3 Żelazna Dywizja Strzelecka Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej w 1920 r. Zarys szlaku bojowego w wojnie polsko-bolszewickiej

• Authors: Marek Bogdan Kozubel

Title variants

EN

3rd Iron Rifle Division of the Ukrainian People’s Republic Army in 1920. Outline of the Battle Route in the Polish-Bolshevik War

RU

Третья Железная стрелковая дивизия армии Украинской Народной Республики в 1920 году. Очерк боевого пути в польско-большевистской войне

Abstracts

EN

The subject of the article is the battle route of the 3rd Iron Rifle Division of the Ukrainian People’s Republic Army in the last year of the Polish-Soviet war. This formation was the strongest and most numerous in the Ukrainian armed forces in 1920. It was commanded by Oleksandr Udovychenko, a famous and very talented officer. It should be noted that the 3rd Iron Rifle Division was initially formed at the Polish Army as the 2nd Rifle Division, but due to the presence of many veterans of the 3rd Iron Division of 1919 in its ranks, which was also commanded by Udovychenko, it was decided to rename the formation. The 3rd Iron Rifle Division took an active part in the Kiev expedition in the spring of 1920. It fought on the southern section of the front in the Mohyliv-Podilskyi area. Later, in the summer of 1920, it took part in the defense of Eastern Galicia against the Red Army. It succeeded in several fights against the Bolsheviks there, among others at Sydoriv and Horodenka. Then it participated in further combat activities in Podolia. After 18 October 1920, the Ukrainian People’s Republic Army had to continue fighting on its own due to the signing of a ceasefire between Poland and Soviet Russia. The warfare conducted until the second half of November 1920 ended in defeat for the Ukrainians, whose armed forces withdrew to the Polish territory, where they were interned. In this group there were also soldiers of the 3rd Iron Rifle Division.

RU

Предметом статьи является боевой путь 3-й стрелковой дивизии Украинской Народной Республики в последний год польско-большевистской войны. Данное подразделение было самым сильным и многочисленным в украинских вооруженных силах в 1920 году. Командовал им Олександр Удовиченко, известный и очень талантливый офицер. Следует добавить, что 3-я железная стрелковая дивизия изначально была сформирована при польской армии как 2-я стрелковая дивизия, но из-за присутствия в ней многих ветеранов 3-й железной дивизии с 1919 года, которой также руководил Удовиченко, было решено изменить название подразделения. Весной 1920 года 3-я стрелковая дивизия принимала активное участие в Киевской операции. В то время она воевала на южном участке фронта в районе Могилева-Подольского. Позже, летом 1920 года, она участвовала в обороне Восточной Галиции от Красной Армии. Там она добилась ряда успехов в борьбе с большевиками, в т.ч. под Сидоровым и Городенкой. После этого дивизия участвовала в дальнейших боевых действиях на Подолье. После 18 октября 1920 года Армия УНР была вынуждена продолжать борьбу самостоятельно из-за подписания соглашения о прекращении огня между Польшей и большевистской Россией. Боевые действия, которые велись до второй половины ноября 1920 г., закончились поражением украинцев, вооруженные силы которых отошли на территорию Польского государства, где и были интернированы. В их число входили также солдаты 3-й Железной стрелковой дивизии.

PL

Tematem artykułu jest szlak bojowy 3 Żelaznej Dywizji Strzeleckiej Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej w ostatnim roku wojny polsko-bolszewickiej. Wspomniana formacja była najsilniejszą i najliczniejszą w ukraińskich siłach zbrojnych w 1920 r. Dowodził nią Ołeksander Udowyczenko, słynny i bardzo utalentowany oficer. Należy dodać, że 3 Żelazna Dywizja Strzelecka została początkowo sformowana u boku Wojska Polskiego jako 2 Dywizja Strzelecka, ale z uwagi na obecność w jej szeregach wielu weteranów 3 Dywizji Żelaznej z 1919 r., którą również dowodził Udowyczenko, zdecydowano się na zmianę nazwy formacji. 3 Żelazna Dywizja Strzelecka wzięła aktywny udział w wyprawie kijowskiej wiosną 1920 r. Walczyła wtedy na południowym odcinku frontu w rejonie Mohylewa Podolskiego. Później, latem 1920 r., brała udział w obronie Galicji Wschodniej przed Armią Czerwoną. Odniosła tam szereg sukcesów w walce z bolszewikami, m.in. pod Sidorowem i Horodenką. Następnie uczestniczyła w dalszych działaniach bojowych na Podolu. Po 18 października 1920 r. Armia URL musiała kontynuować walkę samodzielnie z uwagi na podpisanie zawieszenia broni pomiędzy Polską a Rosją bolszewicką. Prowadzone do drugiej połowy listopada 1920 r. działania wojenne zakończyły się porażką Ukraińców, których siły zbrojne wycofały się na terytorium państwa polskiego, gdzie zostały internowane. W tej grupie znaleźli się również żołnierze 3 Żelaznej Dywizji Strzeleckiej.

