Kościół i klasztor Bernardynów w Mścisławiu

• Authors: Andrei Miacelski , Aleg Trusau

Abstracts

EN

The monks of the Bernardine Order appeared in Mstislavl at the beginning of the 18th century, but the monastery of the order in the city was founded only in 1727 thanks to the help of the local gentry. The original church and the monastery building were wooden, and the wooden church existed until 1821, when it was replaced by a new stone one, built somewhat apart from the original one. The original church is known thanks to visitations, and the church built in the early 19th century is known not only because of written descriptions and preserved plans, but also because of archeological investigation of its ruins. The residential monastery complex was always in one place, although it was also reconstructed at the end of the 18th century. Not only do its visitations and archaeological research give an idea of it, but some of its basements can still be accessed today. After the suppression of the uprising of 1830–1831, the church and monastery of the Bernardine Order in Mstislavl were closed and stood unattended for a long time, although both the Orthodox Church and the military claimed their buildings. During the fire of Mstislavl in 1858, the Bernardine church was severely damaged, was taken away by the Orthodox Church and a project was developed to convert it into an Orthodox church. But in the late 60s – early 70s of the 19th century, a new Orthodox church was built on the site of the residential building of the Bernardine monastery, and the church was dismantled at the request of the Orthodox Church.  

PL

Bernardyni pojawili się w Mścisławiu na początku XVIII wieku, ale ich klasztor powstał dopiero w 1727 roku dzięki pomocy miejscowej szlachty. Pierwotny kościół i klasztor były drewniane. Kościół funkcjonował do 1821 roku, kiedy został zastąpiony nowym, murowanym i zbudowanym nieco z dala od pierwszego. Pierwszy kościół wzmiankowano w opisie wizytacji, a kościół wybudowany na początku XIX wieku znany jest nie tylko z pisemnych opisów i zachowanych planów, ale również z badań archeologicznych. Zespół budynków klasztornych znajdował się zawsze w jednym miejscu, ale pod koniec XVIII wieku został przebudowany. Świadczą o tym nie tylko opisy wizytacyjne i badania archeologiczne, ale również zachowane  i obecnie udostępniane piwnice klasztoru. Po stłumieniu powstania listopadowego (1830-1831) kościół i klasztor Bernardynów w Mścisławiu zostały zamknięte przez władze carskie, a zakonnicy przeniesieni do innych konwentów. Budynki pobernardyńskie przez długi czas pozostawały opuszczone, chociaż prawa do nich rościły sobie zarówno miejscowa parafia prawosławna, jak i władze wojskowe. Podczas pożaru Mścisławia w 1858 roku kościół pobernardyński uległ poważnemu zniszczeniu. Mimo to świątynia została przejęta przez Cerkiew prawosławną, z planem dostosowania budynku do sprawowania liturgii wschodniej. Na przełomie lat 60. i 70. XIX wieku w miejscu klasztoru bernardynów wybudowano nową cerkiew św. Aleksandra Newskiego, a kościół rozebrano na prośbę prawosławnych.

Keywords

EN

Mstislav; St. Bernard; Church; Monastery; Orthodox Church

PL

Mścisław; bernardyni; kościół; klasztor; cerkiew prawosławna; Białoruś

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
• Year: 2023
• Volume: 120
• Pages: 311-332

