The Services of the Commune Self-Government in the Kingdom of Poland on the Example of the Provision of Means of Transport for the Army

• Authors: Marcin Konarski

Title variants

PL

Posługi samorządu gminnego w Królestwie Polskim na przykładzie dostarczania środków transportowych dla wojska

Abstracts

PL

Przedmiot niniejszej analizy związany pozostaje z posługami o charakterze transportowym, których obowiązek dostarczania spoczywał na lokalnej jednostce administracji w Królestwie Polskim (1815-1918), jaką była organizacja gminna, zarówno wiejska, jak i miejska. Cezura badań obejmuje dwa okresy w dziejach Królestwa, a mianowicie okres tzw. konstytucyjny, od kongresu wiedeńskiego do powstania listopadowego, a następnie okres ograniczania odrębności ustrojowych po upadku powstania, aż do zakończenia bytu Królestwa wskutek I wojny światowej. Autor niniejszych rozważań zwraca uwagę na istotę i charakter samorządu gminnego i spoczywających na nim ciężarów (powinności) publicznych, kładąc szczególnie akcent analizy na niezwykle uciążliwe ciężary gminne, które świadczone były przez ludność na rzecz wojska i urzędników państwowych.

EN

The article analyses the duty to provide transport services which lay with local administration units in the Kingdom of Poland (1815-1918) – rural and municipal commune. The research covers two periods in the history of the Kingdom, namely the so-called constitutional period, from the Congress of Vienna to the November Uprising, and then the period of limited political separateness after the fall of the Uprising, until the end of the Kingdom as a result of World War I. The author draws attention to the essence and nature of commune self-government and public burdens 96 (obligations) which lay on it, putting particular emphasis on the extremely onerous commune burdens that were borne by the population for the benefit of the army and public officials.

Keywords

EN

Kingdom of Poland; commune self-government; commune burdens; transport burdens; podvodas

PL

Królestwo Polskie; samorząd gminny; ciężary gminne; ciężary transportowe; podwody

• Publisher: Stowarzyszenie Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
• Journal: Biuletyn Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
• Year: 2020
• Volume: 15
• Issue: 17 (2)
• Pages: 73-96

Dates

published

2020

Contributors

author

Marcin Konarski

• Institute of Legal Sciences, Administration and Security, Warsaw Management Academy

