Organizacja, struktury i udział w walkach regimentu piechoty Bogusława i Jana Leszczyńskich w latach 1658–1662

• Authors: Bartosz Staręgowski

Title variants

EN

Organization, Structure and Combat Participation of Bogusław and Jan Leszczyński’s Infantry Regiment in 1658–1662

RU

Организация, структура и участие в боях пехотного полка Богуслава и Яна Лещинских в 1658–1662 гг.

Abstracts

EN

In the years 1655–1660, there were many military units operating in the territory of the proper Greater Poland. The reason for this was the invasion of the Kingdom of Sweden into the Republic of Poland, and the increased mobilization effort of the Polish army. Fighting against the invader took various forms, from regular army combat, through partisan warfare of the levy in mass to expeditions of the łans infantry. In 1658 the troops from Greater Poland were divided into two groups, one of which went on an expedition to Denmark and the other took part in the siege of Toruń. Boguslaw Leszczynski’s regiment, consisting of 5 companies, took part in the siege. It was a typical foreign levy infantry regiment, consisting of musketeer and pikemen rotas (military unit of the time consisting of 8–10 men). The only difference from other units of this type was the lack of the regimental staff and extensive company staffs. It consisted mainly of plebeians, and officer functions were performed by the nobility of both foreign and domestic origin.

RU

В 1655–1660 гг. на территории Великой Польши функционировало множество военных подразделений. Причиной этому было вторжение Королевства Швеции в Речь Посполитую и мобилизация в связи с этим польской армии. Борьба с захватчиком принимала различные формы: от битв с использованием регулярной армии до массовой активности партизан и дополнительного призыва пеших и конных армейских подразделений. В 1658 году войска Великой Польши были разделены на две группы, одна из которых отправилась в Данию, а другая участвовала в осаде Торуни. В составе этой группы был и полк Богуслава Лещинского, состоящий из 5 рот. Это был классический иностранный рядовой пехотный полк, состоявший из мушкетеров и пикинеров. Единственным его отличием от других подразделений этого типа было отсутствие полкового штаба и разветвленная система штабов рот. Полк состоял в основном из плебеев, а офицерские функции выполняла знать – и местного, и иностранного происхождения.

PL

W latach 1655–1660 na terenie Wielkopolski właściwej funkcjonowało wiele oddziałów wojskowych. Przyczyną tego stanu rzeczy była inwazja Królestwa Szwecji na Rzeczpospolitą i wzmożony wysiłek mobilizacyjny Rzeczypospolitej. Walka z najeźdźcą przybierała różne formy: od walk przy użyciu wojska regularnego, przez partyzantkę pospolitego ruszenia, po wyprawy łanowe. W 1658 r. wojska z Wielkopolski podzielono na dwie grupy, z czego jedna udała się na wyprawę do Danii, a druga brała udział w oblężeniu Torunia. Pułk Bogusława Leszczyńskiego, składający się z 5 kompanii, brał udział w oblężeniu. Był to klasyczny pułk piechoty zaciągu cudzoziemskiego, składający się z rot muszkieterskich i pikinierskich. Jedyną różnicą w stosunku do innych jednostek tego typu był brak sztabu i rozbudowane sztaby kompanijne. Składał się on głównie z plebejów, a funkcje oficerskie sprawowała szlachta, zarówno pochodzenia zagranicznego, jak i krajowego.

Keywords

PL

pułk; piechota; Bogusław Leszczyński; Jan Leszczyński; zaciąg cudzoziemski; oberszter; muszkieterzy; pikinierzy; regiment

EN

regiment; infantry; Bogusław Leszczyński; Jan Leszczyński; foreign levy; oberszter (colonel); musketeers; pikemen

RU

полк; пехота; Богуслав Лещинский; Ян Лещинский; иностранный призыв; офицер; мушкетеры; пикинеры

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2020
• Volume: XXI (LXXII)
• Issue: 2 (272)
• Pages: 10-41

