Cóż będzie dalej? Nieznany list gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego z roku 1945 o sytuacji międzynarodowej i perspektywach sprawy polskiej

• Authors: Jerzy Kirszak

Title variants

EN

What lies ahead? General Kazimierz Sosnkowski’s unknown Letter from 1945 on the International Situation and Prospects for the Polish Cause

RU

Что будет дальше? Неизвестное письмо с 1945 г. ген. брони Казимежа Соснковского о международной ситуации и перспективах польского вопроса

Abstracts

EN

After his dismissal from the post of Commander-in-Chief, General Kazimierz Sosnkowski was given a leave of absence and via New York he went to Canada to visit his juvenile sons, who were evacuated there. Unintentionally, Canada became a place of his half-internment. From across the ocean he followed the development of the international situation, the assessment of which he presented, among others, in a letter to a former trusted subordinate, Colonel Franciszek Demel. Sosnkowski aptly predicted a number of events and socio-political processes of the near and far future. For example, he forecast the imminent disbanding of the Polish Armed Forces in the West, the end of Stanisław Mikołajczyk’s activity in Stalin-controlled Poland, or the constant expansion of Russian imperialism. He also showed the backstage and effects of his removal from the post of Commander-in-Chief, which made the process of dismantling the army in exile much quicker, and due to which the opportunities for securing a better existence of soldiers in exile and funds for organized independence activity in the free world were lost. The General’s statement presents a clear-headed assessment of the political activity of the highest Polish state and military authorities in the last months of the World War II, and carefully analyzes the behind-the-scenes personal games which led, for example, to the dismissal of General Władysław Anders from the post of Acting Commander-in-Chief in favor of General Tadeusz Bór-Komorowski. This document is an interesting material for researchers of the beginnings of post-war emigration, the process of dismantling the Polish Armed Forces, and finally makes a valuable contribution to the biographers of Kazimierz Sosnkowski.

RU

После отставки с поста главнокомандующего польскими вооруженными силами на Западе генерал Казимеж Соснковский получил отпуск и через Нью-Йорк отправился в Канаду, чтобы навестить эвакуированных туда своих несовершеннолетних сыновей. Непреднамеренно Канада стала местом его „полинтернирования”. Он из-за океана следил за международной ситуацией, оценка которой была изложена в том числе и в письме бывшему доверенному подчиненному, полковнику Франчишку Демелю. Соснковский правильно предсказал ряд событий и общественно-политических процессов в ближайшем и отдаленном будущем. Например, он предвидел скорый роспуск ПВС на Западе, окончание действий Станислава Миколайчика в подчиненной Сталину Польше или постоянную экспансию российского империализма. Он также показал закулисье и результаты снятия его с должности главнокомандующего, что значительно ускорило процесс ликвидации войск на Западе, и, кроме того, была потеряна возможность лучшего обеспечения быта солдат в эмиграции и получения средств для организованной работы независимой эмиграции в свободном мире. Высказывания генерала характеризуются трезвостью оценки политической деятельности высших польских государственных и военных властей в последние месяцы Второй мировой войны, он тщательно анализирует персональные закулисные игры, которые привели, например, к отстранению генерала Владислава Андерса от исполнения обязанностей Главнокомандующего в пользу генерала Тадеуша Бор-Коморовского. Это письмо является интересным материалом для исследователей начала послевоенной эмиграции, процесса ликвидации Польских вооруженных сил на Западе, и, кроме того, это ценный материал для биографов Казимежа Соснковского.

PL

Po udzieleniu dymisji ze stanowiska Naczelnego Wodza gen. Kazimierz Sosnkowski otrzymał urlop i via Nowy Jork udał się do Kanady odwiedzić ewakuowanych tam małoletnich synów. Niezamierzenie Kanada stała się miejscem jego półinternowania. Zza oceanu śledził rozwój sytuacji międzynarodowej, której ocenę przedstawił m.in. w liście do byłego zaufanego podkomendnego płk. Franciszka Demela. Sosnkowski trafnie przewidział szereg wydarzeń i procesów społeczno-politycznych bliższej i dalszej przyszłości. Przykładowo wieszczył rychłe rozwiązanie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, finisz akcji Stanisława Mikołajczyka w podporządkowanej Stalinowi Polsce czy stałą ekspansję imperializmu rosyjskiego. Ukazał też kulisy i skutki usunięcia go ze stanowiska NW, przez co proces likwidacji wojska na obczyźnie znacznie przyśpieszył, a także przepadła możliwość lepszego zabezpieczenia bytu żołnierzy na emigracji oraz funduszy na zorganizowaną robotę niepodległościową w wolnym świecie. Wypowiedź generała cechuje trzeźwość oceny działalności politycznej najwyższych polskich władz państwowych i wojskowych w ostatnich miesiącach II wojny światowej, drobiazgowo analizuje zakulisowe rozgrywki personalne, które doprowadziły np. do odwołania gen. Władysława Andersa z funkcji p.o. Naczelnego Wodza na rzecz gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego. Dokument ten stanowi ciekawy materiał dla badaczy początków powojennej emigracji, procesu likwidacji Polskich Sił Zbrojnych, jest wreszcie cennym przyczynkiem dla biografów Kazimierza Sosnkowskiego.

