Odpowiedzialność karna za wybrane przestępstwa związane z nielegalną działalnością parabankową – analiza prawno-dogmatyczna i kierunki zmian

• Authors: Marcin Kryński

Title variants

EN

Criminal liability for selected crimes related to illegal shadow banking activities – legal and dogmatic analysis and the directions of changes

Abstracts

EN

The aim of this article is a legal and dogmatic analysis of selected crimes in the banking sector specified in the Act of 29 August 1997 – Banking Law, in connection with the crimes specified in the Penal Code. Due to the existing definitional problems, the article explains the meaning of three interrelated institutions in the polish law: parabank, lending institution, and shadow banking. Banking crimes were analysed in the context of numerous issues that pose interpretation difficulties. The connections between banking crime and organized crime were determined, and the important role of the Polish Financial Supervision Authority as a body preventing this type of crime was indicated. The conclusions were drawn out based on the dogmatic method, analysis of the literature and a review of current case law. This allowed to present proposals and postulates de lege ferenda that should be introduced into the applicable legislation.

PL

Celem artykułu jest analiza prawno-dogmatyczna wybranych przestępstw sektora bankowego określonych w ustawie z 29.08.1997 r. – Prawo bankowe, w odniesieniu do przestępstw określonych w Kodeksie karnym, które im towarzyszą i są z nimi związane. Ze względu na występujące problemy definicyjne w artykule wyjaśniono zakres znaczeniowy trzech powiązanych ze sobą instytucji: parabank, instytucja pożyczkowa i shadow banking. Przedstawiono ogólną charakterystykę przestępstw bankowych oraz przeanalizowano obowiązujące regulacje w kontekście licznych zagadnień, które przysparzają trudności interpretacyjnych. Określono związki przestępczości bankowej z przestępczością zorganizowaną oraz wskazano na istotną rolę Komisji Nadzoru Finansowego jako organu zapobiegającego tego rodzaju przestępczości. Na podstawie metody dogmatycznej, analizy literatury oraz przeglądu aktualnego orzecznictwa wyciągnięto wnioski, które pozwoliły na przedstawienie propozycji postulatów de lege ferenda, które należałoby wprowadzić do obowiązującego ustawodawstwa.

Keywords

PL

parabanki; prawo bankowe; przestępczość bankowa

EN

shadow banks; banking law; banking crimes

• Publisher: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości
• Journal: Prawo w Działaniu
• Year: 2023
• Issue: 61
• Pages: 149-173

