Ofiarność duchowieństwa i składki kościelne (parafialne) na rzecz związku Caritas diecezji tarnowskiej w latach 1939-1945

• Authors: Jerzy Gapys

Abstracts

EN

After the initial destabilization of the Church’s charitable actions in the Tarnów diocese (subsidies from the curia, personal donations by priests and the faithful from the parish) to Caritas (mainly its headquarters), a marked increase in donations to Caritas in Tarnów were observed from 1942. The action of parochial donations (cash, in-kind contributions) for the Caritas headquarters was the largest one. During the years 1942-1944, cash and in-kind contributions were donated by approx. 30 parishes (approx. 30%), which were located in 15 deaneries (52%). In total, PLN 351,445 was donated, mainly from the parishes in the central and western zones of the Tarnów diocese. The generosity of the clergy from their personal income (iura stolae) culminated in 1944, when over 480 priests (compared to 88 in 1940) transferred over PLN 320,000 to Caritas. Financial and material support, as well as donations from the faithful to parochial Caritas branches, did not acquire a universal character, with just isolated cases being recorded in the Tarnów diocese. Locally, however, these funds were the basis of the Caritas’ branches’ budgets, sometimes even accounting for ¾ of their income. The subsidies from the Tarnów curia, thanks to the financial policy of Bishop Komar, constituted the most important item in the Caritas budget. By 1944, the curia had donated PLN 2,472,000. It was almost 60% of the total income of the Association, and more than 78% of all donations from the Church to the Association.

PL

Po początkowej destabilizacji akcji ofiarności Kościoła w diecezji tarnowskiej (subwencje kurii, osobiste datki księży i ofiary wiernych z parafii) na rzecz Caritas (głównie centrali) od 1942 r. obserwuje się wyraźny wzrost datków na tarnowską Caritas. Najszersze rozmiary przybrała akcja ofiar parafialnych (gotówka, naturalia) na centralę Caritas. W latach 1942-1944 na cele społeczne gotówkę i naturalia przekazywało ok. 30 parafii (ok. 30%), które znajdowały się na terenie 15 dekanatów (52%). Ogółem przekazano 351 445 zł, głównie z parafii w środkowym i zachodnim pasie diecezji tarnowskiej. Ofiarność duchownych z osobistych dochodów (iura stolae) kulminację osiągnęła w 1944 r., kiedy to ponad 480 księży (wobec 88 w 1940 r.) przekazało Caritasowi ponad 320 tys. zł. Wsparcie finansowe i rzeczowe, jak i datki wiernych na rzecz oddziałów parafialnych Caritas nie przybrały charakteru powszechnego, obserwowano raczej odosobnione przypadki na terenie diecezji tarnowskiej. Lokalnie jednak środki te były podstawą budżetu oddziałów, stanowiąc niekiedy nawet ¾ jego dochodów. Subwencje kurii tarnowskiej, dzięki polityce finansowej bp Komara, stanowiły najpoważniejszą pozycję w budżecie Caritas. Do 1944 r. kuria przekazała 2 472 000 zł. Było to prawie 60% ogółu przychodów Związku, ponad 78% zaś wszystkich ofiar ze strony Kościoła na stowarzyszenie.

Keywords

EN

World War II; Catholic church; Tarnów diocese; Caritas

PL

II wojna światowa; Kościół katolicki; diecezja tarnowska; Caritas

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
• Year: 2021
• Volume: 116
• Pages: 77-98