Keywords

PL

II wojna światowa; Kazimierz Sosnkowski; Władysław Raczkiewicz; Władysław Anders; Franciszek Demel; Polskie Siły Zbrojne; Naczelny Wódz; emigracja niepodległościowa

EN

World War II; Kazimierz Sosnkowski; Władysław Raczkiewicz; Władysław Anders; Franciszek Demel; Polish Armed Forces; Commander-in-Chief; independence emigration

RU

Вторая мировая война; Казимеж Соснковский; Владислав Рачкевич; Владислав Андерс; Франчишек Демель; Польские вооруженные силы на Западе; Верховный главнокомандующий; независимая эмиграция

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2020
• Volume: XXI (LXXII)
• Issue: 1 (271)
• Pages: 188-222

Dates

published

2020

Contributors

author

Jerzy Kirszak

• Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN we Wrocławiu
• Wojskowe Biuro Historyczne im. gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego

• https://orcid.org/0000000258940930

References

• Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945, t. IV: Lipiec–październik 1944, red. T. Pełczyński, H. Czarnocka, K. A. Bohdanowicz, R. Buczek, M. Fieldorf, K. Iranek-Osmecki, A. Suchcitz, L. Zachuta, J. Żmigrodzki, Wrocław 1991.
• Dziennik czynności gen. Władysława Andersa 1941–1945, oprac. B. Polak, Koszalin 1998.
• Dziennik czynności Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza 1939–1947, t. 2, oprac. J. Piotrowski, Wrocław 2004.
• Babiński S., Kazimierz Sosnkowski, myśl–praca–walka, Londyn 1988.
• Babiński W., Przyczynki historyczne do okresu 1939–1945, Londyn 1967.
• Ciechanowski J., Spór o naczelne dowództwo pomiędzy gen. W. Andersem i gen. T. Borem-Komorowskim, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1990, z. 94.
• Kirszak J., „Karpacka czwórka” o sobie. Generał broni Kazimierz Sosnkowski, podpułkownik dypl. Franciszek Demel, inżynier Rajmund Scholz i kapral Alfred Codello – uczestnicy przejścia przez Karpaty na Węgry we wrześniu–październiku 1939 roku – w świetle własnych relacji [w:] Podkarpacki wrzesień. Polityczne i wojskowe aspekty wojny obronnej Polski 1939 r. na Podkarpaciu, red. A. Olejko i P. Korzeniowski, Rzeszów 2010.
• Kirszak J., Generał Kazimierz Sosnkowski 1885–1969, Warszawa 2012.
• Kirszak J., Nowa biografia generała Kazimierza Sosnkowskiego, „Przegląd HistorycznoWojskowy” 2011, nr 1 (234).
• Kirszak J., Profesorowi Lechowi Wyszczelskiemu w odpowiedzi, „Przegląd HistorycznoWojskowy” 2011, nr 2 (235).
• Kirszak J., Wybrani oficerowie Armii „Karpaty” i ich późniejsze losy w II wojnie światowej [w:] Dzieje Podkarpacia, t. 4, pod red. J. Garncarskiego, Krosno 2000.
• Koreś D., Generał Sosnkowski według Wyszczelskiego, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2011, nr 1/2.
• Matuszewski I., O Polskę całą, wielką i wolną. Pisma wybrane, t. 2: 1943–1946, wybór i opr. S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.
• Miszewski D., Memoriał o podziale stref wpływów w Europie Środkowo-Wschodniej pomiędzy Polskę a Związek Radziecki, napisany przez podpułkownika dyplomowanego Tadeusza Zakrzewskiego, przeznaczony dla premiera Stanisława Mikołajczyka, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2005, nr 40.
• Ney-Krwawicz M., Biuro Generała Sosnkowskiego. Komenda Główna Związku Walki Zbrojnej we Francji listopad 1939 – czerwiec 1940, Warszawa 1996.
• Ósmy ułan Beliny. Generał brygady Józef Marian Smoleński „Kolec” (1894–1978), materiały zebr. M. Smoleński, oprac. G. Nowik, Warszawa 2008.
• Pestkowska M., Kazimierz Sosnkowski, Wrocław 1995.
• Polechoński K., Kazimierz Sosnkowski jako pisarz, tłumacz i mówca [w:] K. Sosnkowski, Wybór pism, oprac. J. Kirszak, Wrocław 2009.
• Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. II: Kampanie na Obczyźnie, cz. 1, Londyn 1959.
• Sokolnicki M., Przedmowa [w:] Kazimierz Sosnkowski o Józefie Piłsudskim, oprac. S. Biegański, Londyn 1961.
• Sosnkowski K., Materiały Historyczne, oprac. J. Matecki, Londyn 1966.
• Wojewódzki I., Kazimierz Sosnkowski podczas II wojny światowej. Książę niezłomny czy Hamlet w mundurze?, Warszawa 2009.
• Wyszczelski L., Generał Kazimierz Sosnkowski, Warszawa 2010.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2020.1(271).0006

Biblioteka Nauki

1857325