Na[d]pisać Modernizm. Listy Syrkus - Gropius

Title variants

EN

[Over]write Modernism. The Letters by Syrkus to Gropius

Abstracts

EN

The article reveals a little-known aspect of an international architectural milieu, the correspondence network animated by women and their typing machines. Helena, born Eliasberg, together with her husband and professional partner Szymon Syrkus, were key figures in the history of the Polish Avant-garde; founders of a prominent modernists group and the journal Praesens. Nevertheless, Helena Syrkus, secretary and vice-chairwomen of CIAM (Congrès international d'architecture moderne), was carrying out the correspondence on behalf of her husband and herself. There exists a lot of letters exchanged between Polish architects and the famous “Bauhaus-couple” – Walter and Ise Gropius, as well as the Dutch architect Cornelis van Eesteren and his wife Frieda Fluck. In fact, letters from Walter, who was a Bauhaus leader were also typed by Ise Gropius on her typing machine (equipped with small lamp designed by Marianne Brandt from the Bauhaus group). Apparently, correspondence is an uncommon research field for architectural historians, but seems to be important phenomenon; these letters are a fertile source for the history of modern movements, including issues like minimal dwellings, functional cities, social settlement, urban planning. We can better understand unexpected twists in individual biographies, coherently related to the antisemitism of the late 1930s; the disaster of World War II, and the delusions of socialism. Regardless of the demise of their husbands, Helena Syrkus and Ise Gropius continued their correspondence for many years (“Use a typing machine and describe me everything” – wrote Gropius to Syrkus in one of her late letters). Additionally, the article depicts means such as photographs and typed texts used as promotional tools of Bauhaus ideas. Moreover, the typing machine itself became a substantial challenge for Bauhaus designers (in fact, Gropius designed a typing machine for the Adler Company). This appliance was also regarded as an attribute of a modern woman (like the automobile for a modern man). The ability to use new stenotyping and stenography techniques, and expertise in four languages allowed Helena Syrkus to be financially independent and – finally – one of the most significant women in international architectural society of the twentieth century. The article “(Over)write modernism. The Letters by Syrkus – Gropius” relates to the publication: CIAM Archipelago. Letters of Helena Syrkus, which presents a selection of personal letters in Polish and English language. This book, edited by Aleksandra Kędziorek, Katarzyna Uchowicz and Maja Wirkus has been published by the Polish National Institute of Architecture and Urban Planning (Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki) in 2019. The article provides a short introduction to this book.

PL

Tekst omawia stosunkowo słabo znany aspekt funkcjonowania międzynarodowego środowiska architektonicznego jako korespondencyjnej sieci animowanej przez kobiety z wykorzystaniem maszyn do pisania. Helena Syrkus, z domu Eliasberg, oraz jej mąż i zawodowy partner Szymon Syrkus to znaczące postaci w historii polskiej awangardy: współtwórcy czołowej modernistycznej grupy i programowego czasopisma o nazwie Praesens. Jednakże to Helena Syrkus, sekretarz i vice-przewodnicząca CIAM (Congrès international d'architecture moderne), prowadziła korespondencję w imieniu swoim i męża. Znaczącą liczbę listów wymieniła z bauhausowskim małżeństwem – Walterem i Ise Gropiusami oraz holenderskim architektem Cornelisem van Eesterenem i jego żoną Friedą Fluck. Jednak listy wysyłane przez założyciela Bauhausu były także w przeważającej większości pisane na maszynie przez Ise Gropius (wyposażoną w niewielką lampkę zaprojektowaną przez Marianne Brandt w Bauhausie). Listy są stosunkowo rzadko wykorzystywane przez historyków architektury, wydają się jednak istotne z tego względu, że stanowią bogate źródło wiedzy o historii modernizmu oraz takich problemach architektonicznych jak mieszkanie najmniejsze, miasto funkcjonalne, osiedle społeczne czy planowanie urbanistyczne. Tłumaczą także nieoczekiwane zwroty w indywidualnych biografiach, powiązane z antysemityzmem lat trzydziestych, katastrofą II wojny światowej czy wprowadzeniem socrealizmu. Helena Syrkus i Ise Gropius prowadziły korespondencję jeszcze przez wiele lat po śmierci mężów („Weź maszynę do pisania i opisz mi wszystko” – pisała w jednym z późnych listów Ise Gropius do Syrkusowej). W tekście nawiązano także do roli maszynopisów i fotografii w promocji idei Bauhausu. Maszyna do pisania stanowiła równocześnie wyzwanie dla projektantów związanych z Bauhausem (Gropius zaprojektował obudowę dla firmy Adler). Przedmiot ten pozostał jednak atrybutem nowoczesnych kobiet (a automobil nowoczesnych mężczyzn). Umiejętność, jaką była stenotypia i stenografia oraz znajomość czterech języków obcych zagwarantowała Helenie Syrkus niezależności – a wkrótce – pozycję jednej ze znaczących kobiet w międzynarodowym architektonicznym dwudziestowiecznym milieu. Tekst Nad(pisać) modernizm. Listy Syrkus / Gropius jest powiązany z publikacją Archipelag CIAM. Listy Heleny Syrkus, która zawiera wybór korespondencji w językach polskim i angielskim. Książka, pod redakcją Aleksandry Kędziorek, Katarzyny Uchowicz and Mai Wirkus została wydana przez Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki w 2019 roku. Tekst stanowi krótki komentarz do tej publikacji.

Keywords

PL

modernizm; architektura dwudziestego wieku; ciam; sieć korespondencyjna; helena syrkus; ise gropius

EN

modernism; architecture of 20th century; ciam; correspondance’s network; helena syrkus; ise gropius

• Publisher: Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku
• Journal: Sztuka i Dokumentacja
• Year: 2020
• Issue: 23
• Pages: 89-99

Dates

published

2020

Contributors

other

Katarzyna Uchowicz

• Polska Akademia Nauk

Identifiers

DOI

10.32020/ARTandDOC/23/2020/12