Dates

published

2020

Contributors

author

Bartosz Staręgowski

• Archiwum Państwowe w Lublinie

• https://orcid.org/0000000247750162

References

• Gordon P., Dziennik 1635–1659, red. D. G. Fedosow, Moskwa 2001.
• Jemiołowski M., Pamiętnik dzieje Polski zawierający (1648–1679), oprac. J. Dzięgielewski, Warszawa 2000.
• Kochowski W., Historia panowania Jana Kazimierza z klimakterów Wespazjana Kochowskiego przez współczesnego tłumacza w skróceniu na polski język przełożona, t. 1, wyd. E. Raczyński, Poznań 1859.
• Kochowski W., Lata potopu 1655–1657, oprac. L. Kukulski, J. Krzyżanowski, A. Kersten, Warszawa 1966.
• Pufendorf S., Siedem ksiąg o czynach Karola Gustawa króla Szwecji, oprac. W. Krawczyk, Warszawa 2013.
• Sajkowski A., Dwaj pamiętnikarze wielkopolscy XVII w., „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” 1958, t. 4, z. 2.
• Tarnowski J., Consilium rationis bellicae [w:] Dzieła Jana Tarnowskiego, kasztelana krakowskiego i hetmana wielkiego koronnego, wyd. K. J. Turowski, Kraków 1858.
• Baranowski B., Organizacja regularnego wojska polskiego w latach 1655–1660, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1956, t. 2.
• Baranowski B., Libiszowska Z., Walka narodu polskiego z najazdem szwedzkim, Warszawa 1952.
• Białkowski L., Szkice z życia wielkopolski w siedemnastym wieku, Poznań 1925.
• Czapliński W., Leszczyński Jan, „Polski Słownik Biograficzny” (Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk) 1972, t. 17.
• Czapliński W., Wyprawa Czarnieckiego na Pomorze w r. 1657, „Roczniki Historyczne” 1949, t. 18.
• Czapliński W., Wyprawa Wielkopolan na Nową Marchię w 1656 r. i układ w Sulęcinie, „Roczniki Historyczne” 1957, t. 23.
• Dworzaczek W., Leszczyński Bogusław, „Polski Słownik Biograficzny” (Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk) 1972, t. 17.
• Encyklopedia wojskowa, t. 6, red. O. Laskowski, Warszawa 1937.
• Górski K., Historya piechoty polskiej, Kraków 1893.
• Herbst S., Wojna obronna 1655–1660 [w:] Polska w okresie drugiej wojny północnej (1655–1660), t. 2, red. K. Lepszy, A. Przyboś, Warszawa 1957.
• Hundert Z., Chorągiew jazdy hospodara multańskiego (wołoskiego) Konstantego Şerbana w wojsku koronnym w latach 1673–1676 [w:] 200 de ani de la geneza problemei Basarabiei. Aspecte social-politice, economice şi culturale, red. V. Constantinov, Chişinău 2012.
• Janas E., Konfederacja wojska koronnego w latach 1661–1663. Dzieje i ideologia, Lublin 1998.
• Janas E., Wasilewski L., Społeczne aspekty rozwoju husarii w latach 1648–1667 na przykładzie chorągwi hetmana wielkiego koronnego Stanisława Potockiego i wojewody sandomierskiego Władysława Myszkowskiego, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1981, t. 23.
• Kamieński A., Kulisy kapitulacji wielkopolskiego pospolitego ruszenia pod Ujściem w 1655 roku, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2017, t. 43, z. 4.
• Kłaczewski W., Jerzy Sebastian Lubomirski, Wrocław 2002.
• Kossarzecki K., Wielkopolska (wraz z województwami łęczyckim i sieradzkim) i Kujawy [w:] M. Nagielski, K. Kossarzecki, Ł. Przybyłek, A. Haratym, Zniszczenia szwedzkie na terenie Korony w okresie potopu 1655–1660, Warszawa 2015.
• Kubala L., Wojny duńskie i pokój oliwski 1657–1660, Lwów 1922.
• Kubala L., Wojna szwedzka w roku 1655 i 1656, Lwów–Warszawa–Poznań 1917.
• Kukiel M., Zarys historii wojskowości w Polsce, Londyn 1949.
• Kupisz D., Wyprawy żołnierza łanowego w Koronie w czasach Jana Kazimierza, Warszawa 2018.
• Libiszowska Z., Kalisz w dobie najazdu szwedzkiego (1655–1660) [w:] Osiemnaście wieków Kalisza. Studia i materiały do dziejów miasta Kalisza i regionu kaliskiego, t. 1, red. A Gieysztor, Kalisz 1960.
• Majewski W., Nowak T., Teodorczyk J., Polskie tradycje wojskowe, t. 1: Tradycje walk obronnych z najazdami Niemców, Krzyżaków, Szwedów, Turków i Tatarów, red. J. Sikorski, Warszawa 1990.
