Teodoret z Cyru wobec kultu pogańskiego w świetle dzieła "Leczenie chorób hellenizmu"

• Authors: Maria Piechocka-Kłos

Abstracts

EN

This paper presents a detailed analysis of the work of Theodoret of Cyrus, the theologian and representative of the fifth-century Antiochian exegetical school, entitled Cure of the Greek Maladies, with reference to the passages presenting the question of pagan worship and, more specifically, his [Theodoret’s] position towards it. The Antiochenian understands perfectly well that literature, culture and philosophy are the meeting point between Christianity and Hellenism. He does not explicitly reject the entire output of Greek culture, because he believes that an attempt to reconcile Christianity with Hellenism is possible, but without the participation of pagan worship. Christianity’s superiority to Hellenism must undoubtedly be granted. The author of the apologia offers the pagans a remedy to cure themselves of the disease of conceit.  Theodoret of Cyrus condemned, among other things, secret practices and bowing to statues (III, 84; III 85), rejected bloody and impious sacrifices (VII, 3; VII, 10; VII 22; VII, 24), warned not to confuse the cult of martyrs with supplication offerings to the dead for the well-being of the living (VIII, 33; VIII 34), and was critical of the Greek oracles (X, 2-3; X, 9). In order to show more fully the issue referred to in the theme, the historical and social context of the apologia are analysed and the circumstances of the formation of the author's own reason and spirituality are also discussed.

PL

W niniejszej publikacji przedstawiono szczegółową analizę dzieła Teodoreta z Cyru, teologa i egzegety greckiego z V w. pt. Leczenie chorób hellemnizmu w odniesieniu do fragmentów przedstawiających kwestię kultu pogańskiego, a konkretnie jego stanowiska względem niego. Antiocheńczyk doskonale rozumie, że literatura, kultura i filozofia są miejscem spotkania chrześcijaństwa z hellenizmem, dlatego wprost nie odrzuca całego dorobku kultury greckiej, ponieważ wierzy, że próba pojednania chrześcijaństwa z hellenizmem jest możliwa, jednak bez udziału kultu pogańskiego. Wyższość nad hellenizmem należy przyznać bez wątpienia chrześcijaństwu. Autor apologii proponuje poganom lekarstwo, aby wyleczyli się z choroby zarozumiałości.  Teodoret z Cyru potępił m.in. sekretne praktyki i kłanianie się rzeźbom (III, 84; III 85), odrzucił krwawe i bezbożne ofiary (VII, 3; VII, 10; VII 22; VII, 24), przestrzegł, aby nie mylić kultu męczenników z ofiarami błagalnymi dla zmarłych za pomyślność żyjących (VIII, 33; VIII 34) oraz krytycznie odniósł się do wyroczni greckich (X, 2-3; X, 9). W celu pełniejszego ukazania przywołanego w temacie zagadnienia, omówiono również kontekst historyczno-społeczny analizowanej apologii oraz okoliczności kształtowania się rozumu i duchowości samego autora.

Keywords

EN

Theodoret of Cyr; pagan worship; Treatment of the diseases of hellenism; Roman Empire; antiquity

PL

Teodoret z Cyru; kult pogański; Leczenie chorób hellenizmu; Cesarstwo Rzymskie; historia starożytna

• Publisher: Komitet Nauk Teologicznych PAN
• Journal: Studia Nauk Teologicznych PAN
• Year: 2022
• Issue: 17
• Pages: 255-270