Dates

published

2025

Contributors

author

Marcin Kryński

• Uniwersytet w Białymstoku

• https://orcid.org/0000000266103673

References

• Adamiak B., [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, red. B. Adamiak, J. Borkowski, Warszawa 2022.
• Białek T., [w:] Ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych. Komentarz, red. A. Marzec, T. Białek, Warszawa 2011.
• Błotnicki M., Bezprawne prowadzenie działalności bankowej – glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 26 kwietnia 2017 r., II AKa 31/17, Glosa 2019, nr 2.
• Chorbot P., Gadecki B., Objaśnienie terminu „parabank”, [w:] Przeciwdziałanie patologiom na rynkach finansowych. Od edukacji ekonomicznej po prawnokarne środki oddziaływania, red. W. Pływaczewski, Warszawa 2015.
• Chorbot P., Gadecki B., Parabanki. Charakterystyka zjawiska z perspektywy kryminologii, [w:] Przeciwdziałanie patologiom na rynkach finansowych. Od edukacji ekonomicznej po prawnokarne środki oddziaływania, red. W. Pływaczewski, Warszawa 2015.
• Chorbot P., Gadecki B., Prawnokarne aspekty funkcjonowania szarej strefy bankowości, tzw. parabanków, Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego 2014, nr 10.
• Czech T., Kredyt konsumencki. Komentarz, Warszawa 2023.
• Ćwiąkalski Z., [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 2, Komentarz do art. 117–277 k.k., red. A. Zoll, Warszawa 2013.
• Duśko Ł., Odpowiedzialność karna za nielegalne prowadzenie działalności bankowej, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2018, nr 2.
• Fojcik-Mastalska E., [w:] M. Bączyk, L. Góral, J. Pisuliński, W. Pyzioł, E. Fojcik-Mastalska, Prawo bankowe. Komentarz, LEX/el. 2007.
• Gadecki B., Parabanki – wybrane zagadnienia, Studia Prawnoustrojowe 2017, nr 35.
• Gałązka M., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2021.
• Gemzik-Salwach A., Istota i cechy instytucji pożyczkowych, [w:] Klienci instytucji pożyczkowych i ich ochrona, red. A. Gemzik-Salwach, Warszawa 2017.
• Gemzik-Salwach A., Wstęp, [w:] Klienci instytucji pożyczkowych i ich ochrona, red. A. Gemzik-Salwach, Warszawa 2017.
• Herzog A., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. R. Stefański, Warszawa 2015.
• Jasiński R., Wybrane przestępstwa popełniane przez zorganizowane grupy przestępcze w Rosji i ich kryminologiczny charakter, [w:] Badania kryminologiczne a praktyka. Perspektywa krajowa i międzynarodowa, red. D. Dajnowicz-Piesiecka, E. Jurgielewicz-Delegacz, W. Pływaczewski, Warszawa 2021.
• Jaworski W.L., Wstęp, [w:] Banki polskie u progu XXI wieku, red. W.L. Jaworski, Warszawa 1999.
• Jopek-Bosiacka A., Teoretycznoprawne i logiczne uwarunkowania przekładu prawnego, Warszawa 2019.
• Jurkowska A.M., Instytucje parabankowe w polskim systemie bankowym, Gdańskie Studia Prawnicze 2000, nr 7.
• Kawulski A., Prawo bankowe. Komentarz, Warszawa 2013.
• Kędzierski R., Są najnowsze dane o pensjach. To potwierdzone. Przestaliśmy biednieć, https://www.money.pl/pieniadze/sa-najnowsze-dane-o-pensjach-to-potwierdzone-przestalismy-biedniec-6943547526544096a.html.
• Konarska-Wrzosek V., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, LEX/el. 2023.
• Kosikowski C., Publiczne prawo bankowe, Warszawa 1999.
• Królikowska K., [w:] Prawo bankowe. Komentarz do przepisów cywilnoprawnych, red. B. Bajor, L. Kociucki, J.M. Kondek, K. Królikowska, Warszawa 2020.
• Krupa-Dąbrowska R., Sobczak K., Afera GetBack – prokuratura chce 10 lat więzienia dla pracowników Idea Banku, LEX/el. 2023.
• Machniewski S., Siła nabywcza Polaków – co na nią wpływa i ile wynosi?, https://www.money.pl/gospodarka/sila-nabywcza-polakow-co-na-nia-wplywa-i-ile-wynosi-6827852508592640a.html.