• https://orcid.org/000000018791884X

References

• Baczko, Bronisław. 2009. Rousseau: samotność i wspólnota. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
• Barszczewska, Alina. 1962. “Z dziejów rad obywatelskich w Królestwie Polskim w okresie powstania listopadowego.” Przegląd Historyczny 2:258-72.
• Baszkiewicz, Jan, and Stefan Meller. 1983. Rewolucja francuska 1789-1794. Społeczeństwo obywatelskie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Baszkiewicz, Jan. 1993. Nowy człowiek, nowy naród, nowy świat. Mitologia i rzeczywistość rewolucji francuskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Berezowski, Leszek. 2012. “Tłumacz a sprawa polska: polski podział administracyjny w przekładach na język angielski.” In Philological Inquires. Festschrift for Professor Julian Maliszewski, ed. Alina Bryll, Iwona Sikora, and Marcin Walczyński, 251-60. Nysa: Oficyna Wydawnicza PWSZ.
• Borowski, Stanisław. 1963. Kształtowanie się rolniczego rynku pracy w Wielkopolsce w okresie wielkich reform agrarnych 1807-1860. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
• Cackowski, Stefan. 1961. “Gospodarstwo wiejskie w dobrach biskupstwa i kapituły chełmińskiej w XVII-XVIII w. Część I: gospodarstwo chłopskie.” Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 64, no. 2.
• Caillosse, Jacques. 2017. “Réflexions sur l’évolution du droit français du service public.” Zbornik radova Pravnog fakulteta u Splitu 1:55-76.
• David, René. 1965. Prawo francuskie. Podstawowe dane. Translated by Stefan Rozmaryn. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Duniewska, Zofia. 2010. “Prawo administracyjne – wprowadzenie.” In System Prawa Administracyjnego. Vol. 1: Instytucje prawa administracyjnego, ed. Roman Hauser, Zygmunt Niewiadomski, and Andrzej Wróbel, 61-192. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
• Dziki, Tomasz. 2015. “Administracja gmin wiejskich w Królestwie Polskim w latach 1815-1864.” Klio. Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym 1 (32):111-38.
• Edelblutte, Simon. 2010. “Réflexion sur les modifications du maillage communal francais depuis 1790.” Revue Géographique de l’Est 4 (40) [online].
• Eile, Henryk. 1930. Powstanie listopadowe: Finanse i administracja wojska. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Polska Zjednoczona”.
• Filipek, Józef. 1974. “Rozwój prawa w działalności administracyjnej państwa.” Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Prawnicze 65.
• Gołębiowska, Anna, and Marcin Konarski. 2009. “Decentralizacja administracji publicznej na przykładzie samorządu gminnego. Zarys problematyki.” Opere et Studio pro Oeconomia 6:64-87.
• Górak, Artur, and Krzysztof Latawiec. 2015. Rosyjska administracja specjalna w Królestwie Polskim 1839-1918. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Górski, Piotr. 1894. Samorząd gminny. Vol. 1. Kraków: Nakładem Księgarni Spółki Wydawniczej Polskiej.
• Grabski, Władysław. 1908. Ciężary samorządu w Królestwie Polskim. Warszawa: E. Wende i Spółka.
• Grodecki, Roman. 1930. Początki immunitetu w Polsce. Lwów: Instytut Popierania Polskiej Twórczości Naukowej.
• Grygieńć, Janusz. 2012. Wola powszechna w filozofii politycznej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Grynwaser, Hipolit. 1938. Sprawa włościańska w Królestwie Polskim w latach 1861 – ‘62 w świetle źródeł archiwalnych. Warszawa: Instytut Gospodarstwa Społecznego.
• Grynwaser, Hipolit. 1951. “Kwestia agrarna i ruch włościan w Królestwie Polskim w pierwszej połowie XIX wieku.” In Hipolit Grynwaser, Pisma. Vol. 2, 3-209. Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
