Kara śmierci w I Rzeczypospolitej w czasach stanisławowskich (1764–1795)

• Authors: Krystian Kardas

Title variants

EN

The Death Penalty in the First Republic of Poland in the Stanisław August Poniatowski’s Years (1764–1795)

Abstracts

EN

This text introduces the issues of penal law reforms in the pre-partition Poland, which were tackled during the reign of the last king – Stanisław August Poniatowski. The author from among various criminal law institutions discusses only changes concerning the death penalty. For the most part, these reforms remained only in the sphere of projects, so the present work touches upon the demands of de lege ferenda to a greater extent, rather than the regulations actually implemented. In this regard, the Cardinal Laws of 1768 (an attachment to the eternal treaty between the Republic of Poland and the Russian Empire), which in the common opinion are associated more with constitutional matters, especially with the imposition of its immutability in the interests of Catherine II, touch upon other issues related to other areas of law, including the death penalty. Next, the death penalty for witchcraft was statutorily abolished (1776). Another reform that was successfully carried out was included in the Act on Sejm Courts (1791). It established a new catalogue of political crimes subject to death penalty. The rest of the issues discussed remained in the sphere of concepts and plans. The most important changes were postulated by the codes drafter: (1) Andrzej Zamoyski in his Collection of Court Laws devoted a great amount of space to crime and penalties, where he often mentioned death, and (2) Józef Szymanowski and Józef Weyssenhoff – chairmen of committees appointed to write codicis civili et criminali announced in Art. VIII of the Constitution of May 3, whose projects constituted a work called the Code of Stanisław August.

PL

Niniejszy tekst przybliża problematykę reform prawa karnego w Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, jakie podjęto za panowania ostatniego Jej króla – Stanisława Augusta Poniatowskiego. Autor spośród różnych instytucji prawnokarnych omawia tylko zmiany dotyczące kary śmierci. W większości reformy te pozostały jedynie w sferze projektów, a więc artykuł dotyczy w większym stopniu postulatów de lege ferenda, aniżeli regulacji faktycznie wprowadzonych w życie. W tym zakresie prawem obowiązującym stały się Prawa Kardynalne z 1768 r. (załącznik do traktatu wieczystego pomiędzy Rzecząpospolitą a Imperium Rosyjskim), które w obiegowej opinii kojarzą się bardziej z materią konstytucyjną, szczególnie z narzuceniem jej niezmienności w interesie Katarzyny II, poruszają jednak również zagadnienia związane z innymi dziedzinami prawa, w tym kary śmierci. Następnie drogą ustawową zniesiono karę śmierci za czary (1776). Kolejną reformę, którą udało się przeprowadzić zawarto w ustawie o sądach sejmowych (1791). Na jej mocy określono nowy katalog karanych śmiercią przestępstw politycznych. Cała reszta omawianych zagadnień pozostała w sferze koncepcji i planów. Największe zmiany postulowali projektodawcy kodeksów: (1) Andrzej Zamoyski w swoim Zbiorze praw sądowych wiele miejsca poświęcił przestępstwom i przysługującym za nie karom, wśród których często szafował śmiercią oraz (2) Józef Szymanowski i Józef Weyssenhoff – przewodniczący komisji powołanych do spisania codicis civili et criminali zapowiedzianych w art. VIII Konstytucji 3 Maja, których projekty składały się na dzieło zwane Kodeksem Stanisława Augusta.

Keywords

PL

kara; śmierć; Stanisław August Poniatowski

EN

penalty; death; Stanisław August Poniatowski

• Publisher: Stowarzyszenie Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
• Journal: Biuletyn Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
• Year: 2019
• Volume: 14
• Issue: 16 (1)
• Pages: 89-100

Dates

published

2019

Contributors

author

Krystian Kardas

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000234125018

Identifiers

DOI

10.32084/sawp.2019.14.1-6

Biblioteka Nauki

22792467