• Majewski J., O niektórych wątpliwościach związanych z wykładnią przepisów dotyczących orzekania grzywny w nowym kodeksie karnym, Palestra 1998, nr 3–4.
• Majewski J., Odpowiedzialność karna za przestępstwo określone w art. 171 ust. 1 prawa bankowego, Prawo Bankowe 1998, nr 6.
• Majewski J., Przestępne użycie określeń „bank” lub „kasa”, Prawo Bankowe 2000, nr 5.
• Majewski J., Zakres kryminalizacji nielegalnej działalności depozytowej (przyczynek do wykładni art. 171 ust. 1 prawa bankowego), Zeszyty Prawnicze 2021, nr 2.
• Mozgawa M., [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX/el. 2023.
• Nawrocki M., Oszustwo klasyczne (art. 286 § 1 k.k.) jako przestępstwo kierunkowe, Przegląd Sądowy 2011, nr 11–12.
• Nowicki D., Peszkowski S., Lista ostrzeżeń publicznych Komisji Nadzoru Finansowego jako publicznoprawna forma ochrony zaufania na rynku finansowym, [w:] Sprawiedliwość i zaufanie do władz publicznych w prawie administracyjnym, red. M. Kasiński, M. Stahl, K. Wlaźlak, Warszawa 2015.
• Ochman P., Ochrona działalności bankowej w prawie karnym gospodarczym, Warszawa 2011.
• Ochman P., Shadow banking a prawo karne gospodarcze, Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego 2017, nr 46.
• Ofiarski Z., Prawo bankowe. Komentarz, Warszawa 2013.
• Parabank oszukał klientów na ponad 181 mln zł – twierdzi prokuratura i oskarża 22 osoby, https://businessinsider.com.pl/firmy/zarzadzanie/parabank-oszukal-klientow-na-ponad-181-mln-zl-twierdzi-prokuratura-i-oskarza-22-osoby/k0qj3hy.
• Patora K., Prawnokarna ochrona wierzycieli. Zagadnienia teorii i praktyki, Łódź 2020.
• Pyka B., Utracka M., Przestępstwa określone w prawie bankowym. Analiza art. 171 ustawy prawo bankowe. Problemy wykładnicze regulacji w świetle realiów obrotu bankowego, Internetowy Przegląd Prawniczy 2017, nr 7.
• Rams M., Komentarz do art. 172 ust. 2, [w:] Prawo bankowe. Komentarz, red. K. Osajda, J. Dybiński, Legalis/el. 2023.
• Skorupka J., Przestępstwa gospodarcze określone w przepisach pozakodeksowych, [w:] System Prawa Karnego, t. 11, Szczególne dziedziny prawa karnego. Prawo karne wojskowe, skarbowe i pozakodeksowe, red. M. Bojarski, Warszawa 2018.
• Smykla B., Prawo bankowe. Komentarz, Warszawa 2011.
• Srokosz W., Instytucje parabankowe w Polsce, Warszawa 2011.
• Szpringer W., Społeczna odpowiedzialność banków. Między ochroną konsumenta a osłoną socjalną, Warszawa 2009.
• Szpringer W., Wpływ instytucji parabankowych na bezpieczeństwo i stabilność rynków finansowych, Bezpieczny Bank 1998, nr 4.
• Śliwa-Wajda M., [w:] Prawo bankowe. Komentarz, red. A. Mikos-Sitek, P. Zapadka, Warszawa 2022.
• Trojan-Stelmach M., Pamięć i szacunek – jubileusz Fundacji Przezorność, https://publicystyka.ngo.pl/pamiec-i-szacunek-jubileusz-fundacji-przezornosc.
• Tupaj-Cholewa A., Odpowiedzialność karna i cywilna, [w:] Prawo bankowe. Komentarz, red. H. Gronkiewicz-Waltz, Warszawa 2013.
• Waliszewski K., Charakterystyka klientów instytucji pożyczkowych oraz poziom ich zadłużenia, [w:] Klienci instytucji pożyczkowych i ich ochrona, red. A. Gemzik-Salwach, Warszawa 2017.
• Waliszewski K., Determinanty recesji na rynku pożyczek pozabankowych w Polsce, Finanse i Prawo Finansowe 2020, nr 1(25).
• Wiak K., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2014.
• Wielec M., [w:] Prawo bankowe. Komentarz, red. A. Mikos-Sitek, P. Zapadka, Warszawa 2022.
• Zawłocki R., Przestępstwa przeciwko obrotowi finansowemu. Przepisy karne z ustaw finansowych. Komentarz, Warszawa 2002.
• Żak P., Nielegalna działalność bankowa – wybrane problemy praktyczne i interpretacyjne, Prokuratura i Prawo 2016, nr 7–8.

Identifiers

DOI

10.32041/pwd.6107

Biblioteka Nauki

59877312