Wykluczenie emerytalne z dodatkowej części polskiego systemu emerytalnego – analiza skali i zasięgu zjawiska

• Authors: Tomasz Jedynak

Title variants

EN

Pension exclusion from the supplementary part of the Polish old-age security system – an analysis of the scale and extent of the phenomenon

Abstracts

EN

The paper addresses the issue of exclusion from the supplementary part of the Polish pension system. The exclusion is understood as a lack of access as well as a lack of use of additional old-age security products. The main goal of the study is to estimate the scale of retirement exclusion from the supplementary part of the Polish pension system. In the course of achieving this goal, the idea of pension exclusion was conceptualized and the measures of the pension exclusion were proposed. As a result of empirical analyses, the degree of pension exclusion in Poland was assessed. It was found that only a few accumulate savings for retirement, and those who do so save far too little to ensure a satisfactory level of income in the future. At the same time, it was noted that the claim that the exclusion in the supplementary pension system is due to the formally limited availability of products for the accumulation of additional (supplementary) pension savings is unjustified. It was found that a high degree of pension exclusion from the supplementary pension system is conditioned by the lack of instruments for collecting supplementary pension savings and the low level of their real use. In addition, though it was found that while the design of the Employee Capital Plans [pracownicze plany kapitałowe, PPK] system results in limiting the scope and scale of exclusion from an additional part of the pension system, this program is not a complex remedy for exclusion from the supplementary pension system in Poland as such.

PL

Artykuł podejmuje problematykę wykluczenia z dodatkowej części polskiego systemu emerytalnego, które jest przy tym rozumiane zarówno jako brak dostępu, jak i jako brak korzystania z produktów dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego. Głównym celem opracowania jest oszacowanie skali wykluczenia emerytalnego z dodatkowej części polskiego systemu emerytalnego. W toku realizacji tego celu dokonano konceptualizacji pojęcia wykluczenia emerytalnego oraz sformułowano koncepcję pomiaru jego skali. W efekcie przeprowadzonych analiz empirycznych oceniono stopień wykluczenia emerytalnego w Polsce. Stwierdzono, że dodatkowe oszczędności emerytalne gromadzi niewielu, a ci nieliczni, którzy oszczędzają, odkładają zdecydowanie za mało, aby zapewnić sobie w przyszłości satysfakcjonujący poziom dochodów. Jednocześnie odnotowano, że twierdzenie, zgodnie z którym ekskluzja w dodatkowym systemie emerytalnym wynika z ograniczonej formalnie dostępności produktów gromadzenia dodatkowych oszczędności emerytalnych, jest nieuzasadnione. Ustalono, że wysoki stopień wykluczenia emerytalnego z dodatkowego systemu emerytalnego jest warunkowany brakiem posiadania instrumentów gromadzenia dodatkowych oszczędności emerytalnych oraz niskim poziomem ich realnego wykorzystania. Ponadto stwierdzono, że o ile konstrukcja systemu pracowniczych planów kapitałowych (PPK) skutkuje ograniczeniem zasięgu i skali wykluczenia z dodatkowej części systemu emerytalnego, o tyle program ten nie stanowi kompleksowego remedium na zjawisko wykluczenia z dodatkowego systemu emerytalnego w Polsce.

Keywords

PL

dodatkowy system emerytalny; pracownicze plany kapitałowe (PPK); trzeci filar; wykluczenie emerytalne; wykluczenie finansowe

EN

supplementary pension system; employee capital plans (ECP); third pillar; pension exclusion; financial exclusion

• Publisher: Zakład Ubezpieczeń Społecznych
• Journal: Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i praktyka
• Year: 2020
• Issue: 3
• Pages: 119-141

