Oficerowie – Polacy w Pułku Irlandzkim armii napoleońskiej w latach 1806–1815

• Authors: Andrzej Olejniczak

Title variants

EN

Polish Officers in the Irish Regiment of the Napoleonic Army in 1806–1815

RU

Офицеры – поляки в Ирландском полку наполеоновской армии в 1806–1815 гг.

Abstracts

EN

Several scientific and popular publications have been devoted to the Polish military effort in the Napoleonic era. However, there is too little information about Poles who participated in Napoleonic wars under non-national banners, but also fought alongside Napoleon. Large units composed of Poles have their monographs, but there are no similar studies on the service in the French army of at least hundreds of Poles, scattered over many regiments. Indirectly, Poles from other than Polish formations of the Napoleonic army were mentioned by Stanisław Kirkor in his study of the fates of Poles in British captivity, but these are very short extracts from English sources. Thanks to a preliminary query in French materials, it was possible to determine that many citizens from the pre-partition Polish territory joined the ranks of the French army without serving in the army of the Duchy of Warsaw or in units composed primarily of Poles. Among them were volunteers, deserters from the armies of the partitioning powers, prisoners of war, and seemingly also conscripts. One of the most interesting units among the many different regiments of the Napoleonic army was the Irish Regiment, also known as the Irish Legion. It was in this regiment that many Poles served. They were mainly privates and non-commissioned officers, but there were also cases of Polish officers serving in this formation. During the investigation, at least 11 officers of Polish origin or from the territory of the Polish-Lithuanian Commonwealth were identified and their service in the Irish Regiment was described. There were also individual cases of formal assignment of Polish officers to the Irish formation, but in practice these officers often did not take up service and were transferred to Polish units. This paper is an attempt to draw attention to the problem of the service of Poles in the units of the Great Army.

RU

О польских военных действиях в наполеоновскую эпоху написан целый ряд научных и популярных исследований. Тем не менее, имеется слишком мало информации о поляках, участниках наполеоновских войн, которые служили под чужими знаменами, а также о тех, кто сражался вместе с Наполеоном. Крупные подразделения, состояще из поляков, уже имеются монографии, но о службе как минимум сотен поляков во французской армии, разбросанных по многим полкам, пока нет подобных исследований. Косвенно поляки из непольских формирований наполеоновской армии были упомянуты Станиславом Киркором при описании судьбы поляков в британском плену, но это лишь очень короткие выдержки из английских источников. Благодаря предварительному знакомству с французскими материалами было установлено, что многие граждане с земель дораздельной Речи Посполитой вступили в ряды французской армии, не служа в армии Варшавского герцогства или подразделениях сформированных из поляков. Среди них были добровольцы, дезертиры из захватнических армий, военнопленные, а также, по-видимому, призывники. Среди множества различных полков наполеоновской армии одним из наиболее интересных подразделений был ирландский полк, называемый также ирландским легионом. Именно в этом полку служили многие поляки – в основном, в должности рядовых или унтер-офицеров, но есть также и случаи службы в этом формировании офицеров из польских земель. В ходе исследования были определены как минимум 11 офицеров польского происхождения или тех, кто был родом с земель Речи Посполитой, и был описан ход их службы в ирландском полку. Отмечались также отдельные случаи формального назначения польских офицеров в ирландское формирование, но на практике эти офицеры часто не принимали службу и переходили в польские войска. Текст данной статьи является попыткой обозначить проблемы службы поляков в подразделениях Великой армии.

PL

Polski wysiłek zbrojny w epoce napoleońskiej doczekał się szeregu opracowań naukowych i popularnych. Zbyt mało jest jednak informacji na temat Polaków, uczestników wojen napoleońskich służących pod innymi niż narodowe sztandarami, ale także walczących u boku Napoleona. Duże oddziały, złożone z naszych rodaków, mają już swoje monografie, lecz służba w armii francuskiej rozrzuconych po wielu pułkach co najmniej setek Polaków już podobnych opracowań nie posiada. Pośrednio o Polakach z innych niż polskie formacje armii napoleońskiej wspominał Stanisław Kirkor w opracowaniu losów Polaków w niewoli brytyjskiej, lecz są to bardzo krótkie wypisy ze źródeł angielskich. Dzięki wstępnej kwerendzie w materiałach francuskich udało się stwierdzić, że wielu obywateli z terenów przedrozbiorowej Rzeczpospolitej trafiło w szeregi armii francuskiej, nie służąc w armii Księstwa Warszawskiego czy też oddziałach złożonych z Polaków. Byli wśród nich ochotnicy, dezerterzy z armii zaborczych, jeńcy wojenni, oraz, jak się wydaje, także poborowi. Pośród wielu różnych pułków napoleońskiej armii jednym z ciekawszych oddziałów był pułk irlandzki, zwany także Legionem Irlandzkim. Właśnie w tym pułku służyło bardzo wielu Polaków. Dotyczy to głównie szeregowych żołnierzy i podoficerów, ale są także przypadki służby w tej formacji oficerów pochodzących z ziem polskich. Podczas badań zidentyfikowano co najmniej 11 oficerów pochodzenia polskiego bądź z ziem Rzeczypospolitej i opisano przebieg ich służby w Pułku Irlandzkim. Były także pojedyncze przypadki formalnego przydziału polskich oficerów do formacji irlandzkiej, lecz w praktyce oficerowie ci często nie podejmowali służby uzyskując przeniesienie do oddziałów polskich. Próbą zasygnalizowania problemu służby Polaków w jednostkach Wielkiej Armii jest powyższy tekst.

