Jak urzeczywistniać ideę samorządności terytorialnej w państwie unitarnym? Przykład centrów usług społecznych

• Authors: Marek Rymsza

Abstracts

EN

A specific quality of Poland with its administrative framework is a successful combination of the unitary character of the state and well-developed structures of the local government. Institutional solutions underlying this effective merger were adopted at the early stages of a new, independent Polish state in 1918, and then renewed through the process of political transformation from communism to democracy dating back to 1989. The self-governance was also one of the main values promoted by the Solidarity Movement. A specific sphere of public administration where territorial self-governance may find its successful practical implementation within the unitary state are social services, which constitute one of the three systemic pillars of the developed European welfare states. Since 1990, social welfare in Poland is administered at the level of state social policy, whose specific functions are realized through local government infrastructure. Social Service Centres constitute a new instrument for the development of local social services, acting pursuant to the 2019 Act on Social Services Delivered by the Social Service Centre. The self-governance of local communities is facilitated there through the package of directional principles how to deliver social services, which rely on the subsidiarity of the state, sustainability of social bonds, co-operation between public administration and civil sector entities and universal access of citizens to social services.

PL

Specyfiką Polski (polskiego ładu) jest udane połączenie unitarnego charakteru państwa z rozbudowaną samorządnością terytorialną. Rozwiązania ustrojowe urzeczywistniające obie wartości: unitarność i samorządność przyjęto zarówno po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., jak i po odrzuceniu komunizmu w 1989 r. Rozwój samorządności był też jednym z najważniejszych elementów programu Ruchu Solidarności. Polem działań administracji publicznej, na którym z sukcesem praktykuje się samorządność terytorialną w warunkach unitarności państwa, są usługi społeczne – jeden z trzech filarów współczesnych europejskich państw dobrobytu. Od 1990 r. pomoc społeczna jest w Polsce instytucją polityki społecznej państwa funkcjonującą w ramach samorządu terytorialnego. Nowym instrumentem rozwoju lokalnych systemów usług społecznych są w Polsce centra usług społecznych, których tworzenie reguluje ustawa o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych uchwalona w 2019 r. Rozwojowi samorządności sprzyjają przyjęte w tej ustawie zasady kierunkowe organizowania usług społecznych, takie jak: zasada pomocniczości państwa, zasada wzmacniania więzi społecznych, zasada współpracy administracji publicznej z organizacjami sektora obywatelskiego oraz zasada powszechnego dostępu mieszkańców do usług społecznych.

Keywords

EN

Territorial self-governance; local community; unitary state; collective deal; social services; social services centres

PL

Samorządność terytorialna; społeczność lokalna; usługi społeczne; państwo unitarne; ład zbiorowy; centra usług społecznych

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Zeszyty Naukowe KUL
• Year: 2021
• Volume: 64
• Issue: 3
• Pages: 67-86

