Skład sił polskich pod Piławcami

• Authors: Marek Rogowicz

Title variants

EN

The composition of Polish forces at Piławce

RU

Состав польских войск под Пилявцами

Abstracts

EN

The article is an attempt to determine the composition of Polish forces that fought at Piławce on 21–23 September 1648 against the Cossack army of Chmielnicki supported by Tatar reinforcements. In total, the Polish army commanded by the Sandomierz voivode Prince Władysław Dominik Zasławski consisted of nearly 30 000 troops. After deducting blind portions, it only exceeded 20 000 soldiers to battle. However, together with the camp service, it can be estimated at as much as 60 000 people, although only 5000 of the servicemen had firearms. As far as the composition of full-time units is concerned, it was possible to confirm the participation of 2706 hussars, 2800 arquebusiers, 4118 Cossacks, 4570 foot soldiers, 2680 dragoons in units – banners (chorągiew) – of a known composition. This is only 16 874 out of nearly 30 000 positions. It is known that at least 7 additional hussar banners, 5 Wallachian and Tatar ones, 3 dragoon banners and more than 12 Cossack ones took part in the battle. They were accompanied by 1050 horses in banners of unknown cavalry type (mainly Cossacks and arquebusiers) and the infantry of the crown ensign (chorąży koronny) Aleksander Koniecpolski and the Russian voivode Prince Jeremi Michał Korybut Wisniowiecki. Many positive remarks can be made about the quality of the troops, but unfortunately they were commanded by a man without war experience. A deeper look into these findings shall require a lot more research.

RU

Статья представляет собой попытку определить состав польских войск, сражавшихся 21–23 сентября 1648 г. под Пилявцами с казацкой армией Хмельницкого, поддерживаемой татарскими войсками. В целом, польская армия под командованием сандомирского воеводы, Владислава Доминика, князя Заславского, насчитывала около 30 000 военнослужащих согласно занимаемым должностям. Если отнять „слепые порции”, то число солдат составляло уже лишь 20 000. Однако вместе со служащими в лагере количество человек могло достигать даже 60 000, хотя среди них лишь 5000 имели огнестрельное оружие. Что касается постоянного состава отрядов, то удалось определить участие в битве 2706 гусаров, 2800 аркебузиров, 4118 казаков, 4570 солдат пехоты, 2680 драгунов в хоругвях с известным составом. Это едва 16874 из почти 30 000 ставок. Известный факт, что в битве участвовало не менее 7 дополнительных гусарских хоругвей, 5 валашских и татарских, 3 драгунских, более 12 казацких. Кроме того, было 1050 лошадей в хоругвях неопределенного типа кавалерии (в основном казаки и аркебузы) и пехота коронного Александра Конецпольского и воеводы русского Иеремии Михала Корибута, князя Вишневецкого. О качестве армии можно написать много хорошего, но, к сожалению, ее лидером был человек без опыта проведения боев. Углубление выводов и результатов этой работы потребует большой исследовательской работы.

PL

Artykuł jest próbą ustalenia składu wojsk polskich, jakie walczyły 21–23 września 1648 r. pod Piławcami z armią kozacką Chmielnickiego wspartą posiłkami tatarskimi. Ogółem armia polska dowodzona przez wojewodę sandomierskiego Władysława Dominika księcia Zasławskiego liczyła tam wg etatów blisko 30 tys. wojska. Po odliczeniu ślepych porcji przekraczała już tylko 20 tys. żołnierzy do boju. Jednak wraz ze służbą obozową można ją szacować nawet na 60 tys. ludzi, choć spośród tej służby jedynie 5 tys. miało broń palną. Jeśli chodzi o etatowy skład oddziałów, to udało się ustalić udział w bitwie 2706 husarzy, 2800 arkebuzerów, 4118 kozaków, 4570 piechoty, 2680 dragonów w chorągwiach o znanym składzie. To zaledwie 16 874 spośród blisko 30 tys. etatów. Wiadomo, że w bitwie brało udział co najmniej dodatkowych 7 chorągwi husarskich, 5 wołoskich i tatarskich, 3 dragońskie, więcej niż 12 kozackich. Do tego dochodziło 1050 koni w chorągwiach o nieustalonym rodzaju kawalerii (głównie kozaków i arkebuzerów) oraz piechota chorążego koronnego Aleksandra Koniecpolskiego i wojewody ruskiego Jeremiego Michała Korybuta księcia Wiśniowieckiego. O jakości wojska można napisać wiele dobrego, niestety, jego wodzem był człowiek bez doświadczenia wojennego. Pogłębienie tych ustaleń będzie wymagało jeszcze wiele pracy badawczej.

