Postrzeganie dzietności rodziny na podstawie badań porównawczych z 2013 i 2021. Wskazania dla katolickiego duszpasterstwa rodzin

• Authors: Julia Gorbaniuk , Małgorzata Szyszka , Jacek Goleń

Abstracts

EN

The size of the family is one of the aspects differentiating its perception. This article addresses the issue of the perception of "small" and "large" families by various age groups in the context of Catholic family ministry. The analyses are based on the author's own research from 2013 and 2021 conducted among 506 respondents, grouped into three categories according to age. The analysis focused on showing the differences in, and changes in, how individuals defined small and large families, and their perceptions of these types of families. Included is a discussion of the terminology employed and the demographic variables of the research sample.  The analysis of empirical data showed a change in the definition of families. According to the respondents, a "small" family is a family with two children, and a "large" family – one with four children. Instead, the changes in the perception of families show a more diverse picture of a large family, and the novelty is drawing the respondents' attention to the health possibilities of conceiving a child, which determine the size of the family. The article ends with conclusions and guidelines for the pastoral care of the family to strengthen respect for human life.

PL

Liczebność rodziny jest jednym z aspektów różnicujących jej postrzeganie. Niniejszy artykuł podejmuje problem postrzegania rodzin mało- i wielodzietnych przez różne grupy wiekowe w kontekście katolickiego duszpasterstwa rodzin. Podstawą analiz są badania własne z lat 2013 i 2021, przeprowadzone wśród 506 respondentów pogrupowanych w trzy kategorie wiekowe (młodszą, średnią i starszą). Dokonane analizy koncentrowały się na ukazaniu różnic i przemian w sposobie definiowania rodziny małej i dużej oraz postrzeganiu tych typów rodziny. Omówienie wyników badań jest poprzedzone wprowadzeniem w terminologię mało- i wielodzietności oraz zaprezentowaniem próby badawczej pod kątem zmiennych demograficznych. Analiza danych empirycznych wykazała zmianę w definiowaniu rodzin. Rodzina małodzietna, zdaniem badanych, to rodzina z dwójką dzieci, zaś wielodzietna – z czwórką dzieci. Natomiast przemiany w postrzeganiu rodzin ukazują bardziej zróżnicowany obraz rodziny wielodzietnej, a novum jest zwrócenie uwagi badanych na zdrowotne możliwości poczęcia dziecka, warunkujące liczebność rodziny. Artykuł zwieńczają wnioski i wskazania pastoralne dla duszpasterstwa rodzin wzmacniającego szacunek dla życia ludzkiego.

Keywords

EN

family perception; fertility; family changes; attitudes towards fertility; small family; large family; pastoral care of the family

PL

postrzeganie rodziny; dzietność; przemiany rodziny; postawy wobec dzietności; rodzina małodzietna; rodzina wielodzietna; duszpasterstwo rodzin

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Verbum Vitae
• Year: 2022
• Volume: 40
• Issue: 1
• Pages: 209-234

