From abstraction to unsaying: how the Eunomian controversy changed Gregory of Nyssa’s aphairetic ethics to an apophatic ethics

• Authors: Johannes Aakjær Steenbuch

Title variants

PL

Od abstrakcji do niewypowiedzianego. Jak kontrowersja eunomiańska zmieniła etykę Grzegorza z Nyssy z afairetycznej na apofatyczną

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

In early Christian thinking negative theology was often applied for polemi­cal purposes, as a means of asserting the Christian distinction between God and everything else. Only later did negative theology develop into a philosophical and contemplative method. But even then it often kept a polemical function. This was the case for Gregory of Nyssa who applied forms of negative theology in his spiritual and exegetical works as well as in his polemical works, especially those against Eunomius. Using a distinction between aphairetic and apophatic kinds of negative theology, it can be argued that Gregory’s theology, epistemology and philosophy of language, as developed during the Eunomian controversy, changed his negative theology in a fundamental way from an aphairetic theology, based on abstraction, to a thoroughly apophatic theology, based on negation in the sense of unsaying. It can further be argued that the results of this development influenced Gregory’s ethical theories, his moral epistemology in particular. The main texts in question, besides Gregory’s writings against Eunomius, are his early work on the inscriptions of the Psalms and his later work on the life of Moses. Both contain reflections on Moses’ spiritual development, but while the former uses mostly affirmative language, the latter involves a much higher degree of apophatic theo­logy. This change is likely to have occurred during the Eunomian controversy where such things as God’s infinity and the inability of human beings to grasp the divine essence became fundamental in such a way that apophatic, rather than aphairetic, language and thinking gained a central role in Gregory’s theology as well as ethics.

PL

Teologia negatywna we wczesnochrześcijańskiej myśli była często stosowana w celach polemicznych jako sposób na rozróżnienie między Bogiem a wszystkim innym. Dopiero później rozwinęła się ona jako metoda filozoficzna i kontempla­cyjna. Ale nawet wówczas często pełniła funkcję polemiczną. Tak było w przy­padku Grzegorza z Nyssy, który stosował elementy teologii negatywnej w swych dziełach ascetycznych, egzegetycznych, a także polemicznych, zwłaszcza skie­rowanych przeciw Eunomiuszowi. Stosując rozróżnienie negatywnej teologii na afairetyczną i apofatyczną, autor dowodzi, że teologia, epistemologia i filozofia języka Grzegorza, wypracowane podczas sporów z Eunomiuszem, fundamentalnie zmieniły jego negatywną teologię z afairetycznej, bazującej na abstrakcji, na apo­fatyczną, opartą na negacji – w sensie niemożliwego do wypowiedzenia. Wykazuje też, że rezultaty tego rozwoju wpłynęły na etyczne teorie Grzegorza, zwłaszcza na jego epistemologię moralną. Głównymi tekstami, dotyczącymi tej problematyki, oprócz dzieł Grzegorza przeciw Eunomiuszowi, są: wczesne pismo O tytułach Psalmów i jego późniejszy traktat O życiu Mojżesza. Oba zawierają refleksje na temat duchowego rozwoju Mojżesza, z tym że w pierwszym Grzegorz używa głównie języka afirmatywnego, w drugim zaś stosuje zaawansowaną teologię apofatyczną. Ta zmiana nastąpiła prawdopodobnie podczas kontrowersji eunomiańskiej, w której takie elementy jak nieskończoność Boga i niemożność dotarcia przez człowieka do Boskiej istoty stały się fundamentalne do tego stopnia, że apofatyczny, a nie afairetyczny język i myślenie odegrały kluczową rolę w teologii, jak również w etyce Grzegorza.

Keywords

EN

Gregory of Nyssa; Eunomius; ethics

PL

Grzegorz z Nyssy; Eunomiusz; etyka

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Vox Patrum
• Year: 2017
• Volume: 68
• Pages: 149-164

Dates

published

2018-12-16

Contributors

author

Johannes Aakjær Steenbuch

Identifiers

DOI

10.31743/vp.3339