Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2020 | XXI (LXXII) | 2 (272) | 78-124

Article title

„Na posterunku bojowym”. Wojska radzieckie w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec/Niemieckiej Republice Demokratycznej 1945–1954. Wybrane aspekty

Content

Title variants

EN
„At the Combat Outpost”. Soviet Troops in the Soviet Occupation Zone of Germany/German Democratic Republic in 1945–1954. Selected Aspects
RU
„На боевом посту”. Советские войска в зоне советской оккупации Германии/Германской демократической республике 1945–1954. Избранные аспекты

Languages of publication

Abstracts

EN
The Group of Soviet Occupation Forces in Germany was formed in June 1945. It consisted mainly of the troops of the 1st Belarusian Front with marshal Georgy Zhukov as the first commander-in-chief of the Group. The main task of these troops was to supervise the process of demilitarization and democratization of the Soviet occupation zone in Germany. Occasionally, the Group also secured the process of dismantling a large part of the German industrial infrastructure. The cost of living of the Soviet troops was a major burden on the budget of this zone, which was transformed into the German Democratic Republic in 1949. The significant demobilization of the Red Army (the Soviet Army since 1946) also affected the units stationed in eastern Germany. Their numbers fell in 1947, but some of them were not disbanded or withdrawn to the USSR; they remained as so-called cadre units, with limited numbers, fully armed and equipped. It was their development in 1949 and 1950, in the face of the tightening international situation, that allowed to significantly increase the numbers of the Group’s troops, estimated in the mid-1950s at around 500 000. The Group consisted of the best equipped and trained units of the Soviet Army. These troops guaranteed the stability of local communist regimes (e.g. during the suppression of the East German uprising of 1953), as well as a potential instrument of aggression or defense in the event of war in Europe. In 1954, the Soviet Armed Forces stopped functioning as occupying forces in the GDR. Since then, they were only an element of the system of the mutual balance of forces between blocks competing in Europe. This was also the beginning of doctrinal changes in the Soviet Army. It had to adapt not only to the changed international situation, but above all to the completely different conditions of war on the atomic battlefield.
RU
Группа советских оккупационных сил в Германии была создана в июне 1945 года. Она состояла в основном из войск 1-го Белорусского фронта с маршалом Георгием Жуковым в качестве первого главнокомандующего Группы. Основной задачей этих войск было наблюдение за процессом демилитаризации и демократизации советской оккупационной зоны в Германии. Временами также устанавливался контроль за процессом демонтажа значительной части немецкой инфраструктуры. Расходы на содержание советских войск довольно сильно обременяли бюджет этой зоны, реорганизованной в 1949 году в Германскую Демократическую Республику. Существенная демобилизация Красной Армии (с 1946 г. – Советской Армии) также затронула подразделения дислоцированные в восточной Германии. Их число сократилось в 1947 году, но часть из них не была ни расформирована, ни вывезена в СССР; там остались т. н. кадрированные войска, с ограниченным числом служащих, но располагающие полным вооружением. Именно их развитие в 1949 и 1950 гг. в условиях обострения международной обстановки значительно увеличило численность войск Группы, которая в середине 1950-х годов оценивалась примерно в 500 000 человек. Группа состояла из наиболее оснащенных и обученных частей Советской Армии. Эти войска были гарантией стабильности местных коммунистических режимов (например, во время подавления так называемого Народного восстания в ГДР в 1953 г.), а также потенциальным инструментом агрессии или защиты в случае военного конфликта в Европе. В 1954 г. завершился этап функционирования советских вооруженных сил как оккупационных сил в ГДР. Стого момента они были уже лишь частью взаимного баланса сил между конкурирующими блоками в Европе. Также это знаменовало начало доктринальных изменений в Советской Армии. Ей пришлось приспосабливаться не только к изменившейся международной обстановке, но и, прежде всего, к совершенно другим условиям ведения войны на поле боя.
PL
Grupa Radzieckich Wojsk Okupacyjnych w Niemczech powstała w czerwcu 1945 r. W jej skład weszły głównie wojska 1 Frontu Białoruskiego z marsz. Gieorgijem Żukowem jako pierwszym głównodowodzącym Grupy. Podstawowym zadaniem tych wojsk było nadzorowanie procesu demilitaryzacji i demokratyzacji radzieckiej strefy okupacyjnej w Niemczech. Doraźnie zabezpieczano też proces demontażu znacznej części niemieckiej infrastruktury przemysłowej. Koszty utrzymania wojsk radzieckich w znacznej mierze obciążały budżet tej strefy, przekształconej w 1949 r. w Niemiecką Republikę Demokratyczną. Znacząca demobilizacja Armii Czerwonej (od 1946 r. Armii Radzieckiej) dotknęła też jednostki stacjonujące we Wschodnich Niemczech. Ich liczebność w 1947 r. spadła, lecz część, która nie została rozformowana lub wycofana na tereny ZSRR; pozostała jako tzw. oddziały skadrowane, o ograniczonej liczebności, ale dysponujące pełnymi stanami uzbrojenia. Właśnie ich rozwinięcie w 1949 i 1950 r. w obliczu zaostrzenia sytuacji międzynarodowej pozwoliło znacznie zwiększyć liczebność wojsk Grupy, ocenianą w połowie lat pięćdziesiątych na około 500 tys. żołnierzy. Grupa składała się z najlepiej wyposażonych i wyszkolonych jednostek Armii Radzieckiej. Oddziały te były gwarantem stabilności miejscowych reżimów komunistycznych (np. podczas stłumienia tzw. „powstania ludowego” w NRD w 1953 r.), jak również potencjalnym narzędziem agresji lub obrony na wypadek konfliktu wojennego w Europie. W roku 1954 zakończył się etap funkcjonowania radzieckich sił zbrojnych jako wojsk okupacyjnych na obszarze NRD. Stały się one od tej pory jedynie elementem wzajemnego balansu sił rywalizujących w Europie bloków. To także początek zmian doktrynalnych w Armii Radzieckiej. Musiała się ona przystosować nie tylko do zmienionej sytuacji międzynarodowej, lecz przede wszystkim do zupełnie odmiennych warunków prowadzenia wojny na atomowym polu walki.

