Dopuszczalne różnicowanie sytuacji pracowników ze względu na religię, wyznanie lub światopogląd

• Authors: Małgorzata Czuryk

Title variants

EN

Permissible differentiation between situations of employees based on religion, belief or worldview

Abstracts

EN

Both believers and non-believers have equal rights in state, political, economic, social and cultural life. Accordingly, discrimination based on religion or religious convictions is prohibited, including within the framework of employment relations. However, in Polish law, an exception to the principle of non-differentiation among employees on the basis of religion, belief or worldview is set out in Article 183b § 4 of the Labour Code: it is not a violation of the principle of equal treatment for churches and other religious organisations, as well as organisations whose ethics are based on religion, beliefs or worldview, to restrict access to employment based on the same if the nature of their activities makes religion, beliefs or worldview a real and decisive professional requirement imposed on an employee, which is proportionate to achieving the legitimate aim of differentiating the situation of that person. This also applies to the requirement for employees to act in good faith and have loyalty towards the ethics of a church, other religious organisations and organisations whose ethics are based on religion, belief or worldview. The purpose of this article is to reflect on the permissibility of differentiating among employees on the basis of religion, belief or worldview. This requires identifying those who are entitled to apply the provision and criteria for its application. It is also necessary to draw attention to the emerging collision between the rights of an individual (the employee) and the rights of churches and other religious organisations and organisations whose ethics are based on religion, belief or worldview (employers) in the employment process and to the ways of resolving this collision. To balance the rights of the parties with the employment relationship and to prevent abuse, it is necessary to ensure that the court is able to verify whether the criteria of the counter-rule have been applied correctly in a specific situation. When resolving conflicts of rights that arise in this regard, courts should consider both the individual rights of employees and the guarantees and rights of churches and other religious and worldview organisations.

PL

Wierzący i niewierzący mają równe prawa w życiu państwowym, politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturalnym. Jakakolwiek dyskryminacja z powodu religii lub przekonań w sprawach religii jest zakazana. Zakaz ten obowiązuje również w ramach stosunków pracy. Wyjątek od zasady nieróżnicowania pracowników ze względu na religię, wyznanie lub światopogląd w prawie polskim został określony w art. 183b § 4 Kodeksu pracy. Zgodnie z nim nie stanowi naruszenia zasady równego traktowania ograniczanie przez kościoły i inne związki wyznaniowe, a także organizacje, których etyka opiera się na religii, wyznaniu lub światopoglądzie, dostępu do zatrudnienia, ze względu na religię, wyznanie lub światopogląd, jeżeli rodzaj lub charakter wykonywania działalności przez kościoły i inne związki wyznaniowe, a także organizacje powoduje, że religia, wyznanie lub światopogląd są rzeczywistym i decydującym wymaganiem zawodowym stawianym pracownikowi, proporcjonalnym do osiągnięcia zgodnego z prawem celu zróżnicowania sytuacji tej osoby. Odnosi się to również do wymagania od pracowników działania w dobrej wierze i lojalności wobec etyki kościoła, innego związku wyznaniowego bądź organizacji światopoglądowej. Celem niniejszego artykułu jest refleksja nad dopuszczalnością różnicowania pracowników ze względu na religię, wyznanie lub światopogląd. Wymaga to wskazania podmiotów, które uprawnione są do stosowania tego swoistego kontratypu oraz kryteriów jego stosowania. Konieczne jest również zwrócenie uwagi na pojawiającą się kolizję praw przysługujących każdej osobie (pracownikowi) z prawem kościołów i innych związków wyznaniowych oraz organizacji, których etyka opiera się na religii, wyznaniu lub światopoglądzie (pracodawców) w procesie zatrudnienia oraz na sposób rozwiązywania tej kolizji. Dla zachowania równowagi między prawami stron stosunku pracy i przeciwdziałania nadużyciom konieczne jest zagwarantowanie możliwości weryfikacji przez sąd, czy prawidłowo zastosowano kryteria kontratypu w konkretnym stanie faktycznym. Przy rozstrzyganiu pojawiających się w tym zakresie kolizji praw sądy powinny mieć na względzie zarówno prawa indywidualne pracowników, jak i gwarancje oraz prawa kościołów i innych związków wyznaniowych, a także organizacji światopoglądowych.

Keywords

EN

churches and other religious organisations; religious freedom; employee; employer; discrimination

PL

kościoły i inne związki wyznaniowe; wolność religijna; pracownik; pracodawca; dyskryminacja

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Studia z Prawa Wyznaniowego
• Year: 2024
• Volume: 27
• Pages: 151-163

