Początki „Przeglądu Historyczno-Wojskowego” (1929–1939)

• Authors: Marta Cękalska

Title variants

EN

The Beginnings of the „Military Historical Review” (1929–1939)

RU

У истоков „Военно-исторического обозрения” (1929–1939)

Abstracts

EN

The aim of the paper is to present the circumstances surrounding the establishment of the scientific journal „Military Historical Review” (PHW) in 1929. It was created on the initiative of the head of the Military Historical Bureau (WBH), Brigadier General Julian Stachiewicz, and focused on the military history until 1863. The supervision of the periodical was handed over to the head of the Independent Department of Previous Wars of the WBH, Major Otton Laskowski, and it featured publications of military, but above all civil researchers. The article presents the first concepts concerning the shape and functioning of the PHW, the response of the historical-military circles to the creation of the journal, as well as the verification of these ideas and declarations of cooperation in relation to the 10 volumes of the „Review” published in 1929–1938. The article also contains information on the editorial plans for 1939 and attempts to pinpoint the mission that the „Military Historical Review” was supposed to carry out in the interwar period.

RU

Цель данной статьи – описание обстоятельств создания научного журнала «Военно-историческое обозрение» в 1929 г. Журнал был создан по инициативе начальника Военно-исторического общества, бригадного генерала Юлиана Стахевича, и был посвящен ранней истории военного дела – до 1863 г. Руководство журналом было передано начальнику Независимого отдела ранних войн Военно-исторического общества, майору Оттону Лясковскому, и на страницах журнала публиковались статьи в основном гражданских, но также и военных ученых. В статье представлены первые концепции, касающиеся формы и функционирования журнала, реакция военно-исторической среды на его создание, а также проверка жизнеспособности этих идей и деклараций о сотрудничестве в отношении десяти томов «Обозрения», изданных в 1929–1938 гг. В статье приведена информация о планах редакции на 1939 г., а также предприняты попытки определить миссию журнала, которую ему предстояло выполнить в реалиях межвоенного периода.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie okoliczności powołania czasopisma naukowego „Przegląd Historyczno-Wojskowy” w 1929 r. Powstało ono z inicjatywy szefa Wojskowego Biura Historycznego gen. bryg. Juliana Stachiewicza i było poświęcone historii wojskowości dawnej – do 1863 r. Kierownictwo periodyku zostało przekazane kierownikowi Samodzielnego Referatu Wojen Dawnych WBH, mjr. Ottonowi Laskowskiemu, a na jego łamach publikowali wojskowi, ale przede wszystkim cywilni naukowcy. W artykule przedstawiono pierwsze koncepcje dotyczące kształtu i sposobu funkcjonowania PHW, reakcje środowiska historycznowojskowego na powstanie pisma, a także weryfikację tychże pomysłów i deklaracji współpracy w odniesieniu do dziesięciu tomów „Przeglądu” opublikowanych w latach 1929–1938. Przytoczono również informacje dotyczące planów redakcji na 1939 r., a także starano się uchwycić misję, jaką w założeniu miał realizować w realiach okresu międzywojennego „Przegląd Historyczno-Wojskowy”.

Keywords

PL

Przegląd Historyczno-Wojskowy; Wojskowe Biuro Historyczne; gen. bryg. Julian Stachiewicz; mjr Otton Laskowski

EN

Military Historical Review; Military Historical Bureau; Brigadier General Julian Stachiewicz; Major Otton Laskowski

RU

Военно-историческое обозрение; военно-историческое общество; бригадный генерал Юлиан Стахевич; майор Оттон Лясковский

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2019
• Volume: XX (LXXI)
• Issue: 4 (270)
• Pages: 11-43

Dates

published

2019

Contributors

author

Marta Cękalska

• Wojskowe Biuro Historyczne im. gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego

