Doświadczenie religijne jako subiektywne przeżywanie sacrum w teoretycznych i empirycznych odsłonach

• Authors: Sławomir Zaręba , Maciej Gawlak

Title variants

EN

Religious Experience as a Subjective Experience of the Sacred in Theoretical and Empirical Explorations

Abstracts

EN

In modern societies, unlike traditional ones, the religious interpretation of everyday life is no longer as obvious and common as it used to be. Sociologists of religion seem to agree that the spiritual identity of individuals and groups is no longer built on religious values, but more and more often on the content disseminated by modern media. It is new technologies and the digital world that transform societies, changing the optics of perception and assessment of both material and immaterial reality. Media-based content sometimes directly questions the transcendent Authority. In the context of these changes, it seems reasonable to ask about the essence and place of religious experience in the life of a contemporary individual, and about their relationship to the sacred. Hence, the key subject of this study is the dimension of religiosity – as proposed years ago by Glock and Stark – which eludes simplex, statistical analysis and description. Being strongly subjective, it pinpoints to deeper inner experiences. Religious experience – as one of the most intense human experiences, and the one known to be most difficult to research – is most often located in the area of psychological explorations. Nonetheless, it is subject to complex social conditioning as well, which makes it a legitimate object of sociological investigations. This is confirmed by the referenced theoretical and empirical orientations, which additionally prove the complexity and multidimensionality of the phenomenon under study.

PL

W społeczeństwach nowoczesnych, w odróżnieniu od tradycyjnych, religijna interpretacja życia codziennego nie jest już tak oczywista i powszechna, jak to było kiedyś. Socjologowie religii zgodnie zdają się twierdzić, iż tożsamość duchowa jednostek i grup przestaje być budowana na gruncie wartości religijnych, a coraz częściej w oparciu o treści, które lansują nowoczesne media. To nowe technologie, świat cyfrowy przeobrażają społeczeństwa i zmieniają optykę postrzegania oraz ocenę zarówno rzeczywistości materialnej, jak i niematerialnej, by niekiedy wprost zakwestionować transcendentny Autorytet. W kontekście tychże zmian zasadne wydaje się dziś pytanie o istotę i miejsce doświadczenia religijnego w życiu jednostki i o jej stosunek do sacrum. Stąd też kluczowym przedmiotem niniejszego opracowania jest owa dymensja religijności – zaproponowana przed laty przez Glocka i Starka – która najbardziej wymyka się prostym, statystycznym analizom i opisom, a będąc silnie spersonalizowana, jednocześnie wskazuje na głębokie przeżycia wewnętrzne. Jednak mimo tego, iż doświadczenie religijne – pozostając jednym z najintensywniejszych doznań, a te, jak wiadomo, są trudne badawczo do uchwycenia – najczęściej lokuje się w obszarze eksploracji psychologii, to przecież posiada również uwarunkowania społeczne, stając się także przedmiotem zainteresowania socjologii. Potwierdzają to przywołane orientacje teoretyczne i empiryczne, które dodatkowo dowodzą złożoności oraz wielowymiarowości tegoż zjawiska.

Keywords

PL

doświadczenie; doświadczenie religijne; przeżycie religijne; psychologia; socjologia; empiria

EN

experience; religious experience; inner religious experience; religiosity; research parameters

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Zeszyty Naukowe KUL
• Year: 2023
• Volume: 66
• Issue: 1
• Pages: 49-68