Dates

published

2020

Contributors

author

Tomasz Jedynak

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

• https://orcid.org/0000000341416654

References

• Aktywność ekonomiczna ludności Polski II kwartał 2019 roku, Warszawa 2019.
• Attanasio O., Banks J., Wakefield M., Effectiveness of tax incentives to boost (retirement) saving: Theoretical motivation and empirical evidence, „IFS Working Paper” 2004, No. W04/33.
• Ayuso J., Jimeno J.F., Villanueva E., The Effects Of The Introduction Of Tax Incentives On Retirement Saving, „SERIEs” 2019, Vol. 10, No. 3.
• Benartzi S., Thaler R.H., Heuristics and Biases in Retirement Savings Behavior, „Journal of Economic Perspectives” 2007, Vol. 21, No. 3.
• Bernheim D., Forni L., Gokhale J., Kotlikoff L., How Much Should Americans Be Saving for Retirement?, „Working Papers” 2000, No. WP 00–02.
• Biuletyn roczny. Rynek PPE 2018, Warszawa 2019.
• Budżety gospodarstw domowych w 2018 r., Warszawa 2018.
• Carroll G.D., Choi J.J., Laibson D., Madrian B.C., Metrick A., Optimal Defaults and Active Decisions, „The Quarterly Journal of Economics” 2009, Vol. 124, No. 4.
• Choi J.J., Laibson D., Madrian B.C., Metrick A., For Better or For Worse: Default Effects and 401(k) Savings Behavior, „NBER Working Paper” 2001, No. 8651.
• Chorkowy B., Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) oraz Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) jako formy budowy kapitału emerytalnego, „Prace Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku” 2013, nr 27.
• Ciuman K., Dobrowolne oszczędzanie na emeryturę a rozwój instytucji pośrednictwa finansowego, „Zeszyty Naukowe/ Polskie Towarzystwo Ekonomiczne” 2012, nr 12.
• Czerwińska T.T., Perspektywy rozwoju indywidualnych kont emerytalnych w Polsce – szanse i zagrożenia, „Monografie i Opracowania Naukowe/ Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. Kolegium Zarządzania i Finansów” 2005.
• Dodatkowy system emerytalny w Polsce – diagnoza i rekomendacje zmian, red. J. Rutecka, Warszawa 2015.
• Dopierała Ł., Efektywność produktów emerytalnych oferowanych przez zakłady ubezpieczeń na życie na przykładzie IKE, „Finanse i Prawo Finansowe” 2017, t. 4, nr 2.
• Dopierała Ł., Efektywność zarządzania oszczędnościami emerytalnymi przez zakłady ubezpieczeń, „Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Organizacja i Zarządzanie” 2017, nr 73.
• Duflo E., Gale W., Liebman J., Orszag P., Saez E., Saving Incentives for Low- and Middle-Income Families: Evidence from a Field Experiment with H & R Block, „The Quarterly Journal of Economics” 2006, Vol. 121, No. 4.
• Duflo E., Saez E., The Role of Information and Social Interactions in Retirement Plan Decisions: Evidence from a Randomized Experiment, „The Quarterly Journal of Economics” 2003, Vol. 118, No. 3.
• Dybał M., Pracownicze programy emerytalne w Polsce, „Ekonomia – Wroclaw Economic Review” 2017, t. 23, nr 3.
• Dybał M., Wykluczenie emerytalne w III filarze, „Ekonomia” 2019, t. 25, nr 4.
• Edukacja i świadomość finansowa. Doświadczenia i perspektywy, red. M. Iwanicz-Drozdowska, Warszawa 2011.
• Engen E.M., Gale W.G., Scholz J.K., The Illusory Effects of Saving Incentives on Saving, „Journal of Economic Perspectives” 1996, Vol. 10, No. 4.
• Financial Services Provision and Prevention of Financial Exclusion, 2008.
• Frąckiewicz L., Wykluczenie społeczne w skali makro- i mikroregionalnej [w:] Wykluczenie społeczne, red. L. Frąckiewicz, Katowice 2005.