Dates

published

2024

Contributors

author

Małgorzata Czuryk

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

• https://orcid.org/0000000303623791

References

• Abramowicz, Aneta M. 2018. Równouprawnienie związków wyznaniowych w prawie polskim. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Adamska, Jolanta, Jerzy Bieluk, Magdalena Kun-Buczko. 2021. Procedury antymobbingowe i antydyskryminacyjne. Obowiązki pracodawcy. Komentarz praktyczny, orzecznictwo, kwestie odszkodowawcze. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
• Banaszak, Bogusław. 2009. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
• Bielecki, Marek. 2014. „Wolność religijna”. W: Leksykon prawa wyznaniowego. 100 podstawowych pojęć, red. Artur Mezglewski, 513–520. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
• Ciborowski, Jakub. 2010. „Kontratyp od zasady równego traktowania w zatrudnieniu w podmiotach o charakterze wyznaniowym”. Praca i Zabezpieczenie Społeczne 4: 24–28.
• Cupriak, Jakub. 2014. „Związek wyznaniowy”. W: Leksykon prawa wyznaniowego. 100 podstawowych pojęć, red. Artur Mezglewski, 586–588. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
• Czuryk, Małgorzata. 2022. „Restrictions on the exercising of human and civil rights and freedoms due to cybersecurity issues”. Studia Iuridica Lublinensia 31(3): 31–43.
• Godlewska-Bujok, Barbara, Magdalena Sybilska-Bonicka. 2018. „Uwagi wstępne”. W: Prawo pracy dla sędziów i pełnomocników, red. Krzysztof Walczak, Marcin Wojewódka, 1–26. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
• Góral, Zbigniew. 2021. „Różne oblicza dyskryminacji w zatrudnieniu – uwagi wstępne”. W: Różne oblicza dyskryminacji w zatrudnieniu, red. Joseph Roger Carby-Hall, Zbigniew Góral, Aneta Tyc, 21–46. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Hajn, Zbigniew. 2017. „Pracodawca”. W: Indywidualne prawo pracy. Część ogólna, red. Grzegorz Goździewicz, 144–192. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Kamela, Paweł. 1997. „O pojęciu światopoglądu”. Studia Iuridica 34: 25–32.
• Karpiuk, Mirosław, Tomasz Włodek. 2020. „Wygaśnięcie mandatu wójta na skutek skazania na karę grzywny za niedopełnienie obowiązków z zakresu zarządzania kryzysowego. Glosa do wyroku Sądu Rejonowego w P. z dnia 18 kwietnia 2019 r. (II K 1164/14)”. Studia Iuridica Lublinensia 1: 273–290.
• Korus, Paweł. 2023. „Komentarz do art. 18 (3b) Kodeksu pracy”. W: Kodeks pracy. Komentarz, red. Arkadiusz Sobczyk, 74–78. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
• Kucharski, Olgierd, Paweł Wolnicki. 2019. „Prawo kościołów i innych związków wyznaniowych do żądania od kandydata na pracownika danych osobowych o jego wyznaniu lub religii”. Studia z Zakresu Prawa Pracy i Polityki Społecznej 26(2): 121–134.
• Mielczarek, Marcin A. 2021. „Zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu ze względu na religię i wyznanie”. W: Różne oblicza dyskryminacji w zatrudnieniu, red. Joseph Roger Carby-Hall, Zbigniew Góral, Aneta Tyc, 289–309. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Misztal, Henryk, Piotr Stanisz. 2010. „Wolność wyznania a symbole religijne w życiu publicznym «państwa świeckiego»”. Annales Canonici 6: 37–55.
• Ożóg, Michał. 2017. „Noszenie chusty islamskiej w miejscu pracy a prawa i wolności innych podmiotów prawa. Rozważania na kanwie wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14 marca 2017 r. w sprawach: Samira Achbita przeciwko G4S Secure Solutions (C-157/15) oraz Asma Bougnaoui przeciwko firmie Micropole (C-188/15)”. Studia z Prawa Wyznaniowego 20: 307–334. https://doi.org/10.31743/spw.269.
• Pietrzak, Michał. 2013. Prawo wyznaniowe. Warszawa: LexisNexis.
• Pisarczyk, Łukasz, Marcin Wujczyk. 2021. „Pojęcie równego traktowania i dyskryminacji”. W: Indywidualne prawo pracy. Część szczegółowa, red. Małgorzata Gersdorf, Krzysztof Rączka, 44–51. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Plisiecki, Marek. 2014. „Wyznaniowe osoby prawne”. W: Leksykon prawa wyznaniowego. 100 podstawowych pojęć, red. Artur Mezglewski, 548–553. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
• Sanetra, Walerian. 2017. „Charakter prawny stosunku pracy”. W: Indywidualne prawo pracy. Część ogólna, red. Grzegorz Goździewicz, 28–69. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Stanisz, Piotr. 2004. „Zakaz dyskryminacji ze względu na religię lub światopogląd w dyrektywie Rady Unii Europejskiej z 27 listopada 2000 r.”. Studia z Prawa Wyznaniowego 7: 19–36.
• Stanisz, Piotr. 2005. „Wspólnotowy zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu ze względu na religię lub światopogląd”. Przegląd Sejmowy 1: 43–56.
• Tomaszewska, Monika. 2022. „Art. 18(3(b))”. W: Kodeks pracy. Komentarz. Tom 1: Art. 1–93, red. Krzysztof W. Baran. Warszawa: Wolters Kluwer. LEX
• Wacław, Łukasz. 2021. „Wyjątki od zakazu dyskryminacji ze względu na religię lub przekonania w zatrudnieniu pracowniczym na gruncie art. 4 dyrektywy 2000/78/WE”. Studia z Prawa Wyznaniowego 24: 473–493. https://doi.org/10.31743/spw.11567.
• Warchałowski, Krzysztof. 2004. „Ochrona prawa do wolności religijnej w prawie traktatowym Unii Europejskiej”. Studia z Prawa Wyznaniowego 7: 5–18.
• Wujczyk, Marcin. 2017. „Podmioty prawa pracy”. W: System prawa pracy. Część ogólna, red. Krzysztof W. Baran, 434–458. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Zarzycki, Zdzisław. 2014. „Tryb nabywania osobowości prawnej przez kościelne osoby prawne w Polsce”. W: Kościoły i inne związki wyznaniowe w służbie dobru wspólnemu, red. Wacław Uruszczak, Katarzyna Krzysztofek, Maciej Mikuła, 71–89. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Zieliński, Tadeusz J. 2007. „Pojęcie religii, wyznania, związku wyznaniowego i kościoła w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”. Prawo i Religia 1: 29–53.

Identifiers

DOI

10.31743/spw.17518

Biblioteka Nauki

56239749