Obraz kozaków w "Oku Proroka" Władysława Łozińskiego i kinowych adaptacjach powieści

• Authors: Grzegorz Głąb

Title variants

UK

Образ козацтва в повісті Око Пророка Владислава Лозінського та кінематографічних екранізаціях роману

Abstracts

EN

The purpose of this article was to critically examine the creation the characters of Cossacks in Wladyslaw Lozinski’s novel Eye of the Prophet as well as its cinematic adaptations by Pawel Komorowski. An analytical and historical-literary method was used to achieve this aim. In these cultural texts, the Cossacks determine the course of action and adventure plots. The qualities given to them by the authors (love of the homeland, freedom, independence) allow us to see in the characters of the Cossacks romantic heroes, or at least romantic individualists, who are prepared to suffer for the cause of saving personal honour and the safety of their fellows. Half-savage and half-chivalrous they are, above all, mysterious, which is expressed in the belief that a curse hangs over them. The Cossacks in Lozinski’s and Komorowski’s works are stereotypical figures, reflecting the romantic quintessence of Ukraine, the determinants of which in this case are: Cossack-horse-mystery-adventure.

UK

Метою статті було критично поглянути на роль козаків у романі Владислава Лозінського Око Пророка та в його кінематографічні екранізації у постанові Павла Коморовського. Для досягнення поставленої мети використано аналітичний та літературно-історичний методи. У наведених використаних текстах культури перебіг гостросюжетно-пригодницької тематики визначає саме козацтво. Риси, надані козакам творцями, - любов до батьківщини, волелюбність, незалежність, - дозволяють побачити в їхніх характерах романтичних героїв чи принаймні романтичних індивідуалістів, які готові страждати заради збереження особистої честі та безпеки своїх родичів. Наполовину дикі, наполовину лицарські, вони насамперед таємничі, що виражається у вірі в те, що на них лежить прокляття. Козаки з творів Лозінського та Коморовського – стереотипні постаті, що відображають романтичну сутність України, яка в даному випадку характеризується: козак-кінь-містерія-пригода.

PL

Celem artykułu było dokonanie krytycznego oglądu kreacji postaci Kozaków w powieści Władysława Łozińskiego Oko Proroka oraz w jej kinowych adaptacjach autorstwa Pawła Komorowskiego. Dla realizacji tego celu posłużono się metodą analityczną i historycznoliteracką. W przywołanych tekstach kultury Kozacy determinują przebieg wątków sensacyjno-przygodowych. Nadane im przez twórców cechy – umiłowanie stron ojczystych, wolności, niezależności – pozwalają widzieć w postaciach Kozaków romantycznych herosów, a przynajmniej romantycznych indywidualistów, którzy są gotowi cierpieć dla sprawy ratowania honoru osobistego i bezpieczeństwa pobratymców. Na wpół dzicy, a na wpół rycerscy, są oni przede wszystkim tajemniczy, co wyraża się w przekonaniu o ciążącej nad nimi klątwie. Kozacy z dzieł Łozińskiego i Komorowskiego to figury stereotypowe, oddające romantyczną kwintesencję Ukrainy, której wyznacznikami są w tym przypadku: Kozak-koń-tajemnica-przygoda.

Keywords

EN

Cossacks; romantic hero; mystery; curse; action and adventure plots

PL

Kozacy; bohater romantyczny; tajemnica; klątwa; wątki sensacyjno-przygodowe

UK

козаки; романтичний герой; містика; прокляття; авантюрно-пригодницькі мотиви

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych
• Year: 2022
• Volume: 6
• Issue: 17
• Pages: 1-20