Dates

published

2022

Contributors

author

Julia Gorbaniuk

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000177327819

author

Małgorzata Szyszka

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000319653821

author

Jacek Goleń

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000197246936

References

• Balcerzak-Paradowska, B. (red.), Rodziny wielodzietne w Polsce. Teraźniejszość i przyszłość (Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych 1997).
• Balcerzak-Paradowska, B., „Uwarunkowania dzietności w Polsce”, Perspektywy demograficzne jako wyzwanie dla polityki ludnościowej Polski (red. J. Hrynkiewicz – A. Potrykowska; Warszawa: Rządowa Rada Ludnościowa 2016) 77–91.
• Bieńko, M., „Rodziny wielodzietne w badaniach socjologicznych”, Rodziny wielodzietne – aktualny stan badań i najważniejsze wyzwania. Perspektywa polska i niemiecka. Raport 2021 (Warszawa: Związek Dużych Rodzin „Trzy Plus” 2021) 8–31, https://www.3plus.pl/pl/
• aktualnosci/1290,Rodziny-wielodzietne-aktualny-stan-badan-i-najwazniejsze-wyzwania (dostęp 12.01.2022).
• Bochniarz, A., Postawy rodzicielskie a funkcjonowanie społeczne jedynaków (Lublin: Wydawnictwo UMCS 2010).
• Bonisławska, E.A., Wielodzietność we współczesnych rodzinach polskich (Poznań – Opole: Wydawnictwo Naukowe Scriptorium 2010).
• Budzyński, Ł., „Postrzeganie rodziny wielodzietnej przez studentów Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Gorzowie Wielkopolskim”, Społeczeństwo i Rodzina 3(36) (2013) 129–143.
• Bukojemska, J., „Matki wielodzietne w ponowoczesnym świecie – poczucie spełnienia czy braku perspektyw?”, Wielość spojrzeń na małżeństwo i rodzinę (red. A. Kwak – M. Bieńko; Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2012) 225–259.
• Cierniak-Piotrowska, M. – Dąbrowska, A. – Stelmach, K., Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym w 2020 r. (Warszawa: GUS 2021) https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/ludnosc-stan-i-struktura-ludnosci-oraz-ruch-naturalny-w-przekroju-terytorialnymstan-w-dniu-31-12-2020,6,29.html (dostęp 12.01.2022).
• Cierniak-Piotrowska, M. et al., Sytuacja demograficzna Polski do 2018 roku. Tworzenie i rozpad rodzin (Warszawa: GUS 2019) https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/sytuacja-demograficzna-polski-do-2018-roku-tworzenie-i-rozpad-rodzin,33,2.html (dostęp 12.01.2022).
• Cierniak-Piotrowska, M. et al., Sytuacja demograficzna Polski do 2020 r. Zgony i umieralność (Warszawa: GUS 2021) https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/sytuacja-demograficzna-polski-do-2020-roku-zgony-i-umieralnosc,40,1.html (dostęp 12.01.2022).
• Forma, P., Rodzina wielodzietna jako środowisko wychowawczo-edukacyjne. Diagnoza i możliwości wsparcia (Kielce: Impuls 2011).
• Forma, P., Socjalizacja dziecka z rodziny wielodzietnej. Studium teoretyczno-empiryczne (Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego 2012).
• Forma, P., Wokół problematyki rodzicielstwa wielodzietnego. Wielowymiarowość ujęć pedagogicznych (Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego 2020).
• Franciszek, Adhortacja Amoris laetitia (2016).
• Franciszek, Adhortacja Gaudete et exultate (2018).
• Goleń, J., „Marital Satisfaction and a Sense of Life’s Meaning Among Couples Struggling with Infertility. A Theological-Pastoral Take,” Verbum Vitae 38/2 (2020) 237–252. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.10290.