Dates

published

2021

Contributors

author

Jerzy Gapys

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

• https://orcid.org/0000000300970771

References

• Aleksandrowicz P., Diecezja siedlecka czyli podlaska w 150 rocznicę erekcji (1818 1968). Przyczynki i materiały do dziejów Diecezji Siedleckiej czyli Podlaskiej, Siedlce 1971.
• Dzieje diecezji tarnowskiej Instytucje i wydarzenia, t. 2: Instytucje i wydarzenia, red. A. Gąsior, J. Królikowski, Tarnów 2012.
• Fijałkowski Z., Kościół katolicki na ziemiach polskich w latach okupacji hitlerowskiej, Warszawa 1983.
• Gapys J., „Caritas” w diecezji kieleckiej w latach II wojny światowej, w: Dobroczynność i pomoc społeczna na ziemiach polskich w XIX i XX i na początku XXI wieku, t. 2, red. M. i M. Przeniosło, Kielce 2010, s. 173-189.
• Gapys J., Działalność charytatywna duchowieństwa diecezjalnego w Generalnym Gu-bernatorstwie 1939-1945, Kielce 2012.
• Gretkowski A., Katolicyzm społeczny na przykładzie działalności charytatywno-społecznej w diecezji płockiej w I połowie XX wieku, Płock 2001.
• Historia katolicyzmu społecznego w Polsce 1832-1939, red. Cz. Strzeszewski, R. Bender, K. Turowski, Warszawa 1981.
• Kępski C., Idea miłosierdzia a dobroczynność i opieka, Lublin 2002.
• Kroll B., Rada Główna Opiekuńcza 1939-1945, Warszawa 1985.
• Kumor B., Diecezja Tarnowska i jej stan w 1939 r. Zarząd i organizacja diecezji. Duchowieństwo 1939-1945, w: Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską 1939-1945, red. Z. Zieliński, Warszawa 1982, s. 253-267.
• Kumor B., Historia Kościoła, cz. 8: Czasy współczesne 1914-1992. Kościół katolicki w okresie systemów totalitarnych i odnowy soborowej, zniewolenie Kościołów wschodnich, sekularyzacja i rozdrobnienie Kościołów i wspólnot protestanckich, Lu¬blin 1995.
• Kurlenda P., Działalność dobroczynna Kościoła katolickiego w Wielkopolsce i na Pomorzu w latach 1919-1939, Toruń 2001.
• Leś E., Od filantropii do pomocniczości. Studium porównawcze rozwoju i działalności organizacji społecznych, Warszawa 2000.
• Madajczyk C., Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. Studia, Warszawa 1961.
• Majka J., Chrześcijańska myśl i ruch charytatywny, w: Historia katolicyzmu społecznego w Polsce 1832-1939, red. Cz. Strzeszewski, R. Bender, K. Turowski, Warszawa 1981, s. 257-329.
• Majka J., Kościelna działalność dobroczynna w Polsce w XIX i pierwszej połowie XX wieku, „Zeszyty Naukowe KUL”, 9 (1966) nr 1-2, s. 117-137.
• Podgórski M., Powstanie i pierwsze lata działalności Caritas diecezji tarnowskiej, w: Misericors – 75 lat działalności Caritas diecezji tarnowskiej, red. P. Grzanka, Tar¬nów 2012, s. 271-281.
• Podstołowicz R., Grzanka P., Wczoraj i dziś Caritas diecezji tarnowskiej, w: Misericors – 75 lat działalności Caritas diecezji tarnowskiej, red. P. Grzanka, Tarnów 2012.
• Smoliński S., Rozwój detalicznych cen wolnorynkowych w Krakowie w latach w 1939-1946, „Rocznik Akademii Handlu w Poznaniu”, (1946/1947) s. 184-209.
• Smoliński S., Przyczynek do zagadnienia wyżywienia miejskiej ludności polskiej w b. Generalnym Gubernatorstwie na tle ówczesnych warunków pracy i płacy, „Rocznik Akademii Handlowej w Poznaniu”, (1949/1950) s. 33-106.
• Sugier E., Odpowiedzialność Kościoła za ubogich i chorych w świetle kościelnego prawodawstwa partykularnego w Polsce międzywojennej, Koszalin 2001.
• Wilk S., Episkopat Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1918-1939, Warszawa 1992.
• Wójcik W., Ze studiów nad synodami polskimi, Lublin 1982.
• Wójtowicz S., Związek „Caritas” Diecezji Tarnowskiej w służbie bliźnim w latach 1939- 1950, w: Dzieje diecezji tarnowskiej Instytucje i wydarzenia, t. 2, red. A. Gąsior, J. Królikowski, Tarnów 2012.
• Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską 1939-1945, red. Z. Zieliński, Warszawa 1982

Identifiers

DOI

10.31743/abmk.9761

Biblioteka Nauki

2088402