• Hayek, Friedrich A. 2011. Konstytucja wolności. Translated by Janusz Stawiński. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Horn, Maurycy. 1978. Powinności wojenne Żydów w Rzeczypospolitej w XVI-XVII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kaczkowski, Józef P. 1917. Historia wydawnictwa Zbioru przepisów administracyjnych Królestwa Polskiego. Warszawa-Kraków: Gebethner i Wolff.
• Kallas, Marian. 1982. “Koncepcje organizacji nowoczesnej administracji terytorialnej w Księstwie Warszawskim.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Humaniora 37:189-210.
• Karkocha, Małgorzata. 2011. Obraz Francji w dobie rewolucji na łamach prasy warszawskiej z lat 1789- 1794. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kirkor-Kiedroniowa, Zofia. 1912. Włościanie i ich sprawa w dobie organizacyjnej i konstytucyjnej Królestwa Polskiego. Kraków: Akademia Umiejętności Funduszu Nestora Bucewicza.
• Kociuba, Dagmara. 2018. “Rozwój przestrzenny Lublina od średniowiecza do współczesności.” In Lublin. Historia, społeczeństwo, gospodarka, ed. Wojciech Janicki, 29. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Kołaczkowski, Bartosz, and Małgorzata Ratajczak. 2013. “Wpływ odzyskania niepodległości na kształt struktur i zakres samodzielności władz samorządu terytorialnego na ziemiach byłego zaboru rosyjskiego.” Studia Prawa Publicznego 2:161-90.
• Konarski, Marcin. 2006. “Geneza stanowienia prawa miejscowego samorządu terytorialnego. Pierwsza Rzeczpospolita.” Roczniki Nauk Prawnych 2:433-48.
• Konarski, Marcin. 2012. “Zarys ustroju Francji w latach 1789-1794.” Studia Prawnicze i Administracyjne 1:231-54.
• Konarski, Marcin, and Marek Woch. 2014. Ewolucja prawa miejscowego jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo M. Woch.
• Konarski, Marcin. 2016. “Prawo i rewolucja: Rozważania jurysty o rewolucji francuskiej 1789-1794.” Studia Prawnicze i Administracyjne 1:31-47.
• Konarski, Marcin. 2019a. “Reforma organizacji Kościoła Rzymskokatolickiego we Francji w latach 1789-1791.” Kościół i Prawo 1:249-70.
• Konarski, Marcin. 2019b. “Powinności podwodowe w świetle przekazu pierwszych 92 sześciu tomów «Volumina Legum».” Biuletyn Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 2:63-86.
• Konarski, Marcin. 2019c. “Walka o konstytucjonalizm europejski w dobie Wiosny Ludów (ze szczególnym uwzględnieniem wybranych wypowiedzi Karola Marksa i Fryderyka Engelsa).” Studia Prawnicze i Administracyjne 3:23-46.
• Konarski, Marcin. 2019d. “Publiczne posługi transportowe w okresie Księstwa Warszawskiego w świetle postanowień dekretu z dnia 22 maja 1810 roku «względem koni i podwód dostarczonych pod transporty i wojskowych».” Czasopismo Prawno-Historyczne 2:113-35.
• Konarski, Marcin. 2019e. “Przyczynek do badań nad publicznymi posługami transportowymi i komunikacyjnymi w dawnym prawie polskim.” Studia Prawnicze KUL 3 (79):111-31.
• Konic, Henryk. 1906. Samorząd gminny w Królestwie Polskim w porównaniu z innymi krajami europejskimi. Warszawa: E. Wende i Spółka.
• Kopczyński, Mariusz. 2015. “Reforma ustroju miast pruskich barona vom und zum Steina z 19 listopada 1808 roku w organicystycznej interpretacji Ottona von Gierke.” Studia Prawno-Ekonomiczne 96:95-125.
• Kowalczyk, Rafał. 2004. “Rozwój sieci dróg kołowych w Królestwie Polskim w latach 1815-1918.” Przegląd Nauk Historycznych 1 (5):63-85.
• Kroński, Aleksander. 1932. Teoria samorządu terytorialnego. Warszawa: Nakładem Związku Powiatów Rzeczypospolitej.
• Kukulski, Jerzy. 1983. “Funkcje gminy dominialnej.” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 13:113-26.
• Kutrzeba, Stanisław. 1900. “Podwody miast polskich do roku 1564.” Przewodnik Naukowy i Literacki 28:401-11.