• Goleń, J. – Kobak, J., „Pastoral Care for Families Suffering from Infertility”, Catholic Family Ministry. The Scientific Reflection and the Practical Ministry of the Church (red. J. Goleń – R. Kamiński – G. Pyźlak; Lublin: Wydawnictwo KUL 2018) 397–408.
• Gorbaniuk, J., „Cultural Globalization and Its Consequences on Marital – Family Life”, The Situation of the Family in Contemporary Society – Experiences of Middle-Eastern Europe (red. J. Gorbaniuk; Lublin: Wydawnictwo KUL 2007) 7–14.
• Gorbaniuk, J. (red.), The Situation of the Family in Contemporary Society – Experiences of Middle-Eastern Europe (Lublin: Wydawnictwo KUL 2007).
• Graniewska, D., „Rodziny wielodzietne w Polsce. Sytuacja społeczno-demograficzna”, Problemy Rodziny 19/1 (1980) 34–43.
• Griese, H.M., Socjologiczne teorie młodzieży (Kraków: Impuls 1996).
• Hrynkiewicz, J., „Polityka społeczna wobec rodzin wielodzietnych”, Sytuacja rodzin wielodzietnych w Polsce a polityka rodzinna. Opinie i Ekspertyzy (red. J. Krynicka – J. Rudzka; Warszawa: Biuro Informacji i Dokumentacji Kancelarii Senatu 2006) 1–6, http://ww2.senat.pl/
• k6/agenda/seminar/a/060718.pdf (dostęp 12.01.2022).
• Jan Paweł II, Adhortacja Familiaris consortio (1981).
• Jan Paweł II, Encyklika Evangelium vitae (1995).
• Kamiński, R., „Normatywny i praktyczny wymiar refleksji teologicznopastoralnej”, Roczniki Pastoralno-Katechetyczne 3(58) (2001) 321–332.
• Kamiński, R., „Duszpasterstwo rodzin jako refleksja naukowa”, Duszpasterstwo rodzin. Refleksja naukowa i działalność pastoralna (red. R. Kamiński – G. Pyźlak – J. Goleń; Lublin: Bonus Liber 2013) 23–44.
• Karmolińska-Jagodzik, E., Dialogi międzygeneracyjne. Komunikacja młodzieży z rodzicami (Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 2019).
• Karteczka, K., „Funkcjonowanie społeczne jedynaków w grupie rówieśniczej”, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze 1/7 (2011) 39–43.
• Kawula, S., „Problemy rodzin wielodzietnych”, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze 10 (1980) 292–300.
• Kaźmierczak-Kałużna, I., „Wielodzietność po polsku –między nadzieją a poczuciem niemocy”,
• Przemiany społeczne w Polsce i ich konsekwencje. Perspektywa socjologiczna (red. J. Grotowska- Leder – E. Rokicka; Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2015) 67–93. DOI: http://dx.doi.org/10.18778/7969-481-5.05.
• Kaźmierczak-Kałużna, I., „W orbicie «500+». Funkcjonowanie ubogich rodzin wielodzietnych w warunkach zmiany polityki rodzinnej w Polsce”, Kultura i Społeczeństwo 63/4 (2019) 125–149. DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2019.63.4.7.
• Kobak, J., Stosunek małżonków do rodzicielstwa. Studium z duszpasterstwa rodzin w świetle badań w diecezji rzeszowskiej (Dysertacja doktorska; KUL; Lublin 2021).
• Konferencja Episkopatu Polski, Dyrektorium duszpasterstwa rodzin (2003).
• Konferencja Episkopatu Polski, Służyć prawdzie o małżeństwie i rodzinie (2009).
• Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja Donum vitae (1987).
• Kotlarska-Michalska, A., „Więź w rodzinach wielodzietnych”, Roczniki Socjologii Rodziny 14 (2002) 57–70.
• Kowal, J., „Środowisko rodzinne a wyniki w nauce uczniów jedynaków szkół podstawowych województwa śląskiego”, Nauczyciel i Szkoła 1–2(26–27) (2005) 90–103.
• Kożuchowska, M., „Dzieci jedyne oraz z rodzin wielodzietnych”, Remedium 1 (2015) 10–12.
• Litwińska, K., „Jedynaczki i jedynacy w świetle badań psychologicznych”, Rozwojowe i wychowawcze aspekty życia rodzinnego (red. T. Rostowska – A. Jarmołowska; Warszawa: Difin 2010) 168–181.