• Frydrych S., Ocena funkcjonowania indywidualnych kont zabezpieczenia emerytalnego w Polsce w latach 2012–2017, „Studia i Prace WNEiZ US” 2019, t. 56.
• Ghilarducci T., The Changing Role of Employer Pensions: Tax Expenditures, Costs, and Implications for Middle-Class Elderly, „The Levy Economics Institute Working Paper” 2006, No. 469.
• Golinowska S., Broda-Wysocki P., Kategoria ubóstwa i wykluczenia społecznego. Przegląd ujęć [w:] Ubóstwo i wykluczenie społeczne. Badania. Metody. Wyniki, red. S. Golinowska, E. Tarkowska, I. Topińska, Warszawa 2005.
• Gołębiowski G., Russel P., Pracownicze plany kapitałowe a bezpieczeństwo finansowe Polaków, „Studia Ekonomiczne” 2018, nr 358.
• Informacje liczbowe o rynku IKE za 2018 rok, Warszawa 2019.
• Informacje liczbowe o rynku IKZE za 2018 rok, Warszawa 2019.
• Iwanicz-Drozdowska M., Błędowski P., Wykluczenie finansowe w Polsce a możliwości przeciwdziałania, „Polityka Społeczna” 2010, nr 2.
• Jakubowski S., Świadczenia z pracowniczych planów kapitałowych, „Rozprawy Ubezpieczeniowe” 2019, t. 2 (32).
• Jedynak T., Charakterystyka systemu emerytalnego w ramach powszechnego ubezpieczenia społecznego [w:] System ubezpieczeń społecznych, red. W. Sułkowska, Kraków 2014.
• Jedynak T., How to Effectively Encourage Poles to Save for Retirement? The Use of Achievements of Behavioural Economics in the Construction of Employee Capital Plans, „Problemy Polityki Społecznej” 2019, Vol. 45.
• Jedynak T., The Role of Supplementary Retirement Savings in Reducing the Pension Gap in Poland, „Economic and Environmental Studies” 2017, Vol. 17, No. 41.
• Jedynak T., Wpływ wprowadzenia pracowniczych planów kapitałowych na wysokość przyszłych świadczeń emerytalnych w Polsce, „Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i praktyka” 2018, nr 2 (137).
• Kawalec S., Błażuk K., Kurek M., Jak mobilizować dodatkowe oszczędności emerytalne?, Warszawa 2015.
• Koćwin J., Zainteresowanie oraz opłacalność oszczędzania na emeryturę w III filarze, „Ekonomia – Wroclaw Economic Review” 2017, t. 23, nr 3.
• Kolek A., Wojewódka M., Poziom partycypacji w Pracowniczych Planach Kapitałowych, Warszawa 2019.
• Kondzielnik O., Majka K., Ryzyko wykluczenia emerytalnego pokolenia Y, „Rozprawy Ubezpieczeniowe” 2019, nr 1 (31).
• Leśna-Wierszołowicz E., IKE i IKZE jako dobrowolne formy gromadzenia oszczędności emerytalnych, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2016, nr 451.
• Leśna-Wierszołowicz E., Rynek indywidualnych kont emerytalnych w Polsce, „Studia i Prace WNEiZ US” 2016, nr 44, t. 1.
• Leśna-Wierszołowicz E., Rynek indywidualnych kont zabezpieczenia emerytalnego w Polsce, „Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis. Oeconomica” 2016, t. 84.
• Leyshon A., Thrift N., Geographies of Financial Exclusion: Financial Abandonment in Britain and the United States, „Transactions of the Institute of British Geographers” 1995, Vol. 20, No. 3.
• Lusardi A., Savings and the Effectiveness of Financial Education [w:] Pension Design and Structure: New Lessons from Behavioral Finance, ed. O. Mitchell, S. Utkus, Oxford 2003.
• Lusardi A., Mitchell O.S., Financial Literacy and Retirement Preparedness: Evidence and Implications for Financial Education, „Business Economics” 2007, Vol. 42, No. 1.
• Madrian B., Shea D.F., The Power of Suggestion: Inertia in 401(k) Participation and Savings Behavior, „The Quarterly Journal of Economics” 2001, Vol. 116, No. 4.
• Munnell A.H., Sundén A.E., Taylor C., What Determines 401(K) Participation and Contributions?, „SSRN Scholarly Paper” 2000, No. 2000–12.
