Krakowa 1260-1960, w: J. Bulak, Kapłaństwo, charyzma i jego Zielonki. Ks. Adam Zięba (1907-1979), Zielonki 2019, s. 115-135.

Identifiers

DOI

10.31743/abmk.13711

Biblioteka Nauki

33338403