• Mariański, J., Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży maturalnej – stabilność i zmiana (Toruń: Marszałek 2012).
• Mikułowski-Pomorski, J., „Pokolenie jako pojęcie socjologiczne”, Studia Socjologiczne 3–4(30–32) (1968) 267–281.
• Nowak, L., „Statystyczny obraz sytuacji ekonomicznej rodzin wielodzietnych”, Sytuacja rodzin wielodzietnych w Polsce a polityka rodzinna. Opinie i Ekspertyzy (red. J. Krynicka – J. Rudzka) (Warszawa: Biuro Informacji i Dokumentacji Kancelarii Senatu 2006) 1–6, http://ww2.senat.pl/k6/agenda/seminar/a/060718.pdf (dostęp 12.01.2022).
• Ossowska, M., „Koncepcja pokolenia”, Studia Socjologiczne 2(9) (1963) 47–51.
• Papieska Rada ds. Rodziny, Rodzina a ludzka prokreacja (2006).
• Paweł VI, Encyklika Humanae vitae (1968).
• Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2013 roku (Warszawa: GUS, Departament Badań Demograficznych i Rynku Pracy 2021) https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/podstawowe-informacje-o-rozwoju-demograficznym-
• polski-do-2013-roku,12,4.html (dostęp 12.01.2022).
• Połomski, P., „Problematyka jedynactwa w świetle badań empirycznych”, Małżeństwo i Rodzina 4 (2002) 16–21.
• Połomski, P., „Jedynactwo w perspektywie XXI wieku”, Rodzinne, edukacyjne i psychologiczne wyznaczniki rozwoju (red. M. Bogdanowicz – M. Lipowska; Kraków: Impuls 2008) 97–113.
• Preferowane i realizowane modele życia rodzinnego (Komunikat z Badań CBOS 46; Warszawa: CBOS 2019).
• Przygoda, W., „Paradygmaty metodologiczne we współczesnej teologii pastoralnej”, Teologia Praktyczna 10 (2009) 31–43.
• Rodziny wielodzietne – aktualny stan badań i najważniejsze wyzwania. Perspektywa polska i niemiecka.
• Raport 2021 (Warszawa: Związek Dużych Rodzin „Trzy Plus” 2021) https://www.3plus.pl/pl/aktualnosci/1290,Rodziny-wielodzietne-aktualny-stan-badan-i-najwazniejsze-wyzwania (dostęp 12.01.2022).
• Rogulska, B., Sytuacja polskich rodzin – oceny i postulaty (Komunikat z Badań CBOS 53; Warszawa: CBOS 2000).
• Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes (1965).
• Sztompka, P., Socjologia. Analiza społeczeństwa (Kraków: Znak 2002).
• Szymczak, W., “Interdisciplinarity in Pastoral Theology. An Example of Socio-Theological Research”, Verbum Vitae 38/2 (2020) 503–527.
• Szyszka, M., „Rodzina mało- czy wielodzietna? O przemianach modelu rodziny w Polsce”, Rodzina polska. Wybrane aspekty funkcjonowania (red. M. Szyszka; Lublin: Instytut Sądecko-Lubelski 2013) 13–29.
• Szyszka, M., „Wielodzietność w Polsce – społeczne postrzeganie i pomoc państwa”, Rodzina wobec wyzwań współczesności. Wybrane problemy (red. I. Taranowicz – S. Grotowska; Wrocław: Arboretum 2015) 177–192.
• Śledzianowski, J., Rodzina w diecezji kieleckiej – studium socjologiczno-pastoralne (Kielce: Kuria Diecezjalna w Kielcach 1988).
• Świadczenia na rzecz rodziny w 2019 r. (Warszawa: GUS 2020) https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/dzieci-i-rodzina/rodzina/swiadczenia-na-rzecz-rodziny-w-2019-roku,4,3.html (dostęp 12.01.2022).
• Świątek, K., „Społeczny odbiór wielodzietności w opiniach matek posiadających liczne potomstwo”, Wielość spojrzeń na małżeństwo i rodzinę (red. A. Kwak – M. Bieńko; Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2012) 199–224.
• Wielodzietni w Polsce. Raport (Ipsos Polska, Związek Dużych Rodzin „Trzy Plus” 2016) https://www.3plus.pl/assets/file/1741,raport%20wielodzietni%202016.pdf (dostęp 12.01.2022).

Identifiers

DOI

10.31743/vv.13493

Biblioteka Nauki

2088040