Keywords

PL

wojny napoleońskie; Polacy w służbie Napoleona; Legion Irlandzki; Polacy w Pułku Irlandzkim; oficerowie napoleońscy

EN

Napoleonic wars; Poles in Napoleon’s service; Irish Legion; Poles in the Irish Regiment; Napoleonic officers

RU

наполеоновские войны; поляки на службе у Наполеона; ирландский легион; поляки в ирландском полку; наполеоновские офицеры

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2020
• Volume: XXI (LXXII)
• Issue: 2 (272)
• Pages: 126-146

Dates

published

2020

Contributors

author

Andrzej Olejniczak

• Akademia Wojsk Lądowych imienia generała Tadeusza Kościuszki
• Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN we Wrocławiu

• https://orcid.org/0000000267247927

References

• Bartlett T., Last flight of the Wild Geese? Bonaparte’s Irish Legion, 1803–15 [w:] Irish Communities in Early Modern Europe, red. T. O’Connor, M. A. Lyons, Dublin 2006.
• Bielecki R., Szwoleżerowie Gwardii, Warszawa 1996.
• Campbell C. T., British South Africa. A History of the Colony of the Cape of Good Hope from its Conquest 1795 to the Settlement of Albany by the British Emigration of 1819, London–Cape Town–Port Elisabeth–Johannesburg 1897.
• Clark B., Napoleon’s Irish Legion, 1803–15. The historical record, „The Irish Sword. The Journal of the Military History Society of Ireland” 1976 (Summer), t. XII, nr 48.
• Dempsey G. C., U boku Napoleona. Jednostki cudzoziemskie w armii francuskiej w czasach Konsulatu i Cesarstwa 1799–1814, tłum. K. Bażyńska-Chojnacka, P. Chojnacki, Warszawa 2005.
• Dunne-Lynch N., The Irish Legion of Napoleon, 1803–15 [w:] Franco-Irish Military Connections, 1590–1945, red. N. Genet-Rouffiac, D. Murphy, Dublin 2009.
• Forde F., Napoleon’s Irish Legion, „An Cosantoir. The Irish Defence Journal” 1974 (March).
• Gahan D. J., Rebellion! Ireland in 1798, wyd. 2, Dublin 1998.
• Gallaher J. G., Napoleon’s Irish Legion, Carbondale 1993.
• Gembarzewski B., Wojsko Polskie. Księstwo Warszawskie 1807–1814, wyd. 2, Warszawa–Kraków 1912.
• Kirkor S., Legia Nadwiślańska 1808–1814, Londyn 1981.
• Kirkor S., Polacy w niewoli angielskiej w latach 1803–1814, Kraków 1981.
• Krzepela J., Rody ziem pruskich, Kraków 1927.
• Kukiel M., Dzieje oręża polskiego w epoce napoleońskiej 1795–1815, wyd. 2, Poznań 1912.
• Leśniewski S., Morawski R., Wojsko polskie w służbie Napoleona. Legia Nadwiślańska. Lansjerzy Nadwiślańscy, Warszawa 2008.
• Memoirs of Miles Byrne, chef de bataillon in the Service of France, red. His Widow, t. 2, Paris–New York 1863.
• Morawski R., Dusiewicz A., Wojsko Polskie w służbie Napoleona. Legiony Polskie we Włoszech. Legia Naddunajska. Legia Polsko-Włoska. Legia Północna, Warszawa 2010.
• Morawski R., Nieuważny A., Wojsko Polskie w służbie Napoleona. Gwardia: szwoleżerowie, Tatarzy, eklererzy, grenadierzy, Warszawa 2008.
• Pachoński J., Legiony Polskie. Prawda i legenda 1794–1807, t. 1–4, Warszawa 1969–1979.
• Pachoński J., Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich 1796–1807, Kraków 2003.
• Pigeard A., Dictionnaire de la Grande Armée, Paris 2002.
• Spis miejscowości i rodów ziemiańskich województwa pomorskiego, zest. J. K. [J. Krzepela], Kraków 1925.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2020.2(272).0004

Biblioteka Nauki

1861171