Keywords

PL

3 Żelazna Dywizja Strzelecka; wojna polsko-bolszewicka; wyprawa kijowska; Armia Czynna; Galicja

EN

3rd Iron Rifle Division; Polish-Bolshevik war; Kiev expedition; Ukrainian People’s Army; Galicia

RU

3-я Стрелковая дивизия; Польско-большевистская война; Киевская операция; Армия УНР; Галиция

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2020
• Volume: XXI (LXXII)
• Issue: 3 (273)
• Pages: 120-162

Dates

published

2020

Contributors

author

Marek Bogdan Kozubel

• Biuro Edukacji Narodowej Instytutu Pamieci Narodowej

• https://orcid.org/0000000280960014

References

• Bitwa lwowska 25 VII–18 X 1920. Dokumenty operacyjne, t. I: 25 VII-5 VIII, oprac. zesp. pod kier. M. Tarczyńskiego, Warszawa 2002; t. II: 6–20 VIII, oprac. zesp. pod kier. M. Tarczyńskiego, Warszawa 2004.
• Bitwa o Ukrainę 1 I – 24 VII 1920. Dokumenty operacyjne, t. I: 1 I – 11 V 1920, oprac. zesp. pod kier. M. Tarczyńskiego, Warszawa 2016.
• Bitwa wołyńsko-podolska 5 IX-21 X 1920. Dokumenty operacyjne, oprac. zesp. pod kier. M. Tarczyńskiego, Warszawa 2014.
• Docenko O., Zymowyj pochid (6.ХІІ.1919 – 6.V.1920), Kyjiw 2001.
• Grażdanskaja wajna na Ukrainie 1918–1920. Sbornik dokumentów i materiałów w triech tomach, czetyriech knigach, t. III, oprac. N. Kolesnik, Kiew 1967.
• Ukrajinśko-moskowśka wijna 1920 r., oprac. W. Salski i P. Szandruk, Warszawa 1933.
• Babel I., Dziennik 1920, Warszawa 1990.
• Kukiel M., Moja wojaczka na Ukrainie – wiosna 1920: dziennik oficera sztabu generalnego, wstęp i oprac. J. Zuziak, Warszawa 1995.
• Romer J., Pamiętniki, Warszawa 2011.
• Szandruk P., Siła męstwa, Warszawa 2014.
• Udowyczenko O., Tretja Zalizna dywizja. Materiały do istorii Wijśka Ukrainśkoji Narodnoji Respubłyky. Rik 1919, New York 1971.
• Udowyczenko O., Tretja Zalizna dywizja. Materiały do istorii Wijśka Ukrainśkoji Narodnoji Respubłyky. Rik 1920, New York 1982.
• Bruski J. J., Petlurowcy. Centrum Państwowe Ukraińskiej Republiki Ludowej na wychodźstwie (1919–1924), Kraków 2000.
• Karpus Z., Jeńcy i internowani rosyjscy i ukraińscy na terenie Polski w latach 1918–1924, Toruń 2002.
• Karpus Z., Wschodni sojusznicy Polski w wojnie 1920 roku: oddziały wojskowe ukraińskie, rosyjskie, kozackie i białoruskie w Polsce w latach 1919–1920, Toruń 1999.
• Klimecki M., Galicja Wschodnia 1920, Warszawa 2005.
• Klimecki M., Lwów 1918–1919, Warszawa 1998.
• Klimecki M., Polsko-ukraińska wojna o Lwów i Galicję Wschodnią 1918–1919, Warszawa 2000.
• Legieć J., Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej w wojnie polsko-ukraińsko-bolszewickiej w 1920 r., Toruń 2002.
• Łytwyn M., Ukrajinśko-polśka wijna 1918–1919 rr., Lwiw 1998.
• Sojka-Mastalerz H., Rusini czy Ukraińcy? Językowy obraz nacji ukraińskiej w prasie polskiej (1918–1939), Wrocław 2004.
• Pisuliński J., Nie tylko Petlura. Kwestia ukraińska w polskiej polityce zagranicznej w latach 1918–1923, Wrocław 2004.
• Potocki R., Idea restytucji Ukraińskiej Republiki Ludowej: (1920–1939), Lublin 1999.
• Rukkas A., Razem z Wojskiem Polskim. Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej w 1920 r., Warszawa 2020.
• Skrobacz B., Kawałerija zbrojnych sył UNR u polśko-radjanśkij wijni 1920 r. ta osobływosti jiji zastosuwannja w oboronnych bojach i kontrnastupi (traweńżowteń 1920 r.), „Wijśkowo-naukowyj żurnał” 2008, nr 10.
• Skrukwa G., Formacje wojskowe ukraińskiej „rewolucji narodowej” 1914–1921, Toruń 2008.
• Szajdak S., Polsko-ukraiński sojusz polityczno-wojskowy w 1920 roku, Warszawa 2005.
• Szandruk P., Ukrainśka Armija w borotbi z Moskowszczynoju, „Za Derżawnist” (Kalisz) 1934, nr 4.
• Ślipiec J., Drogi niepodległości – Polska i Ukraina 1919–1921, Warszawa 1999.
• Udowyczenko O., Forsuwannja Dnistra pid Horodnyceju, „Za Derżawnist” (Kalisz) 1934, nr 4.
• Weryha W., Łystopadowyj Rejd 1921 rоku, Kyjiw 2011.
• Wiszka E., Jak przekazywać teksty ukraińskie w języku polskim?, „Nad Wisłą i Dnieprem. Polska i Ukraina w przestrzeni europejskiej – przeszłość i teraźniejszość” (Toruń–Kijów) 2002, nr 1.
• Wiszka E., Szósta Strzelecka. Szósta Siczowa Dywizja Strzelecka Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej. Formowanie, szlak bojowy, internowanie 1920–1924, Toruń 2012.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2020.3(273).0004

Biblioteka Nauki

1916296