Arka. W Stronę Społecznej Historii Galerii Labirynt i BWA Lublin (1969–1993)

• Authors: Jakub Banasiak

Title variants

EN

Ark. Towards a Social History of the Labirynt Gallery and BWA Lublin (1969–1993)

Abstracts

EN

Labirynt Gallery and BWA Lublin Gallery (BWA - Bureau of Artistic Exhibitions), despite its undeniable role in the history of Polish art in the seventies and eighties, has not yet become the subject of in-depth research. Instead, it has become a myth, the core of which is the belief that the Labirynt Gallery and BWA Lublin Gallery was a kind of extraterritorial place in the era of the People's Republic of Poland (PRL), excluded from the operation of cultural policy – and thus exempt from boycott after martial low imposed on December 13, 1981. This myth (like any) was constructed ex post, in this case on the grounds of the anti-communist hegemony that dominated the public discourse – including art history – after 1989. In this article, I propose to look at the history of the Labirynt Gallery and BWA Lublin Gallery in 1969–1993 through the social history paradigm. It is an approach that assumes that under communism the relations of power and society are much more complicated than the binary model of enslavement and resistance depicts. Rather, it is a kind of web of interactions, tensions and tactics in which social actors have more or less, but real, agency. In this view, communism is also a broad modernization project, whose agenda included a range of solutions supported by different social strata. I try to use this perspective to show the whole complexity of the functioning of the Labirynt Gallery and BWA Lublin Gallery during the era of the People's Republic of Poland (PRL). Based on extensive source material, so far unexplored, I put forward the thesis that Labirynt Gallery and BWA Lublin Gallery was fully subject to the policy of the authorities. In turn, these were either favorable or indifferent towards it. Director Andrzej Mroczek did not even have to negotiate his program. This is particularly evident in the case of the BWA Lublin Gallery, an institution much more exposed and dependent on local and central authorities than the Labirynt Gallery, which operated as a part of local community center (dom kultury). As I show, in the eighties BWA Lublin Gallery was continuously developing: opening more branches, implementing the established program, smoothly cooperating with the CBWA Gallery. Also, cooperation with the local and central authorities was exemplary. The article tries to show that Andrzej Mroczek was not a dissident (like the myth says), but a political realist. In this vein, I propose to speak of BWA Lublin Gallery as an ‘ark’ for an artistic movement which was dramatically weak institutionally, while politically it was completely indifferent. The Lublin 'harbor' allowed it not only to survive, but also to develop.

Keywords

PL

Art and Documentation; Społeczna Historia; Galeria Labirynt; Galeria BWA; Lublin

• Publisher: Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku
• Journal: Sztuka i Dokumentacja
• Year: 2022
• Issue: 27
• Pages: 257-283

