Zawarcie małżeństwa cywilnego w formie wyznaniowej w sytuacji sporządzenia aktu małżeństwa z naruszeniem artykułu 8 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Glosa aprobująca do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2023 roku (III CZP 71/22)

• Authors: Katarzyna Woch

Title variants

EN

Conclusion of a civil marriage in the religious form in the case of a marriage certificate drawn up in infringement of Article 8 of the Polish Family and Guardianship Code. The approving commentary on the judgment of the Supreme Court of 10 May 2023 (III CZP 71/22)

Abstracts

EN

The present commentary analyses the resolution of a panel of seven judges of the Polish Supreme Court of May 10, 2023 (III CZP 71/22). The Court stated that the criteria provided in Article 1 § 2 of the Family and Guardianship Code are of fundamental importance to assess whether a marriage governed by a church’s or other religious organization’s internal law produces the effects of marriage concluded in accordance with Polish law. This means that one of the sine qua non conditions of the conclusion of civil marriage in the religious form – despite the prevailing view on the declaratory nature of civil status records – is drawing up a marriage certificate. When assessing the aforementioned resolution, this paper considers whether it is possible to assign to civil status acts not only a declaratory nature but also, depending on the circumstances, a constitutive character. This paper also addresses the question of the mutual relationship between Articles 1 § 2 and 8 of the Family and Guardianship Code in the context of possibly questioning a civil marriage’s existence in situations wherein the registrar draws up a marriage certificate despite violations of the requirements in the latter provision – particularly when the clergyman has failed to meet the deadline defined in Article 8 § 3. The author approves of the view that the drawing up of the marriage certificate is a necessary condition for the conclusion of civil marriage in the religious form. The regulations under Article 8 of the Family and Guardianship Code should be treated as a special administrative procedure, the violation of which may lead to a refusal to draw up a marriage certificate. However, any shortcomings in this respect cannot in themselves result in the declaration of the nonexistence of a civil marriage.

PL

Glosa poddaje analizie uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2023 r. (III CZP 71/22). Stwierdzono w niej, że dla oceny, czy związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego wywołuje także skutki zawarcia małżeństwa zgodnie z prawem polskim, fundamentalne znaczenie mają kryteria określone w art. 1 § 2 k.r.o. Oznacza to, że jednym z warunków sine qua non, od którego ustawodawca uzależnia zawarcie małżeństwa cywilnego w formie wyznaniowej – pomimo przeważającego poglądu o deklaratoryjnym charakterze aktów stanu cywilnego – jest sporządzenie aktu małżeństwa. Dokonując oceny tytułowej uchwały, rozważono, czy możliwe jest przypisanie aktom stanu cywilnego nie tylko deklaratoryjnego, lecz także, w zależności od okoliczności, konstytutywnego charakteru. Podjęto się też odpowiedzi na pytanie o wzajemną relację pomiędzy art. 1 § 2 i art. 8 k.r.o. w kontekście możliwości zakwestionowania istnienia małżeństwa cywilnego, w sytuacji gdy kierownik urzędu stanu cywilnego sporządzi akt małżeństwa pomimo naruszenia wymogów, o których mowa w art. 8 k.r.o., w szczególności zaś uchybienia przez duchownego terminowi do przekazania zaświadczenia o złożeniu wobec niego wymaganych prawem oświadczeń woli. W wyniku przeprowadzonej analizy zaaprobowano pogląd, zgodnie z którym sporządzenie aktu małżeństwa jest warunkiem koniecznym zawarcia małżeństwa cywilnego w formie wyznaniowej. Regulacje z art. 8 k.r.o. należy traktować jako szczególną procedurę administracyjną, której naruszenie może prowadzić do odmowy sporządzenia aktu małżeństwa. Ewentualne uchybienia w tym zakresie nie mogą same w sobie skutkować ustaleniem nieistnienia małżeństwa.

Keywords

PL

wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa; akt małżeństwa; duchowny; matrimonium non existens; konkordat

EN

religious form of concluding marriage; marriage certificate; clergyman; matrimonium non existens; concordat agreement

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Studia z Prawa Wyznaniowego
• Year: 2023
• Volume: 26
• Pages: 393-409