Year

Volume

Issue

Pages

78-124

Physical description

Dates

published
2020

Contributors

  • Uniwersytet Wrocławski: Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych

References

  • Георгий Жуков. Стенограмма октябрскего (1957 г.) пленума ЦК КПСС и другие документы, red. В. Наумов, Москва 2001.
  • Приказы Министра Вооруженных Сил СССР, Военного министра СССР и Министра обороны СССР 1950–1953, red. П. Н. Бобылев et al., Москва 2011.
  • Приказы Народного комиссара обороны СССР и Министра Вооруженных Сил СССР 12 октября 1945 г. – 1949 г., zeb. П. Н. Бобылев et al., Москва 2011.
  • Русский архив. Великая Отечественная, t. 13 (2–3): Приказы Народного комиссара обороны СССР 1943–1945 гг., Москва 1997.
  • Русский архив. Великая Отечественная, t. 15 (4–5): Битва за Берлин (Красная Армия в поверженной Германии), Москва 1995.
  • Советская Военная Администрация в Германии. Документы, материалы, исследования. СВАГ и немецкие органы самоуправления 1945–1949. Сборник документов, Москва 2006.
  • Советская Военная Администрация в Германии. Документы, материалы, исследования. Советская Военная Администрация в Германии 1945–1949. Справочник, red. Я. Фойтцик, А. В. Доронин, Т. В. Царевская-Дякина, Москва 2009.
  • Советская Военная Администрация в Германии. Документы, материалы, исследования. Деятельность советских военных комендантур по ликвидации наследствий войны и организации мнрной жизни в Советской зоне оккупированной Германии 1945–1949. Сборник документов, zest. В. В. Захаров, О. В. Лавинская, Д. Н. Нохотович, Москва 2005.
  • Советская Военная Администрация в Германии. Документы, материалы, исследования. Деятельность Советской военной администрации в Германии (СВАГ) по демилитаризации советской зоны оккупированной Германии 1945–1949. Сборник документов, red. В. В. Захаров, Москва 2004.
  • СССР и германский вопрос 1941–1949. Документы, из Архива внешней политики Российской Федерации, wyb. Г. П. Кынин, Й. Лауфер, Москва 2003.
  • Великая Отечественная. Комдивы. Военный биографический словарь, t.1: Командиры мотострелковых, моторизованных, кавалерийских, воздушно-десантных, артиллерийских, минометных, танковых и народного ополчения дивизий, red. В. П. Горемыкина, Москва 2011.
  • Великая Отечественная. Комкоры. Военный биографический словарь, t. 2, red. М. Г. Вожакина, Москва–Жуковский 2006.
  • Алёхин Р., Воздушно-десантные войска: история российского десанта, Москва 2009.
  • Анохин В., Быков М., Все истребительные авиаполки Сталина. Первая полная энциклопедия, Москва 2014.
  • Аппарат НКВД-МГБ в Германии 1945–1953, red. i wyb. Н. Петров, Й. Фойтцик, Москва 2009.
  • Auf Gefechtposten. Ein Buch über die Gruppe der Sowjetischen Streitkräfte in Deutschland, red. P. Rakitin, Berlin 1977.
  • Bange O., Sicherheit und Staat. Die Bündnis- und Militärpolitik der DDR im internationalen Kontext 1969 bis 1990, Berlin 2017.
  • Басистов Ю. В., Ежова Г. В., Под знаком красной звезды. Группа советских войск в Германии 1945–1994 гг., Санкт-Петербург 2005.
  • Боевой состав Советской Армии, cz. V: январь – сентябрь 1945, Москва 1990.
  • Бонвеч Б., Кудряшов С., Сталин и II партийная конференция СЕПГ. Визит руководства СЕПГ в Москву 31 марта – 8 апреля 1952 г. и его последствия (документы) [w:] Сталин и Немцы. Новые исслеования, red. Й. Царуска, Москва 2009.
  • Болтенков Д. Е., Левшов Л. В., Век в строю ВМФ. Авиация военно-морского флота России 1910–2010 гг. Справочник, Санкт-Петербург 2012.