• https://orcid.org/0000000320391718

References

• Archiwa w Niepodległej. Stulecie archiwów państwowych 1919–2019, red. E. Rosowska, Warszawa 2019.
• Braun K., Profesor Stanisław Herbst, „Rocznik Mazowiecki” 2013, t. 25.
• Chowaniec Cz., Wyprawa Sobieskiego do Mołdawii w 1686 r., Oświęcim 2015.
• Chowaniec Cz., Wyprawa Sobieskiego do Mołdawii w 1686 r., „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1931, t. 4, z. 1.
• Chwalba A., Józef Piłsudski jako historyk wojskowości, Kraków 2007.
• Dunin-Wąsowicz K., Adam Feliks Próchnik, „Polski Słownik Biograficzny” 1984–1985, t. 28.
• Gałęzowski M., „Wzór piłsudczyka”. Wacław Lipiński 1896–1949. Żołnierz, historyk, działacz polityczny, Warszawa 2001.
• Garbaczewski J., Zarys historii prasy Wojska Polskiego do 1939 r., Warszawa 2004.
• Gerber R., Fabrykacja dział w powstaniu listopadowym, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1930, t. 3, z. 1/2.
• Górka O., Liczebność Tatarów krymskich i ich wojsk, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1935, t. 7, z. 2.
• Gruca A., Józef Seruga, „Polski Słownik Biograficzny” 1995–1996, t. 36.
• Herbst S., Arvi Korhonen. Poulan poulustussota Liivinmaalla vv. 1600–1601, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1934, t. 7, z. 1.
• Herbst S., Daniel Toijer. Sverige och Sigismund 1598–1600, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1933, t. 6, z. 2.
• Herbst S., Kampanja letnia 1601, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1931, t. 4, z. 2.
• Herbst S., Karol Górski. Pomorze w dobie wojny trzynastoletniej, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1934, t. 7, z. 2.
• Herbst S., Kleck 1506, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1934, t. 7, z. 1.
• Herbst S., Księga raportów dziennych garnizonu warszawskiego od 14 czerwca do 3 listopada 1794 r. Wydał Adam Wolański, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1933, t. 6, z. 1.
• Herbst S., Między Bugiem a Wisłą 19 V – 15 VI 1794, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1935, t. 8, z. 1.
• Herbst S., Otton Laskowski, „Polski Słownik Biograficzny” 1971, t. 16.
• Herbst S., Stanisław Bodniak. Związek floty i obrona wybrzeża w wojnie Zygmunta III z Karolem IX, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1932, t. 5, z. 1.
• Herbst S., Studia Karola Buczka nad dawną kartografią polską, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1938, t. 10, z. 2.
• Herbst S., Zbieranie relacji i tradycji o dawnych wojnach, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1937, t. 9, z. 3.
• Herbst S., Zbigniew Bocheński. Uzbrojenie w krakowskich dziełach Wita Stwosza, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1936, t. 9, z. 1.
• Hniłko A., Bitwa pod Słobodyszem (7.X.1660), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1929, t. 1, nr 1.
• Hubert W., Bitwa pod Oliwą 28.XI.1627 (z 5 planami), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1929, t. 1, z. 1.
• Kempski S., Władza buławy, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1934, t. 7, z. 2.
• Kilańczyk P., Julian Stachiewicz (1890–1934). Żołnierz i historyk, Poznań 2014.
• Kronika, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1929, t. 1, z. 2.
• Kronika, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1935, t. 8, z. 1.
• Kowalski Z., Fachowe czasopisma wojskowe w latach 1918–1939, „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej” 1996, nr 19.
• Kowalski Z., Szablą i piórem. Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920 na łamach polskich periodyków wojskowych, Warszawa 1997.
• Kupisz D., Smoleńsk 1632–1634, Warszawa 2017.
• Laskowski O., Odrębność staropolskiej sztuki wojennej, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1935, t. 8, z. 1.
