Wpływ alternatywnych sposobów rozwiązywania sporów na efektywność ochrony prawnej

• Authors: Renata Świrgoń - Skok , Aneta Arkuszewska

Title variants

EN

Relationship between alternative dispute resolution methods and effectiveness of legal protection

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zasada efektywności, chociaż nie została wyraźnie wyartykułowana w traktatach, pełni istotną funkcję w systemie unijnej ochrony prawnej. Oczywiście problem efektywności prawa może być rozpatrywany już na etapie jego stanowienia, ale przedmiotem niniejszego opracowania są elementy związane z efektywną ochroną praw podmiotowych. Sprawy z zakresu prawa prywatnego mogą być załatwiane nie tylko przez państwowe organy sądowe, lecz także przez powołane do tego wolą stron sądy polubowne. Jest to możliwe dzięki fundamentalnej dla prawa prywatnego zasadzie autonomii woli, która na gruncie postępowania cywilnego wraża się m.in. poprzez umożliwienie stronom dokonania wyboru, czy zwrócą się o udzielenie ochrony do sądu państwowego, czy skorzystają z innej drogi dochodzenia roszczenia. Sąd arbitrażowy powinien pełnić zatem nie tylko funkcję organu rozstrzygającego spory w trybie orzeczniczym, ale co istotniejsze powinien rozwiązywać te spory przy udziale stron tak, aby możliwe było ich pojednanie lub co najmniej zapobieganie dalszej antagonizacji. Stąd też tak istotne jest zadbanie o sprawność i efektywność postępowań toczących się przed sądem polubownym, i spojrzenie na te kwestie w szerszym aspekcie postępowania cywilnego. Wynika to przede wszystkim z faktu, że chociaż sądownictwo polubowne nie jest częścią składową sądownictwa państwowego, to jednak działając zamiast sądów państwowych i udzielając ochrony prawnej, jako takie realizują zadania, które należą do państwa, zatem państwo sankcjonuje działalność sądów polubownych. Tym samym wiele problemów odnoszących się do przebiegu postępowania przed sądem powszechnym można odnaleźć również w toku postępowania arbitrażowego, choć dzięki mniejszemu formalizmowi to ostatnie z pewnością dysponuje większym zakresem środków, pozwalających na uniknięcie niesprawności i nieefektywności prowadzonych czynności. Oczywiści trudno jest jednoznaczne stwierdzić, czy postępowanie polubowne jest efektywne, decyduje o tym bowiem wiele indywidualnych czynników, jak np. skład sądu polubownego oraz charakter konkretnej sprawy. Ważnym elementem jest przygotowanie sądu polubownego do rozpoznawania spraw o charakterze cywilnym. Z jednej strony ważne jest sporządzenie i stosowanie jak najlepszych procedur (zapewniające szybkość i rzetelność postępowania) rozpoznawania tych spraw w toku postępowania arbitrażowego. Braki w tym względzie, mimo najwyższego stopnia profesjonalizmu zawodowego arbitrów, nie pozwolą na efektywną ochronę prawną strony, która się o nią ubiega przed sądem polubownym. Z drugiej strony istotne jest właściwe podejście składu orzekającego do badanej sprawy, dążenie do jej ugodowego załatwienia, przy czym działanie z należytą starannością. Tak było już w prawie rzymskim, ponieważ rzymska myśl prawna twórczo zaadaptowana do potrzeb kolejnych pokoleń, znajduje swoje zastosowania również wobec wyzwań współczesnego procesu cywilnego. W tym także w odniesieniu do kwestii związanych z potrzebą zapewnienia realizacji prawa dostępu do sądu i prawa do efektywnego procesu cywilnego.

EN

Even though it has not been explicitly articulated in the treaties, the principle of effectiveness plays an important role in the EU system of legal protection. The problem of their effectiveness may, obviously, be examined at the stage of creating the laws, yet this study focuses on selected aspects of effective protection of subjective rights. Private law cases may be handled not only by national judicial bodies, but also by courts of arbitration appointed for the purpose by the will of the parties involved. This is enabled by the principle of party autonomy, fundamental under private law, which in proceedings under civil law is expressed e.g. by the parties’ freedom to decide whether they will turn for protection to national court of law or will pursue their claims otherwise. Hence, in addition to its function as a body resolving disputes by means of adjudication, court of arbitration should settle the matters with the interested parties so that it becomes possible to reconcile differences between them, or at least to prevent further estrangement. Given the above, it is particularly important to ensure efficiency and effectiveness of proceedings held before courts of conciliation and to look at these issues in a broader context of civil proceedings. This mainly results from the fact that although arbitration system is not part of national jurisdiction, by acting in place of national courts of justice and providing legal protection, courts of arbitration perform tasks designated to the state, therefore their operation is sanctioned by the state. Consequently, numerous problems related to the course of proceeding before common courts of law can also be identified in arbitration procedures, even though the latter, having more flexibility, may apply a wider range of means to avoid the inefficiency and lack of effectiveness in their operations. It is obviously difficult to explicitly decide whether or not arbitration proceeding is effective as this depends on a number of factors, such as the composition of the arbitration court and nature of the specific case. Another matter of importance is the competence of the arbitration body in handling claims in civil proceedings. On the one hand it is important to define and apply optimum procedures in examining such cases under arbitration proceeding (to ensure rapid and fair settlement). Any related deficiencies, despite professional expertise of the arbiters, will be an impediment to effective legal protection for the party bringing their claim to arbitration court. On the other hand, it is crucial that the adjudicating panel applies adequate approach to the relevant matter, aiming at its amicable resolution and acting with due diligence. This was already the case in Roman law, because Roman legal concepts creatively adapted to the needs of the successive generations, are also applicable to challenges of the modern civil proceeding. This also relates to the need to ensure access to jurisdiction and to enforce the right of effective civil law procedure.

Keywords

PL

alternatywne sposoby rozwiązywania sporów; arbitraż, zapis na sąd polubowny; compromissum, efektywna ochrona prawna

EN

alternative dispute resolution methods; arbitration, request for arbitration; compromissum, effective legal protection

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Zeszyty Naukowe KUL
• Year: 2017
• Volume: 60
• Issue: 3
• Pages: 243-259

Dates

published

2020-10-27

Contributors

author

Renata Świrgoń - Skok

author

Aneta Arkuszewska

Identifiers

DOI

10.31743/zn.2017.60.3.243-259