Między stereotypem a mitem – huculski Józef Wittlin

• Authors: Jan Andrzej Choroszy

Title variants

UK

Між стереотипом і міфом – гуцульський Юзеф Вітлін

Abstracts

UK

У двох повістях Юзефа Віттліна, в «Солі землі» та у збереженому фрагменті «Здорової смерті», знаходяться численні посилання на гуцульську тематику (Гуцульщина та її мешканці гуцули). Письменник застосував стереотипи і міфи, які вже використовувалися у ХІХ столітті, переносячи їх на дві постаті головних героїв. В післявоєнній кореспонденції з Станіславом Вінцензем, автором циклу «На високій полонині», ці згадки та звертання до Гуцульщини, Віттлін пов’язує з власною особистою ситуацією на еміграції. Автор статті ставить питання про зв›язок, який існує між гуцульськими мотивами в текстах, що належать вже до історії літератури і цих мотивів в егодокументах. Це метод, що дозволяє проаналізувати цю взаємозалежність є антропологією пережитого і походить з герменевтики Вільгельма Дільтея, удосконалений Едвардом М. Брунером.

EN

Two novels by Józef Wittlin: Sól ziemi (The Salt of the Earth) and the preserved fragment of Zdrowa śmierć (Healthy Death) contain numerous references to the Hutsul motifs (The Hutsul Land and the Eastern Carpathian highlanders). The writer applied the stereotype and the myth established in the 19th century onto to the two main characters. In the post-war correspondence with Stanisław Vincenz, the author of the series Na wysokiej połoninie (On the High Uplands), Wittlin connects the allusive references with his personal situation in exile. The author of the paper poses questions about the connection among the Hutsul topics in the texts from the history of literature and egodocuments, describing it through the lenses of the anthropology of experience derived from Wilhelm Dilthey’s hermeneutics, further developed by Edward M. Bruner.

PL

W dwóch powieściowych dziełach Józefa Wittlina, w Soli ziemi i zachowanym fragmencie Zdrowej śmierci, znajdują się liczne odniesienia do tematyki huculskiej (Huculszczyzny i wschodniokarpackich górali). Pisarz wykorzystał stereotyp i mit wypracowane w XIX wieku, przenosząc je na dwie postaci głównych bohaterów. W powojennej korespondencji ze Stanisławem Vincenzem, autorem cyklu Na wysokiej połoninie, aluzyjne odwołania do Huculszczyzny Wittlin wiąże z własną sytuacją osobistą na emigracji. Autor opracowania stawia pytanie o związek, jaki istnieje między wątkami huculskimi w tekstach należących do historii literatury i w egodokumentach. Metodą, która pozwala opisać tę relację, jest antropologia doświadczenia wywodząca się z hermeneutyki Wilhelma Diltheya, a rozwinięta przez Edwarda M. Brunera. W dwóch powieściowych dziełach Józefa Wittlina, w Soli ziemi i zachowanym fragmencie Zdrowej śmierci, znajdują się liczne odniesienia do tematyki huculskiej (Huculszczyzny i wschodniokarpackich górali). Pisarz wykorzystał stereotyp i mit wypracowane w XIX wieku, przenosząc je na dwie postaci głównych bohaterów. W powojennej korespondencji ze Stanisławem Vincenzem, autorem cyklu Na wysokiej połoninie, aluzyjne odwołania do Huculszczyzny Wittlin wiąże z własną sytuacją osobistą na emigracji. Autor opracowania stawia pytanie o związek, jaki istnieje między wątkami huculskimi w tekstach należących do historii literatury i w egodokumentach. Metodą, która pozwala opisać tę relację, jest antropologia doświadczenia wywodząca się z hermeneutyki Wilhelma Diltheya, a rozwinięta przez Edwarda M. Brunera.

Keywords

UK

Юзеф Вітлін; Гуцульщина; Станіслав Вінценз; Сіль землі; Здорова смерть; антропологія досвіду

EN

Józef Wittlin; the Hutsul Land; Stanisław Vincenz; The Salt of the Earth; Józef Wittlin, the Hutsul Land, Stanisław Vincenz, The Salt of the Earth, Healthy Death, anthropology of experience; anthropology of experience

PL

Józef Wittlin; Huculszczyzna; Stanisław Vincenz; Sól ziemi; Zdrowa śmierć; antropologia doświadczenia

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych
• Year: 2021
• Volume: 6
• Issue: 16
• Pages: 35-48