• Laskowski O., Wyprawa Wiedeńska, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1933, t. 6, z. 1.
• Lipiński W., Bój o Żawronkowe wzgórza i osaczenie Szeina pod Smoleńskiem (16–30 październik 1633 r), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1934, t. 7, z. 1.
• Lipiński W., Działania wojenne polsko-rosyjskie pod Smoleńskiem od października 1632 do września 1633 r., „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1932, t. 5, z. 2.
• Lipiński W., Dziennik. Obrona Warszawy 1939, wstęp, przyp. i kom. J. M. Kłoczowski, Warszawa 1989.
• Lipiński W., Kampanja zimowa 1633/34 i kapitulacja Szeina, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1934, t. 7, z. 2.
• Lipiński W., Materjały i źródła do wojny Smoleńskiej 1632–1634, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1930, t. 2, z. 1.
• Lipiński W., Organizacja odsieczy i działania wrześniowe pod Smoleńskiem w 1633 r., „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1933, t. 6, z. 2.
• Lipiński W., Początek działań rosyjskich w wojnie smoleńskiej, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1932, t. 5, z. 1.
• Lipiński W., Stosunki polsko-rosyjskie w przededniu wojny smoleńskiej 1632–1634 i obustronne przygotowania wojskowe, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1931, t. 4, z. 2.
• Lipiński W., Ś. P. Juljan Stachiewicz, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1934, t. 7, z. 1.
• Lipiński W., Wielki Marszałek (1867–1935), Warszawa 1937.
• Lipiński W., Wojna smoleńska 1632–1634, Zabrze – Tarnowskie Góry 2012.
• Lista współpracowników Przeglądu Historyczno-Wojskowego, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1929, t. 1, z. 1.
• Manteuffel T., Marceli Handelsman, „Polski Słownik Biograficzny” 1960–1961, t. 9.
• Manteufflowa M., Edmund Oppman, „Polski Słownik Biograficzny” 1979, t. 24.
• Maroń J., O osobliwościach polskiej historii wojskowości, Wrocław 2013.
• Miśkiewicz B., Polska historiografia wojskowa, Toruń 2004.
• Oppman E., Adam W. Englert mjr. Żandarmerji. Geneza i zarys dziejów wojskowej służby bezpieczeństwa w Polsce, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1932, t. 4, z. 2.
• Oppman E., D-ra J. St. Harbuta „Noc Listopadowa w świetle i cieniach procesu przed
• Najwyższym Sądem Kryminalnym”, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1929, t. 1, z. 1.
• Oppman E., Harbut Juljusz dr. Noc listopadowa w świetle i cieniach historji przed Najwyższym Sądem Kryminalnym. T. I, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1930, t. 3, z. 1/2.
• Oppman E., Henryk Jabłoński. Aleksander Waszkowski. Ostatni naczelnik miasta Warszawy w powstaniu 1863/4, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1938, t. 10, z. 2.
• Oppman E., Henryk Wereszycki. Anglia a Polska w latach 1860–1865, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1937, t. 9, z. 3.
• Oppman E., Janusz Staszewski. Gen. Michał Mycielski i udział rodziny Mycielskich w powstaniu listopadowym, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1931, t. 4, z. 2.
• Oppman E., Janusz Staszewski. Generał Edmund Taczanowski, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1937, t. 9, z. 3.
• Oppman E., Juljusz Stanisław Harbut. Józef Chłopicki, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1931, t. 4, z. 2.
• Oppman E., Przewodnik po polach bitew wojny polsko-rosyjskiej 1830–1831, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1931, t. 4, z. 1.
• Oppman E., Wereszycki Henryk. Austrja a powstanie styczniowe, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1933, t. 6, z. 2.
• Oppman E., Wojskowa organizacja Warszawy w powstaniu styczniowym, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1930, t. 3, z. 1/2.
