Dudová and Duda before the Czech Constitutional Court: The question of autonomy of religious organizations

• Authors: Marián Čačík

Title variants

PL

Dudová i Duda przed czeskim Sądem Konstytucyjnym: kwestia autonomii związków wyznaniowych

Abstracts

PL

W prawie Republiki Czeskiej autonomia kościołów jest dość dobrze zagwarantowana. Konstytucyjnoprawne podstawy kościelnej autonomii odnaleźć można w Karcie Podstawowych Praw i Wolności, która jest częścią czeskiego porządku konstytucyjnego. Karta ta zawiera relewantną gwarancję instytucjonalną (religijna neutralność państwa), zapewniając ponadto wspólnotom religijnych podmiotowe prawo do niezależności od państwa i samorządu terytorialnego w swych własnych sprawach (prawo do samostanowienia o sobie). W porównaniu z innymi sferami objętymi omawianą autonomią, obsada stanowisk kościelnych jest relatywnie częstym przedmiotem refleksji teoretycznej i orzeczeń czeskich sądów. Sąd Konstytucyjny Republiki Czeskiej również był już zmuszony do wyrażenia swej opinii na temat kilku problematycznych spraw. Odniósł się w szczególności do granic kościelnej autonomii. We współczesnej historii Czech przykładem konfliktu pomiędzy prawami jednostki i autonomią kościołów stała się sprawa małżonków Duda (Duda i Dudová). Przyczyną konfliktu było ich zwolnienie z pełnienia posługi duszpasterskiej w Czechosłowackim Kościele Husyckim, do czego doszło w 1993 r. Natomiast ostatnie (jak dotąd) orzeczenie dotyczące tej sprawy zostało wydane przez Sąd Konstytucyjny w 2021 r. Celem niniejszego artykułu jest krytyczne omówienie długiej i skomplikowanej drogi sądowej, jaką Duda, Dudová i Czechosłowacki Kościół Husycki musieli pokonać w celu wyjaśnienia konsekwencji kościelnej autonomii. Interesującą rolę w tym procesie odegrało stanowisko, które w swym orzecznictwie zajął Sąd Najwyższy. Pozycję obrońcy wartości konstytucyjnych (włączając w to wewnętrzną autonomię Kościołów) zajął natomiast Sąd Konstytucyjny, który doprowadził do likwidacji anomalii wynikających z orzeczeń wydanych przez Sąd Najwyższy, a następnie również przez sądy powszechne, przywracając zgodność wiążących rozstrzygnięć z zasadami konstytucyjnymi.

EN

In the Czech Republic, the autonomy of churches is constitutionally guaranteed in a rather broad manner. The constitutional and legal basis for Church autonomy lies in the Charter of Fundamental Rights and Freedoms, which is part of the Czech constitutional order. It represents both an objective institutional guarantee (religious neutrality of the state) and the subjective right of religious communities to independence from the state and self-governance of their own affairs (the right to self-determination). Compared to other domains of the said autonomy, the staffing of churches is a relatively frequent subject of theoretical reflection and decision-making on the part of Czech courts. The Constitutional Court of the Czech Republic had to express its opinion on some problematic cases, in particular, the limits of Church autonomy. The case of Duda and Dudová is an example of a conflict between civil rights and the autonomy of churches in the modern Czech history. It started with Duda and Dudová’s dismissal from the pastoral ministry in the Czechoslovak Hussite Church in 1993, and the last (so far) decision related to this case was issued by the Constitutional Court in 2021. This article discusses the long and tortuous journey through the Czech judiciary system, which Duda, Dudová, and the Czechoslovak Hussite Church had to go through in order to clarify consequences of church autonomy. A particular deviation in the Supreme Court’s decision-making played an interesting role in this process. However, it was the Constitutional Court, which acted as the guardian of constitutional values (including the internal autonomy of churches), that placed this anomaly in the decision-making of the Supreme Court and, subsequently, general courts back within constitutional limits.

Keywords

PL

autonomia kościelna; Sąd Konstytucyjny Republiki Czeskiej; Sąd Najwyższy Republiki Czeskiej; duchowni

EN

church autonomy; Constitutional Court of the Czech Republic; Supreme Court of the Czech Republic; clergy

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Studia z Prawa Wyznaniowego
• Year: 2022
• Volume: 25
• Pages: 67-90

Dates

published

2022

Contributors

author

Marián Čačík

• Charles University in Prague

• https://orcid.org/0000000161843018

References

• Hrdina, Antonín Ignác. 2004. Náboženská svoboda v právu České Republiky. Praha: Eurolex Bohemia.
• Jäger, Petr. 2013. “Napětí mezi zvláštními právy a církevní autonomií.” In: Církev a stát, ed. Jaroslav Benák, 10–29. Brno: Masarykova univerzita.
• Kříž, Jakub. 2017. Autonomie církví. Praha: C.H. Beck.
• Klíma, Karel et al. 2009. Komentář k Ústavě a Listině. Plzeň: Vydavatelství a nakladatelství Aleš Čeněk.
• Klíma, Karel. 2013. “Několik poznámek ke vztahu ústavního /státního/ a kanonického /ústavního/ práva.” In: Melior est aquisitio scientiae negotiation argenti, ed. Evermod Gejza Šidlovský, Václav Valeš, Jan Polesný, 115–122. Praha: Královská kanonie premonstrátů na Strahově.
• Lamparter, Michal. 2000. “České konfesní procesní právo – dva vybrané příklady.” In: Základní lidská práva a právní stát v judikatuře ústavních soudů, ed. Břetislav Dančák, Vojtěch Šimíček, 133–138. Brno: Masarykova univerzita.
• Madleňáková, Lucia. 2014. Církve a náboženské společnosti: Správněprávní aspekty jejich vzniku a činnosti. Praha: Leges.
• Pavlíček, Václav et al. 1999. Ústava a ústavní řád České republiky: Komentář. Díl 2: Práva a svobody. Praha: Linde Praha.
• Přibyl, Stanislav. 2005. “Vnitrocírkevní autonomie v rozhodování ústavních soudů České republiky a Slovenské republiky o služebním poměru duchovních.” Revue Církevního Práva 1: 40–59.
• Štefko, Martin. 2013. “Ochrana duchovních před skončením služebního poměru.” In: Právní postavení náboženských menšin, ed. Harald Christian Scheu, Jakub Kříž, Kateřina Děkanovská, 61–72. Praha: Univerzita Karlova v Praze.
• Wagnerová, Eliška et al. 2012. Listina základních práv a svobod: Komentář. Praha: Wolters Kluwer Česká republika.
• Zechovský, Jakub. 2016. “Autonomie církví a postavení duchovních v České republice.” Revue Církevního Práva 2: 89–107.

Identifiers

DOI

10.31743/spw.13768

Biblioteka Nauki

2154924