Dates

published

2022

Contributors

author

Grzegorz Głąb

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

References

• Balbus Stanisław. 1990. Intertekstualność a proces historycznoliteracki. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Bujnicki Tadeusz. 1973. „Trylogia” Sienkiewicza na tle polskiej powieści historycznej. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
• Choroszy Jan Andrzej. 2006. Nasta od Aniołów, czyli „Madonna Busowiska” Władysława Łozińskiego. W: Literatura i wyobraźnia. Prace ofiarowane Profesorowi Tadeuszowi Żabskiemu w 70 rocznicę urodzin. Red. J. Kolbuszewski Wrocław: Agencja Wydawnicza a linea: 115–151.
• Dąbrowska Alicja. 2013. Kreacje Kozaków i Tatarów w „Trylogii” Sienkiewicza. „Prace Komisji Językoznawczej BTN” nr XXIII. Język, wielokulturowość, tożsamość. Red. M. Pająkowska-Kęsik, A. Paluszak-Bronka, K. Kołatka: 87–100.
• Frybes Stanisław. 1957. Posłowie. W: W. Łoziński, Oko Proroka, czyli Hanusz Bystry i jego przygody. Kraków: Wydawnictwo Literackie: 299–311.
• Gautier Brigitte. 2009. „Absalomie, Absalomie” – Kozacy w „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza. „Pamiętnik Literacki” t. 2: 31–39.
• Koblewska Janina. 1978. Wybrane problemy adaptacji filmowych „Pana Wołodyjowskiego”. W: „Trylogia” Henryka Sienkiewicza. Historia – Dzieło – Recepcja. Materiały z sesji naukowej: „W dziewięćdziesiątą rocznicę «Trylogii» Henryka Sienkiewicza”. Red. L. Ludorowski Warszawa – Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe: 41–62.
• Komorowski Paweł [reż.]. 1984. Oko Proroka [film]. Zespół Filmowy „Silesia”, Studio Filmowe Bojana (Sofia). Polska/Bułgaria: 115’.
• Komorowski Paweł [reż.]. 1985. Przeklęte Oko Proroka [film]. Studio Filmowe „Oko”, Studio Filmowe Bojana (Sofia). Polska/Bułgaria: 100’.
• Komorowski Paweł [reż.]. 1986. Oko Proroka czyli Hanusz Bystry i jego przygody [pięcioodcinkowy serial telewizyjny: 1. Sam na świecie. 2. Ojciec Hanusza. 3. Przeklęty diament. 4. Dwaj bracia. 5. Przyjaciele]. Studio Filmowe „Oko”; współpraca produkcyjna: Studio Filmowe Bojana (Sofia), Telewizyjna Wytwórnia Filmowa Ekran (Sofia). Polska.
• Kulczycka-Saloni Janina. 1966. Henryk Sienkiewicz. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Ludorowski Lech. 1999. O genologicznym kształcie „W pustyni i w puszczy”. W: idem, Wizjoner przeszłości. Powieści historyczne Henryka Sienkiewicza. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej: 253–272.
• Łoziński Władysław. 1957. Oko Proroka, czyli Hanusz Bystry i jego przygody. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Malczewski Antoni. 1958. Maria. Oprac. Przybylski R. BN I 48. Wrocław – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
• Markiewicz Henryk. 1983. Postać literacka i jej badanie. W: Autor – podmiot literacki – bohater. Red. Martuszewska A., Sławiński J. Wrocław: Ossolineum: 93–108.
• Olszewska Maria Jolanta. 2014. „Oko Proroka, czyli Hanusz Bystry i jego przygody. Powieść z dawnych czasów” Władysława Łozińskiego. Lektura w kontekście „Tajemnic Paryża”. W: Eugeniusz Sue. Życie – twórczość – recepcja. Red. D. Kulczycka, A. Narolska Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego: 225–244.
• Rudkowska Magdalena. 2002. Wyszedł z dworu. Przeżycie i doświadczenie historyczne w twórczości Władysława Łozińskiego. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
• Rygielska Małgorzata. 2011. Lwów i… „Oko Proroka”. „Guliwer. Czasopismo o książce dla dziecka” nr 2: 39–43.
• Witkowska Alina. 1955. Dziko – pięknie – groźnie czyli Ukraina romantyków. „Teksty Drugie” nr 2: 20–30.
• Wyka Kazimierz. 1960. O postaciach Sienkiewiczowskich. W: Sienkiewicz. Odczyty. Red. J. Krzyżanowski Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy: 104–123.

Identifiers

DOI

10.31743/tkpuzk.13959

Biblioteka Nauki

31233738