• Panek T., Czapiński J., Diagnoza Społeczna 2015. Warunki i jakość życia Polaków, „Contemporary Economics” 2015, Vol. 9, No. 4.
• Papke L.E., Participation in and Contributions to 401(k) Pension Plans: Evidence from Plan Data, „Journal of Human Resources” 1995, Vol. 30, No. 2.
• Pensions at a Glance 2015: OECD and G20 Indicators, Paris 2015.
• Pensions at a Glance 2019: OECD and G20 Indicators, Paris 2019.
• Petelczyc J., Tworzenie pracowniczych programów emerytalnych w Polsce – zachęty i bariery, „Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i praktyka” 2015, nr 3 (126).
• Pieńkowska-Kamieniecka S., Specificity and Effectiveness of Employee Pension Programs in The Form of The Contract for The Employer Contributing The Employee Contributions To The Investment Fund, „Olsztyn Economic Journal” 2010, Vol. 5, No. 2.
• PPK – rewolucja w oszczędzaniu. Pracownicze Plany Kapitałowe jako standard na rynku pracy w dużych firmach, 2019.
• Prosiński J., Determinanty wykluczenia finansowego w Polsce, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2018, nr 532, Finanse i rachunkowość na rzecz zrównoważonego rozwoju.
• Rooij M. van, Lusardi A., Alessie R., Financial Literacy and Retirement Planning in the Netherlands, „Journal of Economic Psychology” 2011, Vol. 32, No. 4.
• Rutecka J., Dodatkowe zabezpieczenie emerytalne – charakterystyka i czynniki rozwoju, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2014, nr 342.
• Rutecka J., Realokacja czy nowe oszczędności? O efektach zachęt podatkowych w dodatkowym oszczędzaniu na starość w Polsce, „Rozprawy Ubezpieczeniowe” 2015, nr 1 (18).
• Scholz J., Seshadri A., Khitatrakun S., Are Americans Saving Optimally for Retirement?, „Journal of Political Economy” 2006, Vol. 114, No. 4.
• Solarz M., Determinanty oraz sposoby ograniczania wykluczenia finansowego osób bezrobotnych, „Optimum: Studia Ekonomiczne” 2014, nr 4 (70).
• Staniec I., Ryzyko Emerytalne a Polski Dobrowolny System Emerytalny, „Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse i Marketing” 2019, nr 21 (70).
• Stańczak-Strumiłło K., Towarzystwa funduszy inwestycyjnych w rozwoju Indywidualnych Kont Emerytalnych i Indywidualnych Kont Zabezpieczenia Emerytalnego w Polsce, „Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia” 2017, nr 5 (89).
• Szarfenberg R., Marginalizacja i wykluczenie społeczne – panorama językowo-teoretyczna [w:] Ubóstwo i wykluczenie społeczne – perspektywa poznawcza, red. R. Szarfenberg, C. Żołędziowski, M. Theiss, Warszawa 2010.
• Szczepański M., Alokacja ryzyka w PPE w Polsce, „Polityka Społeczna” 2010, nr 2.
• Szopa B., Szopa A., Wykluczenie finansowe a wykluczenie społeczne, „Zeszyty Naukowe/Polskie Towarzystwo Ekonomiczne” 2011, nr 11.
• Szuba M., Pracownicze plany kapitałowe (PPK) – ratunek dla polskiego systemu emerytalnego?, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2019, nr 8.
• Szumlicz T., Ubezpieczenia społeczne. Teoria dla praktyki, Bydgoszcz–Warszawa 2005.
• Thaler R.H., Benartzi S., Save More TomorrowTM: Using Behavioral Economics to Increase Employee Saving, „Journal of Political Economy” 2004, Vol. 112, No. S1.
• The 2018 Ageing Report Economic and Budgetary Projections for the 28 EU Member States (2016–2070), Luxembourg 2018.
• Trwanie życia w 2018 r., Warszawa 2019.
• Witczak R., Opodatkowanie IKE i IKZE jako formy gromadzenia środków emerytalnych oraz instrument optymalizacji podatkowej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica” 2012, t. 274.

Identifiers

DOI

10.32088/0000_36

Biblioteka Nauki

2116851