Dates

published

2022

Contributors

author

Jakub Banasiak

• Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

References

• Źródła archiwalne:
• Archiwum Andrzeja Molika
• Archiwum Państwowe w Lublinie
• Archiwum Programu Historia Mówiona, Ośrodek Brama Grodzka Teatr NN
• Archiwum Wojewódzkie w Lublinie
• Archiwum Zakładowe Galerii Labirynt
• Archiwum Zakładowe Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki
• Opracowania:
• Banasiak, Jakub. Proteuszowe czasy. Rozpad państwowego systemu sztuki 1982–1993. Stan wojenny, druga odwilż, transformacja ustrojowa. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, 2020.
• Banasiak, Jakub. „Prześniona dekada. Próby modernizacji państwowego systemu sztuki 1971–1980.” W Awangarda i państwo, red. Dorota Monkiewicz, 312–326. Łódź: Muzeum Sztuki w Łodzi, 2018.
• Borowski, Wiesław. „Pseudoawangarda.” Kultura nr 12 (1975): 11–12.
• Borowski, Wiesław. „Wątpliwe autorstwo.” Kultura nr 6 (1976): 12–13.
• Derrida, Jacques. Gorączka archiwum. Impresja freudowska. Tłum. Jakub Momro. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2016.
• Domańska, Ewa. Historia egzystencjalna. Krytyczne studium narratywizmu i humanistyki zaangażowanej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.
• Dudek, Antoni. Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988–1990. Kraków: Wydawnictwo Znak Horyzont, 2014.
• Dziamski, Grzegorz. „Galerie alternatywne w Polsce.” W II Biennale Sztuki Nowej, red. Zenon Polus, 9–12. Zielona Góra: BWA w Zielonej Górze, 1987.
• Eisler, Jerzy. Czterdzieści pięć lat, które wstrząsnęło Polską. Historia polityczna 1944–1989. Warszawa: Czerwone i Czarne, 2018.
• Fitzpatrick, Sheila. „Revisionism in Soviet History.” History and Theory vol. 46, nr 4 (2007): 77–91.
• Friedrich, Carl, Zbigniew Brzeziński, Totalitarian Dictatorship and Autocracy. Cambridge: Harvard University Press 1956.
• Galeria Wschodnia. Dokumenty 1984–2017 / Documents 1984–2017. Red. Daniel Muzyczuk, i Tomasz Załuski. Łódź: Galeria Wschodnia, Fundacja In Search Of..., Muzeum Sztuki w Łodzi, 2019.
• Gdula, Maciej. „Odważ się być średnim! Genealogia i przyszłość polskiej klasy średniej.” Krytyka Polityczna nr 42 (2015): 83–132.
• Grala, Dariusz. Reformy gospodarcze w PRL (1982–1989). Próba uratowania socjalizmu. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2005.
• Gutowski, Maciej. „Ocena ruchu wystawowego.” Biuletyn ZPAP nr 3 (1975): 26–30.
• Gutowski, Maciej. „Wystawy i galerie.” Biuletyn ZPAP nr 4 (1974): 15–18.
• Guzek, Łukasz. „Ruch galeryjny w Polsce. Zarys historyczny. Od lat sześćdziesiątych poprzez galerie konceptualne lat siedemdziesiątych po ich konsekwencje w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych.” Sztuka i Dokumentacja nr 7 (2012): 13–30.
• Męderowicz, Jolanta. „Lublin awangardowy.” W Spojrzenia. Wystawa z okazji jubileuszu 680 rocznicy nadania praw miejskich Lublinowi, red. Andrzej Mroczek, brak numeracji stron. Lublin: Galeria Stara, Galeria Grodzka, Galeria Labirynt 2, 1997.
• Janusz Wrona. „Lublin w pierwszym roku stanu wojennego 13 XII 1981–31 XII 1982 w świetle kalendarium MSW.” Res Historica z. 15 (2002): 189–194.
• Juszkiewicz, Piotr. Cień modernizmu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2013.
• Kamiński, Ireneusz J. „O sztuce w Lublinie.” W Lublin w dziejach i kulturze Polski, red. Tadeusz Radzik, i Adam Andrzej Witusik, 285–362. Lublin: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Lublinie, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1997.
• Kępińska, Alicja. „Inna przestrzeń.” W Galeria Labirynt 1974–1994, red. Andrzej Mroczek, Jolanta Męderowicz, 23–26. Lublin: Biuro Wystaw Artystycznych, 1995.
• Kitowska-Łysiak, Małgorzata. „Czy możliwa jest sztuka niemożliwa? Zapiski z marginesu.” W Wystawy w galeriach BWA Lublin 2006, red. A. Mroczek, brak numeracji stron. Lublin: BWA Lublin, 2007.
• Kobiety w Polsce 1945–1989. Nowoczesność, równouprawnienie, komunizm. Red. Małgorzata Fidelis, Barbara Klich-Kluczewska, Piotr Perkowski, et. al. Kraków: Universitas, 2020.
• Kowal, Paweł. Koniec systemu władzy. Polityka ekipy gen. Wojciecha Jaruzelskiego w latach 1986–1989, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, Instytut Pamięci Narodowej, Wydawnictwo Trio. 2012.
• Kowalska, Bożena. „Pokolenia, Wystawy w galeriach BWA Lublin 2008.” W Wystawy w galeriach BWA Lublin 2008, red. Andrzej Mroczek, brak numeracji stron. Lublin: BWA Lublin, 2009.