• Leśnodorski, Bogusław. 1971. “Państwo polskie na przełomie stuleci.” In Polska w epoce Oświecenia. Państwo-społeczeństwo-kultura, ed. Bogusław Leśnodorski, 412-39. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Lewy, Marceli. 1920. Uwagi w kwestii szacowania wynagrodzenia za rekwizycje, dokonane przez Niemców w b. Królestwie Polskim. Warszawa: Drukarnia K. Kowalewskiego.
• Lis, Rafał. 2017. “Od demokracji bezpośredniej do rządów zgromadzenia? Rousseau i problemy republikańskiego konstytucjonalizmu.” Czasopismo Prawno-Historyczne 1:193-210.
• Markov, Markov, and Albert Soboul. 1984. Wielka Rewolucja Francuzów: 1789. Translated by Elke Morciniec. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Marszałek, Piotr K. 2008. “Uwagi o zasadach promulgowania aktów normatywnych według prawa polskiego 1807-1950.” Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo 304:189-215.
• Mathiez, Albert. 1956. Rewolucja francuska. Translated by Władysław Dzwonkowski, Witold Łukaszewicz, and Tadeusz Landecki. Warszawa: Książka i Wiedza. Mażewski, Lech. 2014. “O kształtowaniu się ustroju Królestwa Polskiego w 1831 roku.” Czasopismo Prawno-Historyczne 11:277-94.
• Meller, Stefan. 1987. Rewolucja w Dolinie Loary. Miasto Chinon 1788-1798. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Meller, Stefan. 1991. Pożegnanie z rewolucją. Chotomów: Wydawnictwo „Verba”.
• Meloch, Maksymilian. 1948. Sprawa włościańska w powstaniu listopadowym. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Mencel, Tadeusz. 1962. “Działalność władz cywilnych województwa lubelskiego w okresie powstania listopadowego.” Rocznik Lubelski 5:91-146.
• Nadzieja, Jadwiga. 1971. Generał Józef Zajączek 1752-1826. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
• Niewiadomski, Zygmunt. 1995. “Geneza i istota samorządu terytorialnego. Przekształcenia instytucji.” In Ustrój administracji publicznej, ed. Jan Szreniawski, 142-52. Lublin: Lubelskie Towarzystwo Naukowe.
• Opas, Tomasz 1971. “Powinności na rzecz dziedziców w miastach szlacheckich województwa lubelskiego w drugiej połowie XVII i XVIII wieku.” Rocznik Lubelski 14:121-44.
• Panejko, Jerzy. 1926. Geneza i podstawy samorządu terytorialnego. Paryż: Imprimerie de Navarre.
• Piekosiński, Franciszek. 1896. Ludność wieśniacza w Polsce w dobie piastowskiej. Kraków: Własnym nakładem.
• Pietkiewicz, Zenon. 1905. Siły i środki ludu naszego. Zarys warunków ekonomicznych ludności włościańskiej w Królestwie Polskim. Warszawa: Księgarnia Naukowa.
• Podolska-Meducka, Aldona. 2011. Od wojny do wojny. System świadczeń wojennych w Polsce w latach 1918-1922. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie – Oficyna Wydawnicza.
• Pokrowskij, Josif A. 1927. Historia prawa rzymskiego. Vol. 1. Translated by Henryk Insadowski. Lublin: Uniwersytet Lubelski.
• Powichrowski, Włodzimierz. 1893a. “O powinności podwodowej w Królestwie Polskim. Część 1.” Gazeta Sądowa Warszawska of 30 January/11 February, 6:81-96.
• Powichrowski, Włodzimierz. 1893b. “O powinności podwodowej w Królestwie Polskim (ciąg dalszy).” Gazeta Sądowa Warszawska of 6 (18) February, 7:97-112.
• Powichrowski, Włodzimierz.1893c. “O powinności podwodowej w Królestwie Polskim (dokończenie).” Gazeta Sądowa Warszawska of 27 February/11 March, 10:145-60.
• Przeniosło, Marek. 2004. “Ziemiaństwo w Królestwie Polskim i jego straty poniesione w pierwszym roku Wielkiej Wojny.” Dzieje Najnowsze 3:95-112.
• Rafacz, Józef. 1922. Ustrój wsi samorządnej małopolskiej w XVII wieku. Lublin: Uniwersytet Lubelski.
• Rostworowski, Michał, ed. 1908. Diariusz Sejmu, Tom 2: od 9 lutego do 18 kwietnia 1831. Kraków: Akademia Umiejętności.
• Rusiński, Władysław. 1939-1947. Osady tzw. „olędrów” w dawnym województwie poznańskim. Poznań-Kraków: Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności.
• Rutkowski, Jan. 1950. Historia gospodarcza Polski. Vol. 2. Poznań: Księgarnia Akademicka.