Dates

published

2021

Contributors

author

Jan Andrzej Choroszy

• Uniwersytet Wrocławski

References

• Antoniuk Mateusz. 2015. Osoba i przed-tekst. W: Osoba czy tekst. Red. Bielak A. Lublin: Wydawnictwo KUL: 31–63.
• Antropologia doświadczenia. 2011. Z epilogiem C. Geertza. Red. Turner V. W., Bruner E. M. Przekład Klekot E., Szczurek A. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Archiwa i bruliony pisarzy. Odkrywanie. 2017. Red. Prussak M., Bem P., Cybulski Ł. Warszawa: Wydawnictwo IBL.
• Biasi Pierre-Marc de. 2015. Genetyka tekstów. Przekład Kwiatek F., Prussak M. Warszawa: Wydawnictwo IBL.
• Bruner Edward M. 2011. Przeżycie i jego ekspresje. W: Antropologia doświadczenia. Z epilogiem C. Geertza. Red. Turner V. W., Bruner E. M. Przekład Klekot E., Szczurek A. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego: 11–40.
• Całek Anita. 2019. Nowa teoria listu. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Choroszy Jan Andrzej. 1985. Na płaju „Wysokiej połoniny”. Huculszczyzna w literaturze polskiej po r. 1939. „Przegląd Powszechny” nr 10: 83–84.
• Choroszy Jan Andrzej. 1991. Huculszczyzna w literaturze polskiej. Wrocław: Jan A. Choroszy.
• Choroszy Jan Andrzej. 2006. „Zdrowa śmierć” Józefa Wittlina. „Litteraria” t. XXXV: 125–134.
• Choroszy Jan Andrzej. 2016. Korespondencja Józefa Wittlina ze Stanisławem Vincenzem. W: Józef Wittlin – pisarz kulturowego pogranicza. Red. Zajączkowski R. Lublin: TN KUL: 107–127.
• Cysewski Kazimierz. 1997. Teoretyczne i metodologiczne problemy badań nad epistolografią. „Pamiętnik Literacki” z. 1: 95–110.
• Kubiak Zygmunt. 1979. Polski homeryda. W: Wittlin Józef. Sól ziemi. Warszawa: PIW: 275–295.
• Maciejewska Irena. 1982. Doświadczenie wielkiej wojny – Józef Wittlin. W: Poeci dwudziestolecia międzywojennego. Red. Maciejewska I. Warszawa: Wiedza Powszechna. T. 2: 489–519.
• Nowoczesność jako doświadczenie. 2006. Red. Nycz R., Zeidler-Janiszewska A. Kraków: Universitas.
• Nycz R. 2012. Od teorii nowoczesnej do poetyki doświadczenia. W: Kulturowa teoria literatury 2. Poetyki, problematyki, interpretacje. Red. Walas T., Nycz R. Kraków: Universitas: 31–61.
• Ossendowski Ferdynand Antoni. 1936. Huculszczyzna. Gorgany i Czarnohora. Poznań: Wydawnictwo Polskie.
• Próchnicki Włodzimierz. 2015. Dialog i mit. Klucze do Vincenza. W: Zatrudnienie: literat. Materiały, studia i szkice o Stanisławie Vincenzie. Red. Choroszy J. A. Wrocław: A Linea: 129–138.
• Siwor Dorota. 2012. Dokąd zmierza Piotr Niewiadomski – o bohaterze „Soli ziemi” Józefa Wittlina w kontekście mityczno-rytualnym. „Konteksty Kultury” t. 8: 65–79.
• Tarkowska Natalia. 2016. Lecznica narodu. Kulturotwórcza rola Zakładu Przyrodoleczniczego doktora Apolinarego Tarnawskiego w Kosowie na Pokuciu (1893–1939). Kraków: cientia Plus.
• Terlecki Tymon, Wittlin Józef. 2014. Listy 1944–1976. Oprac. i posłowie Taylor-Terlecki N. Warszawa: Biblioteka „Więzi”.
• Tischner Łukasz. 2016. Odmiany doświadczenia religijnego w „Soli ziemi” Józefa Wittlina. W: Józef Wittlin – pisarz kulturowego pogranicza. Red. Zajączkowski R. Lublin: TN KUL: 21–31.
• Vincenz Stanisław. 1983. Lwowscy kosmopolici. W: Vincenz Stanisław. Po stronie dialogu. Warszawa: PIW. T. 2: 120–131.
• Wilkoszewska Krystyna. 2003. Sztuka jako rytm życia. Rekonstrukcja filozofii sztuki Johna Deweya. Wyd. 2. Kraków: Universitas.
• Wittlin Józef. 1979. Postscriptum do „Soli ziemi” po 35 latach. W: Wittlin Józef. Sól ziemi. Powieść o cierpliwym piechurze. Warszawa: PIW: 269–274.
• Wittlin Józef. 1979. Zdrowa śmierć. W: Wittlin Józef. Sól ziemi. Powieść o cierpliwym piechurze. Warszawa: PIW: 245–268.
• Wocław Wojciech S. 2011. W żywiole ironii... O bohaterach „Soli ziemi” Józefa Wittlina, „Konteksty Kultury” t. 7: 22–34.
• Woldan Alois. 2012. Wielki tekst huculski jako pole transgresji między literaturami narodowymi. W: Na pograniczach literatury. Red. Fazan J., Zajas K. Kraków: Universitas: 288–301.
• Yurieff Zoya. 1997. Józef Wittlin. Przeł. Szczubiałka M. Izabelin: Świat Literacki.

Identifiers

DOI

10.31743/tkpuzk.13160

Biblioteka Nauki

2015105