  • Burlakow M., Wir verabschieden uns als Freunde. Der Abzug – Aufzeichnungen des Oberkommandierenden der Westgruppe der sowjetischen Streitkräfte, Bonn–Fribourg–Ostrava 1994.
  • Buzatu Gh., Cirstea M., Europa in balanta fortelor, t. III: Romania si proba labirintului 1939–1989, Iasi 2010.
  • Carter D. A., Forging the Shield. The U.S. Army in Europe 1951–1962, Washington 2015.
  • Cordesman A. H., The NATO Central Region and the Balance of Uncertainty, „Armed Forces Journal International” 1983 (July).
  • ČSR a SSSR 1945–1948. Dokumenty mezivládních jednání, red. K. Kaplan, A. Špiritová, Brno 1997.
  • Дроговоз И., Танковый меч СССР 1945–1991, b.m.w. 1999.
  • Феськов В. И., Голиков В. И., Калашников, К. А., Слугин С. А., Вооруженные Силы СССР после Второй мировой войны: от Красной Армии к Советской, cz. I: Сухопутные войска, Томск 2013.
  • Феськов В. И., Калашников К. А., Голиков В. И., Советская Армия в годы холодной войны (1945–1991), Томск 2004.
  • Freundt L., Büttner S., Rote Plätze. Russische Militärflugplätze. Deutschland 1945–1994. Fliegerhorste – Aerodrome – Militärbrachen, Berlin 2007.
  • Grzelak Cz., Stańczyk H., Zwoliński S., Armia Berlinga i Żymierskiego. Wojsko Polskie na froncie wschodnim 1943–1945, Warszawa 2002.
  • Hoffmann H.-A., Stoof S., Sowjetische Truppen in Deutschland und ihr Hauptquartier in Wünsdorf 1945–1994. Geschichte, Fakten, Hintergründe, Berlin 2013.
  • Hytrek-Hryciuk J., „Rosjanie nadchodzą!”. Ludność niemiecka a żołnierze Armii Radzieckiej (Czerwonej) na Dolnym Śląsku w latach 1945–1948, Wrocław 2010.
  • Kampe H. G., Das Oberkommando der GSSD in Zossen-Wünsdorf. Zentrum der sowjetischen/russischen Militärpolitik in der DDR, Hoppegarten 2009.
  • Kersten O., Löffler H.-G., Parchmann R., Stoof S., Garnisonen der NVA und GSTD. Zur Nutzung der militärischen Standorte von 1871 bis 2010, Berlin 2011.
  • Kowalczuk I.-S., Wolle S., Roter Stern über Deutschland. Sowjetische Truppen in der DDR, Berlin 2001.
  • Krüger D., Am Abgrund?: Das Zeitalter der Bündnisse: Nordatlantische Allianz und Warschauer Pakt 1947 bis 1991, Berlin 2013.
  • Lautsch S., Kriegsschauplatz Deutschland. Erfahrungen und Erkentnisse eines NVA-Offiziers, Potsdam 2013.
  • Lohmann H., Die Gruppe der Sowjetischen Streitkräfte in Deutschland 1945–1994. Ein historisches Abriss, Hoppegarten 2010.
  • Mahler G., Sowjetische Truppen in Deutschland. Konventionelle Bedrohung der Bundesrepublik Deutschland, Kiel 1988.
  • Nielsen H., Die DDR und die Kernwaffen: Die nukleare Rolle der Nationalen Volksarmee im Warschauer Pakt, Baden-Baden 1998.
  • Откуда угроза, oprac. М. А. Гарелов, „Военно-исторический Журнал” 1989, nr 2.
  • Павлович Р. К., Речные военные флотилии в Белорусии (1940–1951 гг.), Минск 2001.
  • Петров Н., Первый председатель КГБ Иван Серов, Москва 2005.
  • Rauchensteiner M., Der Sonderfall. Die Besatzungszeit in Österreich 1945 bis 1955, Graz 1995.
  • Россия и СССР в войнах XX века. Потери вооруженных сил. Статистическое исслеование, red. Г. Ф. Кривошеев, Москва 2001.
  • Satjukow S., Besatzer. „Die Russen” in Deutschland 1945–1994, Göttingen 2008.
  • Schunke J., Von der HVA über die KVP zur NVA [w:] Rührt euch! Zur Geschichte der Nationalen Volksarmee der DDR, red. W. Wünsche, Berlin 1998.
  • Семиряга М., Как мы управляли Германией. Политика и жизнь, Москва 1995.