• Oppman E., Źródła do dziejów wojny polsko-rosyjskiej 1830–1831, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1932, t. 5, z. 1.
• Pachoński J. Z., Początki pułku jazdy legjonów 1789–1799, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1930, t. 3, z. 1/2.
• Pawłowski B., Źródła wojskowe do dziejów Pomorza w czasach Księstwa Warszawskiego. Część I. Zajęcie Pomorza 1806/7. Podał Janusz Staszewski, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1933, t. 6, z. 2.
• Pawłowski B., Dr. Ewa Maleczyńska i dr. Aleksy Gilweicz. Materjały i wskazówki do nauczania historji Ziemi Czerwieńskiej do r. 1772, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1934, t. 7, z. 1.
• Pawłowski B., Druga odpowiedź P. Edmundowi Oppmanowi, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1933, t. 6, z. 2.
• Pawłowski B., Janusz Staszewski. Wojsko polskie na Pomorzu i pod Gdańskiem w 1807, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1933, t. 6, z. 2.
• Pawłowski B., Lieutenant – Colonel Jean Lafeuillade. Les grandes lois de l’organisation. Le XVIII-e sciele. L’Evolution Militarile Organique, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1938, t. 10, z. 2.
• Pawłowski B., Manewry pod Gołębiem w r. 1791, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1931, t. 4, z. 2.
• Pawłowski B., Materjały do dziejów polskich, znajdujące się w wiedeńskim archiwum wojennym, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1930, t. 3, z. 1/2.
• Pawłowski B., Odpowiedź na recenzję p. E. Oppmana „Źródła do dziejów wojny polsko-rosyjskiej 1830–1831” PHW T. V. z. 1–szy, str. 144–7, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1932, t. 5, z. 2.
• Pawłowski B., Polski wywiad przed kampanją 1812 roku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1929, t. 1, z. 1.
• Pawłowski B., W sprawie organizacji historji wojskowej. Odpowiedź dr. Józefowi Siemiańskiemu, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1929, t. 1, z. 2.
• Pawłowski B., Władysław Konopczyński. Kazimierz Pułaski, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1931, t. 4, z. 2.
• Pawłowski B., Wojsko koronne i Komisja Wojskowa w dobie Konfederacji Barskiej 1768–1772, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1938, t. 10, z. 2.
• Pawłowski B., Zdobycie przedmieścia pod Ostrówkiem 3 maja 1809 r., „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1932, t. 5, z. 1.
• Piłsudski J., 22 stycznia 1863, Poznań 1913.
• Piłsudski J., Zarys historji militarnej powstania styczniowego. Wykłady, wygłoszone w 1912 roku w Szkole Nauk Społeczno-Politycznych w Krakowie, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1929, t. 1, z. 1.
• Pytel J., Z dziejów polskiej prasy wojskowej w latach 1918–1939, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1966, nr 5/2.
• Rutkowski J., Relacje i teren w metodzie badań historyczno-wojskowych nad wojną polską, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1930, t. 2, z. 1.
• Seruga J., Sobiesciana archiwalne w zbiorach bibljoteczno-muzealnych hr. Tarnowskich w Suchej, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1934, t. 7, z. 1.
• Simnanskij P., Henryk Lloyd, tłum. A. W. Englert, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1929, t. 1, z. 2.
• Słownik biograficzny archiwistów polskich, red. M. Bielińska, I. Janosz-Biskupowa, Warszawa 1988, t. 1.
• Słownik historyków polskich, red. Maria Prosińska-Jackl, Warszawa 1994.
• [Stachiewicz J.], Od Redakcji, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1929, t. 1, z. 1, s. IX–XI.
• Staszewski J., Kawalerja polska prawego skrzydła wielkiej armji 1812 roku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1934, t. 7, z. 1.
