Uwagi o zmianach leksykalnych w gwarze sokólskiej wsi Nomiki w połowie XX wieku

• Authors: Michał Kondratiuk

Title variants

UK

Уваги до лексичних змін у сокульській говірці села Номікі в середині ХХ століття

Abstracts

UK

Номіки (діал. nˡom’ik’i), колишнє село королівських селян в економії Гродно. Під час волочної поміри близько 1560 року воно займало на 22 волоки. Перша згадка про село Номіковічи датується 1578 р. Проживали там литовці та русини, які відбували панщину у фільварку в Одельську. Після шведської навали частину покинутих земель віддали селянам, переселеним із сіл, переданих татарам. Під час діалектних досліджень, здійснених Станіславом Глінкою (1957 рік і 1971 рік), було стверджено, що мешканці села спілкувалися між собою переважно білоруською, частково польською мовами. У статті подано приклади використання двох та кількох різних назв для одного і того ж десигната, дії чи явища. Це були назви, що використовувались у минулому та вживаються сьогодні, а також назви знарядь та дій, які вийшли з ужитку внаслідок науково-технічного прогресу, розвитку культури та освіти. Чітко видно заміну руських назв польськими назвами, що часто залежить від віку інформатора (зміни поколінь).

EN

Nomiki (dialectal: nˡom’ik’i) is an old village of royal peasants in Grodno county. During measurement of ground about 1560. The first mention of the village of Nomikowiczy dates back to 1578. Lithuanians and Ruthenians serving serfdom on the farm in Odelsko were imprisoned there. After the Swedish invasion, some of the abandoned lands were given to the peasants who were displaced from the villages handed over to the Tatars.During the dialectical research of Stanisław Glinka (1957 and 1971), the inhabitants mostly spoke Belarusian, partially Polish. The article presents the examples of usage two or more different names to define the same designate, activity or phenomenon. There were the names used in the past and nowadays, or the names which were out of use due to scientific and technical progress, evolution of culture and education. Changes in replacing Ruthenian names with Polish names are clearly visible, often depending on the age of the informant (generational changes).

PL

Nomiki (gw. nˡom’ik’i), to dawna wieś chłopów królewskich w ekonomii grodzieńskiej. W czasie pomiary włócznej około 1560 roku została osadzona na 22 włókach. Pierwsza wzmianka o siole Nomikowiczy pochodzi z 1578 roku. Osadzono w niej Litwinów i Rusinów odbywających pańszczyznę na folwarku w Odelsku. Po najeździe szwedzkim część włók opustoszałych oddano chłopom przesiedlonym ze wsi przekazanych Tatarom. W czasie badań gwarowych Stanisława Glinki (lata 1957 i 1971) mieszkańcy rozmawiali ze sobą przeważnie po białorusku, częściowo po polsku. W artykule przedstawiono przykłady używania dwóch i kilku różnych nazw na określenie tego samego desygnatu, czynności czy zjawiska. Były to nazwy używane dawniej i obecnie lub nazwy narzędzi i czynności, które wyszły z użycia w wyniku postępu naukowo-technicznego, rozwoju kultury i oświaty. Wyraźnie widoczne są zmiany zastępowania nazw ruskich nazwami polskimi, często zależne od wieku informatora (zmiany pokoleniowe).

Keywords

UK

атлас; діалект; говірки; поселення; мовні зміни

EN

atlas; subdialect; dialect; settlement; language changes

PL

atlas; dialekt; gwary; osadnictwo; zmiany językowe

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych
• Year: 2020
• Volume: 6
• Issue: Numer Specjalny
• Pages: 113-119

Dates

published

2020

Contributors

author

Michał Kondratiuk

• Uniwersytet w Białymstoku

References

• Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny. 1980. T. 1. Red. Glinka S., Obrębska-Jabłońska A., Siatkowski J. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Janiak Bronisława. 2004. Pogranicze językowe polsko-wschodniosłowiańskie (na podstawie fleksji ukraińskiej i polskiej gwary Niemirowa nad Bugiem). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Janiak Bronisława 1995. Polsko-ukraińskie związki językowe na przykładzie gwary Niemirowa nad Bugiem. Fonetyka, fonologia, słownictwo. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kondratiuk Michał. 1985. Elementy bałtyckie w toponimii i mikrotoponimii regionu białostockiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Kondratiuk Michał. 2016. Nazwy geograficzne i osobowe Białostocczyzny. Białystok: „Fundacja im. Księcia Konstantego Ostrogskiego”.
• Kuraszkiewicz Władysław. 1939. Najważniejsze zjawiska językowe ruskie w gwarach między Bugiem i Narwią. Sprawozdania z posiedzeń Komisji Językowej Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Wydział I. Językoznawstwo i H istoria Literatury. T. 31, 2. Warszawa.

Identifiers

DOI

10.31743/teka.13347

Biblioteka Nauki

2015580