  • Сенотрусов А., „Внутренные войска НКВД/МГБ/МВД СССР в Восточной Германии 1945–1956 гг.”, Москва 2001 [mps nieopublikowanej pracy doktorskiej].
  • Советские войска в Германии 1945–1994. Sowjetische Truppen in Deutschland 1945–1994. Памятный альбом. Gedenkalbum, red. М. Бурлаков, Москва 1994.
  • Steuer S., Die Streitkräfte der NATO-Länder, München 1956.
  • „This Is Not A politburo, But A Madhouse”. The Post-Stalin Succession Struggle, Soviet Deutschlandpolitik and the SED: New Evidence from Russian, German, and Hungarian Archives, wstęp Ch. F. Ostermann, „Cold War International History Project Bulletin” 1998, t. 10.
  • Толмачов Е. П., Небесный страж ГСВГ, Калуга 2010.
  • Uhl M., Wagner A., BND contra Sowjetarmee. Westdeutsche Militärspionage in der DDR, Berlin 2008.
  • Uhl M., Krieg um Berlin? Die sowjetische Militär- und Sicherheitspolitik in der zweiten Berlin–Krise 1958 bis 1962, München 2008.
  • Watson G. E., Rinaldi R. A., The British Army in Germany (BAOR and after). An organizational history 1947–2004, b.m.w. 2005.
  • Великая Отечественная. Действующая армия 1941–1945 гг., zest. Андронников Н. Г., Бушуева Т. С., Гнездилов В. В., Никифоров Н. И., Фесенко В. И., Москва 2005.
  • Верхотуров Д. Н., Группа советских войск в Германии. 50 лет на грани ядерной войны, Москва 2019.
  • Zimmermann H., The Improbable Permanence of a Commitment: America’s Troop Presence in Europe during the Cold War, „Journal of Cold War Studies” 2009, nr 11.
  • 18 Гвардейская Краснознаменная общевойсковая армия, http://polk69wunsdorf.narod.ru/simple10.html (dostęp 20 III 2013).
  • 20 Гвардейская Краснознаменная общевойсковая армия, http://polk69wunsdorf.narod.ru/simple01.html (dostęp 25 VI 2019).
  • 6-я гвардейская механизированная дивизия, http://1-otb.ru/6div.history/6div.6gvmd1945.html (dostęp 25 VI 2019).
  • Das 61. Jagdfliegerkorps der GSSD/WGT, http://lsklv-ddr.de/61.htm (dostęp 25 VI 2019).
  • Das 71. Jagdfliegerkorps der GSSD/WGT, http://lsklv-ddr.de/71.htm (dostęp 25 VI 2019).
  • http://www.pobeda1945.su/division/3875/ (dostęp 25 VI 2019).
  • http://www.ww2.dk/new/air%20force/army/16va.htm (dostęp 25 VI 2019). NIE 12.4–54, 22 I 1954, Probable developments in East Germany through 1955, https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/DOC_0000269326.pdf (dostęp 25 VI 2019).
  • NIE 12–54, 24 VIII 1954, Probable Developments in the European Satellites Through MID-1956, https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/1954–08–24.pdf (dostęp 25 VI 2019).
  • NIE-33, 7 XI 1951, Soviet control of the European Satellites and their economic and military Contributions to Soviet Power, through MID-1953, https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/CIA-RDP79R01012A000900020005–4.pdf (dostęp 25 VI 2019).
  • NIE-87, 28 V 1953, Probable developments within the European Satellites, through MID-1955, https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/DOC_0000269297.pdf (dostęp 25 VI 2019).
  • ORE 51–49, b.m.w. 26 V 1949, Soviet Control Mechanism in Germany, https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/DOC_0000258562.pdf (dostęp 25 VI 2019).
  • Послевоенная история 69 МСП 1945–2005, http://polk69wunsdorf.narod.ru/simple01.html (dostęp 25 VI 2019).

Document Type

Publication order reference

Identifiers

Biblioteka Nauki
1861310

YADDA identifier

bwmeta1.element.ojs-doi-10_32089_WBH_PHW_2020_2_272__0003
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.