Dates

published

2023

Contributors

author

Katarzyna Woch

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000311766135

References

• Abramowicz, Aneta Maria. 2014. „Wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa cywilnego a zasada równouprawnienia związków wyznaniowych”. Studia z Prawa Wyznaniowego 17: 127-149. DOI: https://doi.org/10.31743/spw.5116.
• Balwicka-Szczyrba, Małgorzata. 2011. „Zasady biegu 5-dniowgo terminu z art. 8 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego”. W: Przesłanki konieczne zawarcia małżeństwa. Próba systematyzacji zagadnienia w aspekcie wymogów formy religijnej, red. Anna Tunia, 85-93. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Baranowska, Anna Monika. 2014. „Wpis faktu zawarcia małżeństwa kanonicznego do rejestru małżeństw akt stanu cywilnego”. Roczniki Nauk Prawnych 24(1): 123-141.
• Biernat, Stanisław, Monika Niedźwiedź. 2012. „Znaczenie prawa międzynarodowego i unijnego dla prawa administracyjnego i administracji publicznej w świetle Konstytucji RP”. W: Konstytucyjne podstawy funkcjonowania administracji publicznej, red. Roman Hauser, Andrzej Wróbel, Zygmunt Niewiadomski, 89-125. System Prawa Administracyjnego 2. Warszawa: C.H. Beck.
• Domański, Rafał Andrzej. 2006. „Konstytutywny czy deklaratywny charakter sporządzenia aktu małżeństwa w USC w przypadku małżeństwa konkordatowego”. Państwo i Prawo 3: 86-99.
• Gołaczyński, Jacek. 2015. „Akta stanu cywilnego w prawie cywilnym i postępowaniu cywilnym”. Prawo Mediów Elektronicznych 1: 3-6.
• Gondorek Kazimierz, Antonina Ustowska. 1991. Prawo o aktach stanu cywilnego: komentarz: przepisy wykonawcze i związkowe. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
• Góralski, Wojciech. 1998. Zawarcie małżeństwa konkordatowego w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej.
• Góralski, Wojciech. 2013. „Czy art. 10 ust. 1 konkordatu jest niewłaściwie stosowany?”. Państwo i Prawo 12: 99-106.
• Jadłowski, Przemysław. 2017. „Naruszenie przez sąd terminu instrukcyjnego w postępowaniu cywilnym jako podstawa odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa”. Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ 10: 170-183.
• Kondej, Mikołaj. 2019. „Przełamanie rezultatów wykładni językowej zgodnie z zasadą nadrzędności konstytucji”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 81(3): 39-52. DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2019.81.3.3.
• Krajczyński, Jan. 2011. „Swoboda wyboru formy małżeństwa w Polsce”. Ius Matrimoniale 16(22): 143-159.
• Krukowski, Józef. 1999. „Zawarcie małżeństwa kanonicznego ze skutkami cywilnymi (art. 10 Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską)”. Roczniki Nauk Prawnych 9(1): 221-244.
• Krukowski, Józef. 2018. „Konkordat polski 1993/1998: geneza, przedmiot i stosowanie”. Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich 28(31): 41-59. DOI: https://doi.org/10.32077/bskp.5242.
• Mączyński, Andrzej. 2003. „Konkordatowa forma zawarcia małżeństwa”. Rejent 10(150): 127-149.
• Mezglewski, Artur. 1999. „Przepisy wprowadzające w życie instytucję małżeństwa konkordatowego”. Roczniki Nauk Prawnych 9(1): 245-265.
• Mezglewski, Artur, Anna Tunia. 2007. Wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa cywilnego. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
• Pęczyk-Tofel, Anna, Marcin Stanisław Tofel. 2007. „Przesłanki zawarcia małżeństwa konkordatowego w świetle przepisów Konstytucji”. Przegląd Sądowy 17(7/8): 58-70.
• Pietrzak, Helena. 2011. „Odmowa sporządzenia aktu małżeństwa”. Ius Matrimoniale 16(22): 161-175.
• Pulka, Zbigniew. 2012. Podstawy prawa. Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa. Poznań: Wydawnictwo Forum Naukowe Passat– Paweł Pietrzyk.
• Smyczyński, Tadeusz. 2002. „Odpowiedzialność odszkodowawcza duchownego z powodu naruszenia prawa przy zawieraniu małżeństwa”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 64(2): 165-177.
• Smyczyński, Tadeusz. 2006. „Konstytutywny charakter sporządzenia aktu małżeństwa konkordatowego”. Państwo i Prawo 3: 10-103.
• Sobański, Remigiusz. 2003. „Zaświadczenie urzędu stanu cywilnego a przesłanki małżeństwa „konkordatowego”. Państwo i Prawo 5: 30-33.
• Stanisz, Piotr. 2011. „Zawarcie małżeństwa w formie wyznaniowej w prawie włoskim”. W: Przesłanki konieczne zawarcia małżeństwa. Próba systematyzacji zagadnienia w aspekcie wymogów formy religijnej, red. Anna Tunia, 177-188. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Steczkowski, Piotr. 2010/2011. „Małżeństwo wyznaniowe w prawie polskim”. Premislia Christiana 14: 53-63.
• Szadok-Bratuń, Aleksandra. 2013. Procedura zawierania małżeństwa „konkordatowego” w kontekście polskiego prawa administracyjnego. Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Szadok-Bratuń, Aleksandra. 2018. „Cywilizacja i kanonizacja prawa o aktach stanu cywilnego”. W: Cywilizacja administracji publicznej. Księga jubileuszowa z okazji 80-lecia urodzin prof. nadzw. UWr dra hab. Jana Jeżewskiego, red. Jerzy Korczak, 471-484. Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Szczyrba, Małgorzata. 2003. „Charakter prawny 5-dniowego terminu z art. 8 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego”. Gdańskie Studia Prawnicze 10: 121-131.
• Tunia, Anna. 2020. „Wpływ braku rejestracji małżeństwa zawartego w formie wyznaniowej na bezpieczeństwo obrotu prawnego”. Studia z Prawa Wyznaniowego 23: 307-331. DOI: https://doi.org/10.31743/spw.7798.
• Wójcik, Joanna. 2016. „Zawity czy instrukcyjny charakter pięciodniowego terminu z art. 8 § 3 ustawy z 25.02.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Rozważania prawnoporównawcze”. Przegląd Sądowy 5: 105-119.

Identifiers

DOI

10.31743/spw.16581

Biblioteka Nauki

23050754