Dates

published

2022

Contributors

author

Maria Piechocka-Kłos

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

• https://orcid.org/0000000259095521

References

• Cezary z Arles, Kazania, tłum. S. Ryzna, PSP 52, Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej 1989.
• Code Thédosien XVI, ed. T. Mommsen, P. Meyer, P. Krüger, trad. J. Rougé, R. Delmaire, t.1, SCh 497, Paris 2002.
• Codex Iustinianus, w: Corpus Iuris Civilis, ed. P. Krüger, t. 2, Berlin 1954.
• Dębiński A., Ustawodawstwo karne rzymskich cesarzy chrześcijańskich w sprawach religijnych, Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 1990.
• Dobosz W., Rozum jako naturalna droga do wiary – zapomniana koncepcja Teodoreta z Cyru, „Vox Patrum” 71 (2019), s. 155-184.
• Encyklopedia Katolicka, t. XIX, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 2013.
• Ensslin W., Die Religionspolitik des Kaiseres Teodosius der Grossen, München: Verl.d. Bayer. Akademie d. Wiss.; Beck in Komm. 1953.
• Gelazy I, Tego samego papieża Gelazego przeciw Andromachowi i innym Rzymianom, którzy trwali według dawnego zwyczaju przy świętowaniu luperkaliów, tłum. M. Piechocka-Kłos, Olsztyn: Studio Poligrafii Komputerowej „SQL” 2012.
• Kaczmarek T., Racjonalny charakter wiary według św. Augustyna, Vox Patrum 61 (2014), s. 427-440.
• Karaś M., Apologetyka Teodoreta z Cyru wobec filozofii Platona, „Kwartalnik filozoficzny” 23 (2003), z. 3, s. 33-60.
• Laktancjusz, De mortibus persecutorum, 48, tłum. J. Czuj, w: Laktancjusz, Pisma wybrane, De mortibus persecutorum, Epitome, De ira Dei, Poznań: Jan Jachowski Księgarnia Uniwersytecka 1933.
• Leonkiewicz Ł., Wybrani Ojcowie Kościoła wobec filozofii starożytnej (cz. II), „Elpis” 16 (2014) 76-81.
• Liszka P., Dzieje oddziaływania hellenizmu na chrześcijaństwo, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 70 (2017), s. 5-25.
• Milewski I., Depozycje i zsyłki biskupów w cesarstwie wschodniorzymskim (lata 325-451), Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 2008.
• Pawłowski K., Spotkanie starożytnego chrześcijaństwa z filozofią grecką w czasach Justyna Męczennika i Klemensa Aleksandryjskiego, „Collectanea Theologica” 86 (2016), nr 2, s. 69-84.
• Piechocka-Kłos Maria, Prawodawstwo cesarskie i kościelne wobec kultu pogańskiego w IV-VI wieku, Olsztyn: Studio Poligrafii Komputerowej „SQL” 2010.
• Plinius, Epistularum libri decem, ed. R.A.B. Mynors, Oxford: E Typographeo Clarendoniano 1988.
• Quasten J., Patrology: The Golden Age of Greek Patristic Literature: From the Council of Nicea to the Council of Chalcedon, vol. 3, Westminster: Patrology Westminster, Maryland: Christian Classics 1992.
• Swetoniusz, Żywot Nerona, tłum. J. Ejsmond, Sandomierz: Armoryka 2019.
• Świderkówna A. (red.), Słownik pisarzy antycznych, Warszawa: Wiedza Powszechna 1990.
• Tacitus, Annales ab excessu divi Augusti, ed. C. D. Fisher, Oxford: Clarendon Press 1906.
• Teodoret biskup Cyru, Dzieje miłości Bożej. Historia mnichów syryjskich, tłum. K. Augustyniak, ŹM 7, Kraków: Wydawnictwo Benedyktynów Tyniec 1994.
• Teodoret z Cyru, Komentarz do 1 i 2 Listu do Koryntian, tłum. S. Kalinkowski, ŹMT 9, Kraków: Wydawnictwo WAM 1998.
• Teodoret z Cyru, Komentarz do Listów Pawłowych do Tesaloniczan, Tymoteusza, Tytusa, Filemona i Hebrajczyków, tłum. S. Kalinkowski, ŹMT 20, Kraków: Wydawnictwo WAM 2001.
• Teodoret z Cyru, Komentarz do Listów Św. Pawła do Rzymian, tłum. S. Kalinkowski, ŹMT 5, Kraków: Wydawnictwo WAM 1997.
• Teodoret z Cyru, Komentarz do Listów Św. Pawła do: Galatów, Efezjan, Filipian, Kolosan, tłum. S. Kalinkowski, ŹMT 14, Kraków: Wydawnictwo WAM 1999.
• Teodoret z Cyru, Leczenie chorób hellenizmu, przeł. S. Kalinkowski, Warszawa: Instytut Wydawnicy PAX 1981.
• Teodoret z Cyru, Listy, tłum. J. Radożycki, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX 1987.
• Teodoret z Cyru, O herezjach, tłum. P.M. Szewczyk, ŹMT 77, Kraków: Wydawnictwo WAM 2016.
• Theodoretus Cyrrhensis, Graecarum affectionum curatio, PG 83, 783-1152.
• Ulrich J., The Reception of Greek Christian Apologetics in Theodoretus’ „Graecarum affectionum curatio”, w: J. Ulrich – A.C. Jacobsen – M. Kahlos (ed.) Continuity and Discontinuity in Early Christian Apologetics, Frankfurt am Mein – Oxford: Peter Lang GmbH, Internationaler Verlag der Wissenschaften 2009, s. 113-130.
• Wojciechowski M., Dzieje spotkania. Chrześcijaństwo a kultura grecka, „Więź” 49 (2006), nr 3, 46-55.
• Wojcieszak M., Kościół późnoantyczny wobec problemu apostazji w świetle kanonów zachodniorzymskich zgromadzeń biskupich, „Argumenta Historica. Czasopismo Naukowo – Dydaktyczne” 4 (2017), s. 158–173.

Identifiers

DOI

10.31743/snt.13797

Biblioteka Nauki

2158274