Dates

published

2021

Contributors

author

Marek Rymsza

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000284198813

References

• Bazuń D., Frątczak-Muller J., Jaskulska M., Kwiatkowski M., Mielczarek-Żejmo A., Diagnoza potrzeb i potencjału społeczności lokalnej w zakresie usług społecznych, Kancelaria Prezydenta RP, Warszawa 2020.
• Bąbska B., Skrzypczak B., Organizator społeczności lokalnej w centrum usług społecznych, Kancelaria Prezydenta RP, Warszawa 2020.
• Bojanowska E., Krzyszkowski J., Pomoc społeczna: od opieki do pomocy, w: Stulecie polskiej polityki społecznej. 1918–2018, red. E. Bojanowska, M. Grewiński, M. Rymsza, G. Uścińska, MRPiPS i NCK, Warszawa 2018, s. 313–343.
• Ciżewska E., Filozofia publiczna Solidarności. Solidarność 1980–1981 z perspektywy republikańskiej tradycji politycznej, NCK, Warszawa 2010.
• Covid-19 Impact on Europe’s Services Protecting the Most Vulnerable in Times of Crisis, The European Social Network, Brussels 2021.
• Esping-Andersen G., After the Golden Age? Welfare State Dilemmas in a Global Economy, w: Welfare State in Transition. National Adaptations in Global Economies, red. G. Esping-Andersen, SAGE, London 1996, s. 1–31.
• Gawin D., Sierpień 1980 w świetle tradycji republikańskiej, w: Solidarność. Wydarzenie, konsekwencje, pamięć, red. A. Sułek, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2006, s. 45–74.
• Grewiński M., Usługi społeczne we współczesnej polityce społecznej. Przegląd problemów i wizja przyszłości, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2021.
• Häusermann H., Siebel W., Teorie społeczeństwa usługowego, w: Podręcznik usług społecznych – przykład Niemiec, red. A. Evers, R.G. Heinze, T. Olk, red. wyd. pol. M. Grewiński, E. Przedecka, Wydawnictwo WSP im. J. Korczaka w Warszawie, Warszawa 2013, s. 75–90.
• Herrmann P., Brandstaetter A., O usługach socjalnych, w: Definiowanie usług socjalnych w kontekście europejskim – od ogółu do szczegółu, A. Brandstaetter, P. Herrmann, C. O’Connell, tłum. E. Jaroszewska, M. Witkowska, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP w Warszawie, Warszawa 2010, s. 26–42.
• Integrated Care and Support Promoting Partnerships across Services, Improving Lives, The European Social Network, Brussels 2021.
• Izdebski H., Kulesza M., Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne, Liber, Warszawa 1999.
• Kaźmierczak T., Refleksja o ryzyku fasadyzacji CUS-ów i znaczeniu jej następstw, „Wiadomości Społeczne” 2021, nr 1, s. 19–20.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 r. (Dz. U. Nr 44, poz. 267; Nr 79, poz. 550; Nr 101, poz. 935).
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 kwietnia 1935 r. (Dz. U. Nr 30, poz. 227).
• Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952 r. (Dz. U. z 1952 r. Nr 33, poz. 232).
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483).
• Kozak M., Rola służb społecznych po 1989 roku oczami praktyka, w: Pracownicy socjalni i praca socjalna w Polsce. Między służbą społeczną a urzędem, red. M. Rymsza, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2012 , s. 261–277.
• Krzyszkowski J., Ewolucja publicznej pomocy społecznej w Polsce, w: Praca socjalna. 30 wykładów, red. K. Frysztacki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019, s. 198–212.
• Krzyszkowski J., Między państwem opiekuńczym a opiekuńczym społeczeństwem. Determinanty funkcjonowania środowiskowej pomocy społecznej na poziomie lokalnym, Wydawnictwo Uniwersyetu Łódzkiego, Łódź 2005.
• Kurczewski J., Ścieżki emancypacji. Osobista teoria transformacji ustrojowej w Polsce, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2009.
• Latoszek M., „Solidarność”: ruch społeczny, rewolucja czy powstanie?, w: „Solidarność w imieniu narodu i obywateli, red. M. Latoszek, Arcana, Kraków 2005, s. 240–282.
• Mishra R., Society and Social Policy, Macmillan, London 1981.
• Ossowski S., Koncepcje ładu społecznego i typy przewidywań, w: O osobliwościach nauk społecznych, Dzieła, t. IV, PWN, Warszawa 1967, s. 173–193.
• Pierson P., Dismantling the Welfare State?. Reagan, Thatcher, and the Politics of Retrenchment, Cambridge University Press, Cambridge 1996.
• Porozumienia okrągłego stołu, oprac. red. i techniczne W. Salmonowicz, NSZZ „Solidarność” Region Warmińsko-Mazurski, Olsztyn 1989.
• Program NSZZ „Solidarność” uchwalony przez I Krajowy Zjazd Delegatów, „Tygodnik Solidarność” 1981, nr 29.
• Projekt ustawy o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych, druk sejmowy nr 3040, Sejm RP VIII kadencji.
• Rymsza M., Jaka samorządna Rzeczpospolita? Współpraca międzysektorowa w Polsce a dziedzictwo ruchu Solidarności, w: Kultura Solidarności. Socjologiczno-antropologiczne analizy kulturowego dziedzictwa Solidarności, red. K. Ciechorska-Kulesza, R. Kossakowski, P. Łuczeczko, Wydawnictwo Orbis Exterior, Gdańsk 2011, s. 235–254.
• Rymsza M., Aktywizacja w polityce społecznej. W stronę rekonstrukcji europejskich welfare states?, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2013.
• Rymsza M., Social work and other helping professions in the process of professionalization. The specificity of Poland after 1989 from the sociology of professions perspective, „Problemy Polityki Społecznej” 2020, t. 51, nr 4, s. 49–74.
• .
• Rymsza M., Polskie wzory samoorganizacji społecznej: jakim społeczeństwem obywatelskim jesteśmy?, w: Dla Niepodległej. Obywatele i ich organizacje 1918-2020, red. E. Leś, Kancelaria Prezydenta RP, Warszawa 2020, s. 235–251.
• Rymsza M., Centra Usług Społecznych – krocząca zmiana systemowa, „Wiadomości Społeczne” 2021, nr 1, s. 8–10.
• Šiška J., Beadle-Brown J., Transition from Institutional Care to Community-Based Services in 27 EU Member States: Final report. Research report for the European Expert Group on Transition from Institutional to Community-based Care, 2020.
• Szarfenberg R., Polityka społeczna i usługi społeczne, w: Przeobrażenia sfery usług w systemie zabezpieczenia społecznego w Polsce, red. M. Grewiński, B. Więckowska, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP w Warszawie, Warszawa 2011.
• Taylor M., Public Policy in the Community, Palgrave Macmillan, Basingstoke, New York 2003.
• Towards a Social Investment Welfare State?, red. N. Morel, B. Palier, J. Palme, Polity Press, Bristol 2012.
• Ustawa z dnia 16 sierpnia 1923 r. o opiece społecznej (Dz .U. z 1923 r. Nr 92, poz. 726).
• Ustawa z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1990 r. Nr 64, poz. 414 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593).
• Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1818).
• Waszak Ł., Wejcman Z., Współpraca międzysektorowa w ramach centrum usług społecznych, Kancelaria Prezydenta RP, Warszawa 2020.
• Wilensky H.L., Lebeaux, C.N., Industrial Society and Social Welfare, The Free Press, New York 1965.
• Wróbel R., Cztery lata reformy. Z doświadczeń samorządu terytorialnego w Polsce w latach 1990-1994, Presspublica, Warszawa 1994.
• Zalewski D., Opieka i pomoc społeczna. Dynamika instytucji, Wydawnictwa UW, Warszawa 2005.
• Zalewski D., Centra usług społecznych a reforma systemu pomocy społecznej, „Wiadomości Społeczne” 2021, nr 1, s. 14–15.
• Zieliński E., Nauka o państwie i polityce, ELIPSA, Warszawa 2006.

Identifiers

DOI

10.31743/znkul.13268

Biblioteka Nauki

2092111