Kontrakt z Henrykiem (Heinrichem) Küntzowem z 1634 roku na ołtarz główny do katedry wileńskiej – cenne źródło z rozproszonego Archiwum Katedralnego do jej barokowego wystroju

• Authors: Anna Sylwia Czyż

Abstracts

EN

The article cites a valuable source for the early-Baroque, unpreserved decoration of Vilnius Cathedral, which was destroyed in 1655, when the five-year occupation of Vilnius by Moscow troops began. The creator of the altarpiece, which was visually matched to the Gothic chancel, was a woodcarver from Nyasvizh, Henryk Küntzow. He made a two-tiered, gilded altarpiece, probably based on the scheme of a triumphal arch. The creation of such a structure, on the one hand, was associated with changes in the interiors of churches in the spirit of the Counter-Reformation, and on the other hand, was part of the retrofitting of the Vilnius Cathedral prior to the celebration of the transfer of the relics of St Casimir to the newly erected chapel-sanctuary (1636).

PL

Artykuł przytacza cenne źródło do wczesnobarokowego, niezachowanego wystroju katedry wileńskiej, które zostało zniszczone w 1655 roku, kiedy rozpoczęła się pięcioletnia okupacja Wilna przez wojska moskiewskie. Twórcą ołtarza, który został ściśle dopasowany do gotyckiego prezbiterium, był snycerz z Nieświeża Henryk Küntzow. Wykonał on ołtarz wukondygnacyjny i pozłacany, zapewne oparty o schemat łuku triumfalnego. Powstanie takiej struktury z jednej strony wiązało się z przemianami we wnętrzach świątyń w duchu kontrreformacji, a z drugiej strony wpisywało się w doposażanie katedry wileńskiej przed uroczystościami przeniesienia relikwii św. Kazimierza do nowo wzniesionej kaplicy – sanktuarium (1636).

Keywords

EN

Vilnius; cathedral; Henryk Küntzow; Bishop Abraham Voina; canons of Vilnius

PL

Wilno; katedra; Henryk Küntzow; bp Abraham Woyna; kanonicy wileńscy

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
• Year: 2023
• Volume: 121
• Pages: 57-68

Dates

published

2023

Contributors

author

Anna Sylwia Czyż

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

• https://orcid.org/0000000179231204

References

• Źródła
• Lietuvos Valstybes Istorijos Archyvas (LVIA) :
• f. 1135, ap. 4, b. 479, Kontrakt na wystawienie ołtarza głównego do katedry wileńskiej (il. 1).
• Materiały do dziejów rzemiosła artystycznego w Wielkim Księstwie Litewskim (XV-XIX w.), oprac. E. Łopaciński, Warszawa 1946.
• Opracowania
• Adamski Jakub, Co może nam powiedzieć typ przestrzenny gotyckiej katedry w Wilnie? Rozważania o relacjach między formą i funkcjonalnością średniowiecznych katedr w Środkowej Europie i w obszarze nadbałtyckim, „Studia Waweliana”, 22-21 (2022) s. 21-37.
• Homolnicki Michał, Kilka uwag nad dziełem „Wilno od początków jego do roku 1750”, przez J.I. Kraszewskiego, tom I, 1840; tom II, 1841, „Wizerunki i Roztrząsania naukowe. Poczet nowy drugi”, 22 (1841) s. 5-221.
• Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych. Od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.
• Janicki Marek A., Grób i komemoracja wielkiego księcia Aleksandra Witolda w katedrze wileńskiej w kontekście upamiętnienia Władysława Jagiełły w katedrze krakowskiej i propagandy jagiellońskiej XIV-XVI w., „Przegląd Historyczny”, 111 (2020) z. 4, s. 769-814.
• Jaroszewicz Aleksander A., Rzeźba ołtarzowa na ziemiach białoruskich w pierwszej połowie XVII wieku, w: Sztuka ziem wschodnich Rzeczpospolitej XVI-XVIII w., red. J. Lileyko, Lublin 2000, s. 317-333.
• Kołaczkowski Julian, Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce, Kraków 1888.
• Kowalski Marek Daniel, Nieznany dokument papieski dla Andrzeja, pierwszego biskupa Seretu i Wilna, i powstanie biskupstwa wileńskiego, „Studia Źródłoznawcze. Commentationes”, 53 (2015) s. 123-134.
• Kurczewski Jan, Biskupstwo wileńskie od jego założenia aż do dni obecnych…, Wilno 1912.
• Kurczewski Jan, Kościół zamkowy, czyli katedra wileńska w jej dziejowym, liturgicznym, architektonicznym i ekonomicznym rozwoju, cz. 3, Streszczenie aktów kapituły wileńskiej, Wilno 1913.
• Lietuvos dailininkų žodynas, t. 1, XVI-XVIII a., sud. A. Paliušytė, Vilnius 2005, s. 163.
• Osiecka-Samsonowicz Hanna, Tencalla Costante, w: Słownik architektów i budowniczych środowiska warszawskiego XV-XVIII wieku, red. P. Migasiewicz, H. Osiecka-Samsonowicz, J. Sito, Warszawa 2016, s. 463-470.
• Paknys Mindaugas, Kult świętych na Litwie od XV do początku XVII wieku: efekt polityki Kościoła katolickiego czy przejawy odmienności kulturowej?, w: Środowiska kulturotwórcze i kontakty kulturalne Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do XIX wieku, red. U. Augustyniak, Warszawa 2009, s. 131-151.
• Pasierb Janusz Stanisław, Problematyka sztuki w postanowieniach soborów, „Znak”, 16 (1964) nr 12, s. 1460-1480.
• Podczaszyński Karol, Nomenklatura architektoniczna, czyli słowomienik cieśliczych polskich wyrazów, Warszawa 1854.
• Samsonowicz Hanna, Kaplica św. Kazimierza w Wilnie i uroczyste przeniesienie relikwii świętego w 1636 roku, w: Sztuka ziem wschodnich Rzeczpospolitej XVI-XVIII w., red. J. Lileyko, Lublin 2000, s. 335-347.
• Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, red. J. Maurin-Białostocka, J. Derwojed, t. 4-5, Warszawa 1986, 1993.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, t. 15, cz. 1, Warszawa 1900.
• Słownik języka polskiego, oprac. S.B. Linde, t. 4, Warszawa 1814.
• Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 10, Kraków 1988-1993.
• Stamm Edward, Staropolskie miary, cz. 1, Miary długości i powierzchni, Warszawa 1938.
• Zahorski Władysław, Katedra wileńska, Wilno 1904.
• Netografia
• Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, https://sjp.pwn.pl/doroszewski (dostęp: 12.12.2022).

Identifiers

DOI

10.31743/abmk.16228

Biblioteka Nauki

33339224