Wolność tworzenia związków wyznaniowych w Polsce – przypadek niezależnych gmin wyznaniowych żydowskich

• Authors: Maksymilian Hau

Title variants

EN

Freedom of religious organisations in Poland – the case of independent Jewish religious communities

Abstracts

EN

This article analyses the issue of the registration of independent Jewish religious communities, i.e., Jewish religious communities unaffiliated with the Association of Jewish Communities in Poland (AJCP). For several years, the possibility of establishing independent Jewish religious communities has been challenged by the AJCP, which claims that the Act on the State’s Relationship with Jewish Religious Communities in Poland exhaustively regulates the legal situation of all Jewish communities in Poland. In a number of Supreme Administrative Court’s decisions on disputes between independent Jewish religious communities and the AJCP, the possibility of registering independent Jewish religious communities has been confirmed. In addition, the Supreme Administrative Court developed a test for assessing the identity or separateness of two religious associations for the purpose of registering new ones. The article attempts to systematise the elements that constitute this test, referring, inter alia, to the material and formal identity of the internal law, the criteria of membership and the will of the persons forming the religious association. Moreover, the Supreme Administrative Court’s decisions are reviewed from the perspective of compliance with the standard of protection of freedom of conscience and religion established by the case law of the European Court of Human Rights.

PL

Celem artykułu jest analiza kwestii rejestracji niezależnych gmin wyznaniowych żydowskich, czyli gmin wyznaniowych żydowskich niezrzeszonych w ramach Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej (ZGWŻ). Przez kilka lat możliwość utworzenia niezależnych gmin wyznaniowych żydowskich była podważana przez ZGWŻ, który twierdził, że ustawa o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej wyczerpująco reguluje sytuację prawną wszystkich wspólnot judaistycznych w Polsce. W szeregu orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego zapadłych na kanwie sporów między niezależnymi gminami wyznaniowymi żydowskimi a ZGWŻ, potwierdzona została możliwość rejestracji niezależnych gmin wyznaniowych żydowskich. Ponadto Naczelny Sąd Administracyjny wykształcił test pozwalający ocenić tożsamość lub odrębność dwóch związków wyznaniowych na potrzeby rejestracji nowych związków wyznaniowych. W artykule została zawarta próba systematyzacji elementów składających się na wspomniany test, odnoszący się m.in. do materialnej i formalnej tożsamości prawa wewnętrznego, kryteriów członkostwa oraz woli osób tworzących związek wyznaniowy. Dodatkowo rozstrzygnięcia Naczelnego Sądu Administracyjnego zostały poddane ocenie w perspektywie zgodności ze standardem ochrony wolności sumienia i wyznania wyznaczonym przez orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Keywords

PL

niezależne gminy wyznaniowe żydowskie; Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich; Genov przeciwko Bułgarii; tożsamość związków wyznaniowych; związek wyznaniowy; wspólnoty judaistyczne w Polsce; ustawa o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w RP

EN

independent Jewish religious communities; Act on the State's Relationship with Jewish Religious Communities in Poland; Genov v. Bulgaria; Jewish communities in Poland; religious organisation; Union of Jewish Communities in Poland; identity of religious organisations

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Studia z Prawa Wyznaniowego
• Year: 2023
• Volume: 26
• Pages: 303-321

Dates

published

2023

Contributors

author

Maksymilian Hau

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000324576445

References

• Borecki, Paweł. 2010a. „Status prawny wyznawców judaizmu w Polsce”. Państwo i Prawo 9: 46–59.
• Borecki, Paweł. 2010b. „Uwagi o statusie prawnym wyznawców judaizmu na ziemiach polskich”. Czasopismo Prawno-Historyczne 2: 49–89.
• Borecki, Paweł. 2011. „Reprywatyzacja nieruchomości na rzecz gmin wyznaniowych żydowskich”. Państwo i Prawo 9: 61–73.
• Borecki, Paweł. 2018. „Rejestracja nowych związków wyznaniowych. Uwagi na tle orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawach tzw. niezależnych gmin żydowskich”. Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 2: 85–97.
• Brzozowski, Wojciech. 2018. „Członkostwo w związku wyznaniowym. Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15.09.2017 r., III CSK 241/16”. Przegląd Sądowy 4: 96–103.
• Budzowska, Natalia. 2020. „Konstytucyjne uwarunkowania statusu mniejszości żydowskiej w Polsce”. Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 4: 87–106.
• Czohara, Andrzej, Tadeusz Jacek Zieliński. 2012. Ustawa o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Polsce. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Olszówka, Marcin. 2016. „Komentarz do art. 53”. W: Konstytucja RP, t. 1: Komentarz do art. 1–86, red. Marek Safjan, Leszek Bosek. Warszawa: Legalis/el.
• Sawicki, Jakub. 1937. Studia nad położeniem prawnym mniejszości religijnych w państwie polskim. Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego Instytutu Popierania Nauki.
• Wróbel, Andrzej. 2023. „Komentarz do art. 84”. W: Małgorzata Jaśkowska, Martyna Wilbrandt-Gotowicz, Andrzej Wróbel. Komentarz aktualizowany do Kodeksu postępowania administracyjnego. LEX/el.
• Zieliński, Tadeusz J. 2011. „Prawo wewnętrzne gmin wyznaniowych żydowskich w Polsce a normy ustawowe”. Studia z Prawa Wyznaniowego 14: 25–45.

Identifiers

DOI

10.31743/spw.16525

Biblioteka Nauki

23050737