• Krajewski, Andrzej. Między współpracą a oporem. Twórcy kultury wobec systemu politycznego PRL (1975–1980), Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2004.
• Lachowski, Marcin. Awangarda wobec instytucji. O sposobach prezentacji sztuki w PRL-u. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2006.
• Leszczyński, Adam. Skok w nowoczesność. Polityka wzrostu w krajach peryferyjnych 1943–1980. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2013.
• Lubelskie Spotkania Plastyczne. Red. Maryla Kowalska. Lublin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1979.
• Małgorzata Choma-Jusińska. „Teatry alternatywne w Lublinie.” Encyklopedia Solidarności. Dostępny 14 czerwca 2022. https://encysol.pl/es/encyklopedia/hasla-rzeczowe/14619,Teatry-alternatywne-w-Lublinie.html.
• Michałowski, Czesław. Stan wojenny w Lublinie. Lublin: Polihymnia, 2015.
• Mroczek, Andrzej. „Galeria „Labirynt” – kilka myśli o programie.” W Artyści lubelscy i ich galerie w XX wieku, red. Lechosław Lameński, 231–238. Lublin: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2004.
• Mroczek, Andrzej. „Kilka myśli o sztuce.” W Czas przeszły – czas obecny. Galerie BWA w Lublinie 1956–2006, brak numeracji stron. Lublin: BWA Lublin, 2006.
• Mroczek, Andrzej. „Program i artyści.” W Wystawy w Galeriach BWA Lublin 2002 r., red. A. Mroczek, 3–10. Lublin: BWA Lublin, 2002.
• Mroczek, Tadeusz. „Czas przeszły.” W Czas przeszły – czas obecny. Galerie BWA w Lublinie 1956–2006, brak numeracji stron. Lublin: BWA Lublin, 2006.
• Paulina Janczylik. „Galeria Kont (1978–2010). Między profesjonalizacją a niezależnością sztuki.” Sztuka i Dokumentacja nr 19 (2008): 225–237.
• Paczkowski, Andrzej. Wojna polsko-jaruzelska. Stan wojenny w Polsce 13 XII 1981–22 VII 1983. Warszawa 2007.
• Padraic, Kenney. Budowanie Polski Ludowej. Robotnicy a komuniści 1945–1950. Tłum. Anna Dzierzgowska. Warszawa: W.A.B., 2015.
• Piotrowski, Piotr. Dekada. O syndromie lat siedemdziesiątych, kulturze artystycznej, krytyce, sztuce – wybiórczo i selektywnie. Poznań: Obserwator, 1991.
• Piotrowski, Piotr. Znaczenia modernizmu. W stronę sztuki polskiej po 1945 roku. Poznań: Rebis, 1999.
• Potocka, Maria Anna. „Galeria „PI”.” Biuletyn Związku Polskich Artystów Plastyków nr 2 (1975): 41–46.
• Psychologia Okrągłego Stołu. Red. Mirosław Kofta, Adam Leszczyński. Sopot: Smak Słowa, 2019.
• Realizm polityczny. Przypadek polski. Red. Jacek Kloczkowski. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej, 2008.
• Ronduda, Łukasz. Sztuka polska lat 70. Awangarda. Warszawa-Jelenia Góra: Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Polski Western, 2009.
• Rottenberg, Anda. „Nowe galerie autorskie.” Biuletyn ZPAP nr 1 (1974): 74–83.
• Socrealizmy i modernizacje. Red. Aleksandra Sumorok, Tomasz Załuski. Łódź: Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi, 2017.
• Sowa, Andrzej Leon. Historia polityczna Polski 1944–1991. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011.
• Staniszkis, Jadwiga. Postkomunizm. Próba opisu. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2001.
• Włodarczyk, Wojciech. „Po co był socrealizm?” W Doświadczenie i świadectwo totalitaryzmu na obszarze kultur środkowoeuropejskich, red. Joanna Goszczyńska, Joanna Królak, i Robert Kulmiński, 43–55. Warszawa: Instytut Slawistyki Zachodniej i Południowej, Uniwersytet Warszawski, 2011.
• Zagrodzki, Janusz. „Racjonalizm i duchowość awangardy w Polsce.” W Wystawy w Galeriach BWA Lublin 2004, red. Andrzej Mroczek, brak numeracji stron. Lublin: BWA Lublin, 2004.
• Zagrodzki, Janusz. „Wyzwolenie wyobraźni.” W Czas przeszły – czas obecny. Galerie BWA w Lublinie 1956–2006, brak numeracji stron. Lublin: BWA Lublin, 2006.
• Załuski, Tomasz. Najbardziej efemeryczna ze sztuk. Wczesne realizacje z użyciem wideo w lubelskich galeriach Labirynt i BWA w latach 1976–1984. Komputeropis.
• Zaremba, Marcin. „»Bigosowy socjalizm«. Dekada Gierka.” W Polacy wobec PRL – strategie przystosowawcze, red. Grzegorz Miernik, 183–200. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Akademia Świętokrzyska, 2003.
• Zaremba, Marcin. „Zimno, ciepło, gorąco. Nastroje Polaków od „zimy stulecia” do lata ’80.” W „Solidarność” od wewnątrz 1980–1981, red. Andrzej Friszke, Krzysztof Persak, Paweł Sowiński, 11–38. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2013.
• Zysiak, Agata. Punkty za pochodzenie. Powojenna modernizacja i uniwersytet w robotniczym mieście. Kraków: Nomos, 2016.

Identifiers

DOI

10.32020/ArtandDoc/27/2022/19

Biblioteka Nauki

2170558