Dates

published

2023

Contributors

author

Andrei Miacelski

• Instytut Historii Narodowej Akademii Nauk Białorusi

• https://orcid.org/0000000332542747

author

Aleg Trusau

• Białoruski Państwowy Uniwersytet Kultury i Sztuki

• https://orcid.org/0009000502805069

References

• Źródla
• Arhiv naučnoj arheologičeskoj dokumentacii Instituta istorii NAN Belarusi
• (Архив научной археологической документации Института истории НАН Беларуси)
• Ed. hr. 974d., Trusov O.A. Arheologičeskij otčët o provedenii raskopok na territorii pamâtnikov arhitektury byloj cerkvi Aleksandra Nevskogo v g. Mstislavle v avguste-sentâbre 1986 g.
• Ed. hr. 1077, Trusaў A. A. Spravazdača ab pravâdzennі arhealagіčnyh dasledavannâў ў lіpenі 1988 g. na pomnіku arhіtèktury HІH st. byloj carkvy A. Neўskaga ў g. Mscіslave Ed. hr. 1145v., Trusaў A.A. Spravazdača ab pravâdzennі arhealagіčnyh dasledavannâў u lіpenі 1989 g. Kn. 1
• Lietuvos Mosklu Akademijos Bibliotekas Skyrius (LMABS).
• F. 16. Bibl. 127. Sbornik materialov,kasaûŝihsâ topografičeskogo opisaniâ uezdov Mogilëvskoj gubernii za 1784 g.
• Nacionalny Gistaryczny Archiw Belarusi (NGAB).
• F. 1297. Op. 1. Sygn. 6523. Delo po otnošeniû stats-sekretarâ Bludova o sobranii svedenij o rimsko-katoličeskih monastyrâh i ob uprazdnenii ih.
• F. 1297. Op. 1. Sygn. 7450. Delo po otnošeniû stats-sekretarâ Bludova o sobranii svedenij o rimsko-katoličeskih monastyrâh i ob uprazdnenii ih. Delo po predpisaniû Mogilevskogo graždanskogo gubernatora ob otdače zamli prinadležaŝej Mstislavskomu bernardinskogo monastyrû dlâ postrojki učiliŝnogo na onoj doma.
• F. 1729. Op. 1. Sygn. 45. k. 469–471 v. – Akt testamentu postfataiego milosci Theodora Borodzieja.
• F. 1781. Op. 26. Sygn. 1395 – Vizity bernardinskih monastyrej Vitebskoj, Mogilevskoj gubernij za 1818 god.
• F. 1781. Op. 26. Sygn. 1407 – Opisi imuŝestvennyh dokumentov bernardinskih monastyrej Vitebskoj, Mogilevskoj gubernij za 1820 god.
• F. 1781. Op. 26. Sygn. 1411 – Vizity bernardinskih monastyrej Vitebskoj, Mogilevskoj gubernij za 1823 god.
• F. 1781. Op. 28. Sygn. 22 – Cmety i vedomosti o kapitalʹnom remonte kostelov i postroek novyh zdanij dlâ nih.
• F. 2001. Op. 1. Sygn. 137 – Delo o uprazdnenii Mstislavskogo bernardinskogo monastyrâ, mestečka Mstislavlâ.
• F. 2001. Op. 1. Sygn. 138 – Delo o uprazdnenii Mstislavskogo karmelitskogo monastyrâ, mestečka Mstislavlâ.
• F. 2001. Op. 1. Sygn. 732 – Delo o požare proizošedšem v gorode Mstislavle 4 iûnâ 1858 g.
• F. 2001. Op. 1. Sygn. 1026 – Delo o vybore mesta dlâ postrojki cerkvi v m. Mstislavle.
• F. 3157. Op. 1. Sygn. 10 – Perepiska s Ministerstvom prosveŝeniâ, mogilevskim gubernatorom i Mogilevskoj direkciej učiliŝ o zakrytii duhovnyh i učreždenii svetskih učiliŝ v g. Orše i Mstislavle.
• F. 1355. Op. 1. Sygn. 721 – Èkonomičeskie primečaniâ na 339 dač, opisanie g. Mstislavlâ i alfavity dač i vladelʹcev.
• F. 173. Op. 1. Sygn. 524 – Delo o perestrojke bernardinskogo kostela v g. Mstislavle v pravoslavnuû cerkovʹ s proektom.
• F. 797. Op. 11. Sygn. 29152 – O peredače v pravoslavnoe vedomstvo uprazdnennogo monastyrâ bernardincev v Mstislavle s cerkovʹû i stroeniâmi.
• F. 797. Op. 36. OtdelenieIV. Sygn. 246 – Po otnošeniû mogilevskogo gubernatora o postrojke v Mstislavle Afanasʹevskoj i Kazimiro-slobodskoj cerkvej.
• F. 822. Op. 12. Sygn. 2593 – Vizity Mogilevskoj eparhii 1816 goda.
• Opracowania
• Architektura Bielarusi. Narysy evaliucyi va ŭschodnieslavianskim i jeŭrapiejskim kantekscie, t. 3, kniha 2: Druhaja palova CHICH – pačatak CHCH st., Minsk 2007.
• Baravy R.V., Jakimovič Ju. A., Kaštoŭny dakumient pa historyi bielaruskaj hrafiki i architektury XVIII st. // Pomniki kuĺtury. Novyja adkrycci, Minsk 1985, C. 113–122.
• Grudziński K., Mścisław, w: Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych, red. H.E. Wyczawski, Kalwaria Zabrzydowska 1985, s. 227–228.
• Kalamajska-Saeed M., Rosyjskie pomiary klasztorów skasowanych w roku 1832, t. 2, Warszawa 2021.
• Kantak K., Bernardyni polscy, t. 2, Lwów 1933.
• Miacieĺski A.A., Muravanyja pravaslaŭnyja chramy CHICH st. u Mscislavie // Mscislaŭ i Mscislaŭski kraj: historyja, padziei, liudzi, Minsk 2021, C. 143–159.
• Piatrovič N., Mscislaŭski kliaštar biernardzincaŭ // Histaryčna-archiealahičny zbornik – Minsk 1996. – № 8. – C. 189–193.
• Slûnʹkova I.N., Monastyri vostočnoj i zapadnoj tradicii. Nasledie arhitektury Belarusi – M.: Progress-tradiciâ, 2002.
• Tkačev M.A., Zamki Belarusi, Minsk 2002.
• Trusaŭ A.A., Evaliucyja budaŭničych materyjalaŭ i techniki manumientaĺnaha dojlidstva Bielarusi CHI–CHVIII stst., Minsk 2020.

Identifiers

DOI

10.31743/abmk.14944

Biblioteka Nauki

33329417