Keywords

PL

kampania piławiecka; powstanie Chmielnickiego; komput

EN

Piławce campaign; Khmelnytsky Uprising; komput

RU

пилявицкая кампания; восстание Хмельницкого; компут

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2019
• Volume: XX (LXXI)
• Issue: 1 (267)
• Pages: 11-51

Dates

published

2019

Contributors

author

Marek Rogowicz

References

• Архи́в Юго-За́падной Росси́и, cz. 3, t. 4, Киев 1914.
• Borowiak A., Wojska powiatowe przed kampanią piławiecką w 1648 roku [w:] Studia nad staropolską sztuką wojenną, t. 2, red. Z. Hundert, Oświęcim 2013.
• Constitvcie seymv walnego koronnego, sześć niedzielnego, warszawskiego, Roku Pańskiego M.DC.XLIX, Dnia 22 Listopada.
• Dżierieła z istorii nacional’no-wyzwol’noji wijny ukrainśkoho narodu 1648-1658 rr, t. 1: 1648–1649 rr., red. J. Mytsyk, Kijów 2012.
• Diariusz sejmu elekcyjnego 1648 roku, oprac. J. S. Dąbrowski, Kraków 2013.
• Документы об освободительной войне украинского народа. 1648–1654 гг., Киев 1965.
• Dwa pamiętniki z XVII wieku: Jana Cedrowskiego i Jana Floriana Drobysza Tuszyńskiego, wyd. A. Przyboś, Wrocław–Kraków 1954.
• Jakuba Michałowskiego wojskiego lubelskiego, a później kasztelana bieckiego Księga Pamiętnicza, Kraków 1864.
• Katafalk Rycerski Wielmożnemu Jego Mośći Panu Mikołaiowi z Dambrowice Firleiowi Starościcowi Trembowelskiemu, Rotmistrzowi I. K. M, b.m.w, b.d.w.
• Kupisz D., Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572–1717, Lublin 2008.
• Nagielski M., Gwardia przyboczna Władysława IV (1632–1648), „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1984, t. XXVII.
• Nagielski M., Liczebność i organizacja gwardii przybocznej i komputowej za ostatniego Wazy (1648–1668), Warszawa 1989.
• Pamiętnik Jana Floriana Drobysza Tuszyńskiego [w:] Dwa pamiętniki z XVII wieku: Jana Cedrowskiego i Jana Floriana Drobysza Tuszyńskiego, wyd. A. Przyboś, Wrocław–Kraków 1954.
• Pamiętniki o Koniecpolskich, Lwów 1842.
• Pamiętniki Samuela i Bogusława Kazimierza Maskiewiczów, oprac. A. Sajkowski, Wrocław 1961.
• Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, t. 1, cz. 1, Kraków 1880.
• Relacje wojenne z pierwszych lat walko polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego okresu „Ogniem i mieczem” (1648–1651), red. M. Nagielski, Warszawa 1999.
• Rogowicz M., Bitwa pod Konstantynowem, 26–28 lipca 1648 roku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2017, nr 2 (260).
• Rogowicz M., Bitwa pod Zbarażem, Oświęcim 2013.
• Rogowicz M., Skład sił polskich nad Żółtymi Wodami i pod Korsuniem w 1648 roku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2015, nr 2 (252).
• Rybarski R., Skarb i pieniądz za Jana Kazimierza Michała Korybuta i Jana III, Warszawa 1939.
• Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa 1965.
• Жере́ла до істо́рії Україн́ и-Руси́Матеріяли до історії Галичини, t. 4, Lwów 1898.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH000

Biblioteka Nauki

1918348