• Rutkowski, Marek. 2015. “Regulations in force on the roads if Kingdom of Poland in the constitutional era.” Scientific Journal of Silesian University of Technology. Series Transport 89:141-54.
• Rybarski, Roman. 1910. “Sprawa włościańska na sejmie z r. 1831.” Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne 11:158-214.
• Starościak, Jerzy. 1977. Prawo administracyjne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Szandra, Roman. 2012. “Samorząd wiejski na prawie wołoskim w Galicji (XIVXVIII wiek).” Wrocławsko- Lwowskie Zeszyty Prawnicze 2:31-53.
• Szumski, Jerzy. 2002. Uwłaszczenie chłopów w północno-wschodniej części Królestwa Polskiego 1846-1871. Białystok: Wydawnictwo Prymat.
• Szczygielski, Wojciech. 1960. “Obowiązki i powinności miast i mieszczaństwa w Polsce od XIII do połowy XV wieku.” Studia i Materiały do Historii Wojskowości 5:425-57.
• Szelągowski, Adam. 1934. Rewolucja francuska 1789-1793. Lwów: Nakładem Filomaty.
• Szymczak, Jan. 2017. “Z kasztelu do obozu wojennego. Konno, zbrojnie i z dobrze zaopatrzonym wozem.” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 99:57-81.
• Ślusarska, Renata. 2010. “Udział Królestwa Polskiego w finansach Rosji na przełomie XIX i XX stulecia.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia 2 (65):27-41.
• Targowski, Michał. 2013. “Samorząd wiejski w osadach olęderskich w Dolinie Dolnej Wisły w przepisach wilkierzy z XVII i XVIII wieku. Organizacja, kompetencje, zasady.” Klio. Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym 2:169-90.
• Thiers, Marie A. 1845. History of the French Revolution. London: Whittaker and Co.
• Tocqueville, Alexis de. 2009. Dawny ustrój i rewolucja. Translated by Hanna Szumańska-Grossowa. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Weber, Max. 2002. Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej. Translated by Dorota Lachowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Wise, Maurice. 1944. “Requisition During the French Revolution.” Louisiana Law 95 Review 1 (6):47-62.
• Wojtowicz, Jerzy. 1972. Miasto europejskie w epoce Oświecenia i Rewolucji Francuskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Wolski, Jacek. 2016. “Komunikacja i transport w późnym średniowieczu i czasach nowożytnych.” In Bojkowszczyzna Zachodnia: wczoraj, dziś i jutro. Vol. 1, ed. Jacek Wolski, 715-54. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk.
• Zabielski, Ludwik. 1973. “Rady obywatelskie w Królestwie Polskim (1815-1830).” Rocznik Lubelski 16:155-71.
• Zahorski, Andrzej. 1957. “Rola Komisji Policji w organizacji władz miejskich w latach 1791-1792.” Czasopismo Prawno-Historyczne 1 (9):83-114.
• Zajączkowski, Stanisław M. 1958. “Powinności wojskowe chłopów w Polsce do końca XIII wieku.” Studia i Materiały do Historii Wojskowości 4:425-82.
• Zajączkowski, Stanisław M. 1978a. “Obowiązki wojskowe wójtów w państwie polskim w okresie monarchii stanowej.” Studia i Materiały do Historii Wojskowości 21:3-44.
• Zajączkowski, Stanisław M. 1978b. “W sprawie wielkości pocztów rycerskich w Polsce w okresie monarchii stanowej (w świetle dokumentów nadawczych monarchów).” Acta Universitatis Lodziensis. Nauki Humanistyczno-Społeczne 29:61-88.
• Zajewski, Władysław. 1994. “Powstanie listopadowe 1830-1831.” In Stefan Kieniewicz, Andrzej Zahorski, and Władysław Zajewski, Trzy powstania narodowe, 151-279. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Zakrzewski, Andrzej, and Karolina Studnicka-Mariańczyk. 2014. I wojna światowa z perspektywy dworu. Źródła do dziejów wsi polskiej w XIX w. Radomsko: Wydawnictwo „Taurus”.
• Zmierczak, Maria. 1989. “Jan Jakub Rousseau – rzecznik totalitaryzmu czy liberalnej demokracji?” Czasopismo Prawno-Historyczne 2:1-16.

Identifiers

DOI

10.32084/sawp.2020.15.2-5

Biblioteka Nauki

22737240