Dates

published

2023

Contributors

author

Sławomir Zaręba

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

• https://orcid.org/000000017426623X

author

Maciej Gawlak

• https://orcid.org/0000000168131435

References

• Borowik I., Operacjonalizacja pojęcia religijność, w: Leksykon socjologii religii. Zjawiska-badania-teorie, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, J. Mariański, Wydawnictwo Verbinum, Warszawa 2004, s. 271–274.
• Cipriani R., Prüfer P., Socjologia religii. Ujęcie systematyczno-historyczne, Wydawnictwo Edukacyjne AKAPIT, Toruń 2021.
• Głaz S., Doświadczenie religijne i jego rola w życiu człowieka, w: Osobowość i religia, red. H. Gasiul, E. Wrocławska-Warchala, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2009, s. 60–75.
• Grzymała-Moszczyńska H., Doświadczenie religijne, w: Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/doswiadczenie-religijne;3893955.html (dostęp: 28.12.2022).
• Judycki S., Doświadczenie i rozum, s. 1–66, https://www.kul.pl/files/57/wydzial/judycki/Judycki_2009a.pdf (dostęp: 2.12.2022).
• Kozak J., Dzieci postmoderny? Studium socjologiczne nad religijnością studentów, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu, Sandomierz 2014.
• Krąpiec M., Doświadczenie, w: Powszechna Encyklopedia Filozofii, s. 1-5, http://www.ptta.pl/pef/pdf/d/doswiadczenie.pdf (dostęp: 18.12.2022).
• Król J., Psychologiczne koncepcje doświadczenia religijnego, „Roczniki Psychologiczne”, t. 7, nr 2, 2004, s. 5–21.
• Machoń H., Doświadczenie religijne między emocją a kognicją, „Forum Akademickie” 2021, nr 12, https://miesiecznik.forumakademickie.pl/czasopisma/fa-12-2021/doswiadczenie-religijne-miedzy-emocja-a-kognicja%E2%80%A9/ (dostęp: 6.01.2023).
• Mariański J., Doświadczenie religijne, w: Leksykon socjologii religii. Zjawiska-badania-teorie, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, J. Mariański, Wydawnictwo Verbinum, Warszawa 2004, s. 84–88.
• Mariański J., Kondycja religijna i moralna młodzieży szkół średnich w latach 1988-1998-2005-2017, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2018.
• Mariański J., Pluralizm społeczno-kulturowy jako megatrend a religijność i moralność. Studium socjologiczne, Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie, Lublin 2022.
• Oniśko M., Zmiany sposobu doświadczenia religijnego i wartości u osób po kursie „Alfa”, w: Osobowość i religia, red. H. Gasiul, E. Wrocławska-Warchala, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2009, s. 212–235.
• Piwowarski W., Socjologia religii, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1996.
• Piwowarski W., Tomkiewicz A., Doświadczenie religijne, w: Religia a życie codzienne, t. 2, red. I. Borowik, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 1991, s. 173–187.
• Sporek P., Doświadczenie jako kategoria wyznaczająca podstawy edukacyjnego dialogu: zarys koncepcji kształcenia wyrastającej z myśli filozoficznej Józefa Tischnera, „Podstawy Edukacji” 2013, t. 6, s. 99–117, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Podstawy_Edukacji/Podstawy_Edukacji-r2013-t6/Podstawy_Edukacji-r2013-t6-s99-117/Podstawy_Edukacji-r2013-t6-s99-117.pdf (dostęp: 18.12.2022).
• Sroczyńska M., Sacrum a młodzież, Wydawnictwo LIBRON, Kraków 2021.
• Stark R., Glock Ch.Y., Wymiary zaangażowania religijnego, w: Socjologia religii. Antologia tekstów, red. W. Piwowarski, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 1998, s. 183–187.
• Szulakiewicz M., Religia jako nasze doświadczenie, s. 1–5, https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/1244/Rec.reliidosw.pdf?sequence=1 (dostęp: 22.12.2022).
• Tułowiecki D., Bez Boga, Kościoła i zasad? Studium socjologiczne nad religijnością młodzieży, Wydawnictwo PETRUS, Kraków 2012.
• Uklańska K., Wiara, lęk i doświadczenie Boga w codzienności młodzieży akademickiej, w: Między konstrukcją a dekonstrukcją uniwersum znaczeń. Badania religijności młodzieży akademickiej w latach 1988-1998-2005-2017, red. S.H. Zaręba, M. Zarzecki, Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne, Warszawa 2018, s. 181–197.
• Wach J., Socjologia religii, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1961.
• Wójtowicz A., Doświadczenie moralne, w: Leksykon socjologii moralności, red. J. Mariański, Wydawnictwo NOMOS, Kraków 2015, s. 129–137.
• Zdybicka Z., Doświadczenie religijne, w: Encyklopedia Katolicka, t. 4, red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, Wydawnictwo TN KUL, Lublin 1985, kol. 156–159.
• Zimnica-Kuzioła E., Doświadczenie religijne – perspektywa teologiczna i socjologiczna, „Collectanea Theologica” 2014, t. 84, nr 2, s. 61–78.
• Zimnica-Kuzioła E., Metodologiczne aspekty badania sfery sacrum, „Collectanea Theologica” 2012, t. 82, nr 3, s. 99–114.

Identifiers

DOI

10.31743/znkul.14977

Biblioteka Nauki

33720190