• Nagielski M., Chorągiew nadworna tatarska JKMci pod komendą Bohdana Kińskiego [w:] Świat historyka. Studia ofiarowane Janowi Tyszkiewiczowi, red. M. Nagielski, G. Rostkowski, Pułtusk 2016.
• Nagielski M., Chorągwie dworzańskie Jana Kazimierza podczas dwóch batalii kozackich 1649–1651 [w:] Gospodarka, ludzie, władza. Studia historyczne, red. M. Kopczyński, A. Mączak, Warszawa 1998.
• Nagielski M., Chorągwie husarskie Aleksandra Hilarego Połubińskiego i króla Jana Kazimierza w latach 1648–1666, „Acta Baltico-Slavica” 1983, t. 15.
• Nagielski M., Rozdrażewski Jakub Hieronim, „Polski Słownik Biograficzny” (Wrocław–Warszawa–Kraków) 1989–91, t. 32.
• Nagielski M., Społeczny i narodowy skład gwardii królewskiej za dwóch ostatnich Wazów (1632–1668), „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1988, t. 30.
• Nagielski M., Z problematyki wyznaniowej armii Rzeczypospolitej połowy XVII wieku [w:] Rzeczpospolita wielu wyznań, red. A. Kaźmierczyk, A. Link-Lenczowski, M. Markiewicz, Kraków 2004.
• Nowak T., Oblężenie Torunia w roku 1658, Toruń 1936.
• Ochmann-Staniszewska S., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo–doktryna–praktyka, t. 1, Wrocław 2000.
• Plewczyński M., Naczelne dowództwo armii koronnej w latach 1501–1572, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1991, t. 34.
• Podhorodecki L., Kampania 1659 r. w Prusach Królewskich [w:] Wojna polsko-szwedzka 1655–1660, red. J. Wimmer, Warszawa 1973.
• Sajkowski A., Krzysztof Opaliński. Wojewoda poznański, Poznań 1960.
• Sauter W., Krzysztof Żegocki pierwszy partyzant Rzeczypospolitej 1618–1673, Poznań 1981.
• Spis nazwisk szlachty polskiej, wyd. J. Sewer, Lwów 1887.
• Staręgowski B., W służbie województwom wielkopolskim i Rzeczypospolitej. Okoliczności sformowania i działalność pułku Bogusława Leszczyńskiego w latach 1648–1649, „Res Historica” 2017, t. 44.
• Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, S. Ciara, Ł. Kądziela, T. Nowakowski, E. Opaliński, G. Rutkowska, T. Zielińska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
• Urzędnicy wielkopolscy XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. A. Bieniaszewski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987.
• Wagner M., Podoficerowie armii koronnej w drugiej połowie XVII w., „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1992, t. 34.
• Wagner M., Słownik biograficzny oficerów polskich drugiej połowy XVII wieku, t. 1–2, Oświęcim 2013–2014.
• Wielkopolski słownik biograficzny, red. A Gąsiorowski, J. Topolski, Warszawa–Poznań 1983.
• Wierzbicki L., Pospolite ruszenie w Polsce w drugiej połowie XVII wieku. Ostatnie wyprawy z lat 1670–1672, Lublin 2011.
• Wimmer J., Historia piechoty polskiej do roku 1864, Warszawa 1978.
• Wimmer J., Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji armii koronnej w latach 1655–1660, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1958, t. 4.
• Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach 1660–1667, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1960, t. 6, z. 1.
• Wimmer J., Polska–Szwecja. Konflikty zbrojne w XVI–XVIII w., Oświęcim 2013.
• Wimmer J., Przegląd operacji 1655–1660 [w:] Wojna polsko-szwedzka 1655–1660, red. J. Wimmer, Warszawa 1973.
• Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, wyd. 2, Oświęcim 2013.
• Wimmer J., Wojsko polskie w latach 1648–1699 [w:] Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, t. 2, red. J. Sikorski, Warszawa 1966.
• Wisłocki J., Walka z najazdem szwedzkim w Wielkopolsce 1655–1656, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” 1956, t. 2, z. 2.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2020.2(272).0001

Biblioteka Nauki

1857186