• Stawecki P., Generał Marian Kukiel jako szef Biura Historycznego Sztabu Generalnego i jego konflikt z marszałkiem Piłsudskim w 1925 roku, „Przeg ląd Historyczny” 1987, t. 78, nr 3.
• Stawecki P., Stefan Pomarański, „Polski Słownik Biograficzny” 1982–1983, t. 27.
• Tomczak A., Ryszard Mienicki, „Polski Słownik Biograficzny” 1957, t. 20.
• Tuliński A., Oficerowie Biura Historycznego i Wojskowego Biura Historycznego w latach 1922–1939 (część 1), Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2019, nr 4 (270).
• Tyszkowski K., Aleksander Lisowski i jego zagony na Moskwę, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1932, t. 5, z. 1.
• Tyszkowski K., Archiwum Hetmańskie w Podhorcach, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1929, t. 1, z. 2.
• Tyszkowski K., Materjały do życiorysu Aleksandra Lisowskiego, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1932, t. 5, z. 1.
• Urbańczyk T., Polskie czasopiśmiennictwo wojskowe w latach 1914–1939, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1991, nr 3/4 (137/138).
• Wagner M., Wojna polsko-turecka w latach 1672–1676, t. 2, Zabrze 2009.
• Wałek-Czarnecki T., Gaetano de Sanctis. Storia dei Romani, t. 3: L’eta delle guerre puniche, 2 części, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1930, t. 3, z. 1/2.
• Warszawski S., Przemysł wojenny podczas powstania listopadowego, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1930, t. 3, z. 1/2.
• Wawrzyński T., Zespół akt Wojskowego Biura Historycznego [1919] 1927–1939, „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej” 1994, nr 17.
• Wereszycki H., Wacław Lipiński, „Polski Słownik Biograficzny” 1972, t. 17.
• Woliński J., Bitwa pod Lwowem 1675 r., „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1932, t. 5, z. 2.
• Woliński J., Jan III Sobieski, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1933, t. 6, z. 1.
• Woliński J., Parkany (7 i 9 października 1683), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1933, t. 6, z. 1.
• Woliński J., Żórawno, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1930, t. 2, z. 1.
• Woliński S., Urzędy hetmańskie w świetle prawodawstwa polskiego, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1933, t. 6, z. 2.
• Wspomnienie o Marsz. Józefie Piłsudskim, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1935, t. 8, z. 1.
• Zajas A., Bronisław August Pawłowski. W 125 rocznicę urodzin, „Rocznik Archiwalno-Historyczny Centralnego Archiwum Wojskowego” 2008, nr 1/30.
• Zawilski A., Bellona, jej kontynuacje i przeobrażenia w osiemdziesięcioleciu 1918– 1998, Warszawa 1999.
• Zuziak J., Generał Marian Kukiel (1885–1973). Żołnierz, historyk, polityk, Pruszków 1997. Żytkowicz L., Stanisław Kościałkowski, PSB 1968–1969, t. 14.
• http://www.kh-ihpan.edu.pl/index.php?lang=pl (dostęp 14 XI 2019).
• http://cbw.wp.mil.pl/pl/8.html (dostęp 5 X 2019).
• https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Towarzystwo-Wiedzy-Wojskowej;3988501.html42 (dostęp 5 X 2019).
• https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Moscicki-Henryk-Stanislaw;3943822.html (dostęp 14 XI 2019).
• Walkiewicz L., Patron darłowskiego mostu, http://www.infodarlowo.pl/echo,artykul1512.html (dostęp 30 IX 2019).
• http://kolegia.sgh.waw.pl/pl/KES/struktura/KHGiS/Strony/Jan-Rutkowski.aspx (dostęp 30 IX 2019).
• https://katalogi.bn.org.pl/discovery/fulldisplay?docid=alma-991011007769705066&context=L&vid=48OMNIS_NLOP:48OMNIS_NLOP&search_scope=NLOP_IZ_NZ&tab=LibraryCatalog&lang=pl (dostęp 3 X 2019).
• https://wbh.wp.mil.pl/pl/pages/przeglad-historyczno-wojskowy-2018-08-10-u/ (dostęp 30 IX 2019).
• http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/104082/edition/120278#structure (dostęp 14 XI 2019).

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2019.4(270).0001

Biblioteka Nauki

1918644