Skład, rozmieszczenie, plany operacyjne i rola Frontu Mazowieckiego na froncie przeciwniemieckim w 1919 roku

• Authors: Maciej A. Pieńkowski

Title variants

EN

Composition, Deployment, Operational Plans and Role of the Mazovian Front on the Front against Germany in 1919

RU

Состав, размещение, оперативные планы и роль Мазовецкого Фронта на антинемецком фронте в 1919 году

Abstracts

EN

The article discusses the functioning of the Mazovian Front within the anti-German front in 1919. The Mazovian Front played an important role in shielding Warsaw from an expected German attack from the Toruń–Mława line, which posed a threat for Greater Poland to be outflanked and Warsaw to be captured. Therefore, the High Command of the Polish Army directed initially four infantry divisions to northern Mazovia, and the main burden of defending the section stretching from the Augustów Canal to Aleksandrów Kujawski was taken over by Haller divisions and the 8th Infantry Division. In the High Command of the Polish Army it was expected that the units of the Mazovian Front would give the attacking Germans a battle on the Narew and Biebrza lines, while concentrating their power and resources in the Modlin–Pułtusk–Zegrze triangle. Due to the absence of natural barriers on the right bank of the Vistula River, the Polish command did not plan much resistance above Płock and Włocławek. As part of active defense, however, it took into account counterstrikes on the enemy’s wings in the Grudziądz–Brodnica or Działdowo direction. These plans did not correspond to the limited capabilities of the forces opposing Germany, especially the smallness of them resulting from the fights in the east. Despite signing the Treaty of Versailles, German provocations aimed at dragging Poland into a state of open conflict continued – there were frequent incidents of trespassing the border, occupying Polish areas and locations, fire exchanges and mutual arrests on charges of espionage.

RU

В статье рассматривается функционирование Мазовецкого фронта как части антинемецкого фронта в 1919 году. Мазовецкий фронт сыграл важную роль в защите Варшавы от ожидаемого нападения Германии на линии Торунь–Млава, которая угрожала обойти Великую Польшу и захватить Варшаву. В связи с этим Верховное главнокомандование польских вооруженных сил направило изначально четыре пехотные дивизии на северную Мазовию, а основной объем обороны участка, простирающегося от Августовского канала до Александрува-Куявского, взяли на себя, в первую очередь, дивизии Халлера и 8-я пехотная дивизия. В Верховном Главнокомандовании Войска Польского было предусмотрено, что подразделения Мазовецкого фронта зададут атакующей Германии битву на линиях рек Нарев и Бебжи с одновременной концентрацией сил и средств в треугольнике Модлин–Пултуск–Зегже. Из-за отсутствия естественных преград на правом берегу Вислы польское командование не планировало большего сопротивления выше Плоцка и Влоцлавека. А в рамках своей активной обороны принимались во внимание контратаки на флангах противника по направлениям в сторону Грудзёндз–Бродница или Дзялдово. Эти планы не соответствовали ограниченным возможностям антинемецкого фронта, особенно слабости его сил в результате продолжающихся боев на востоке. Несмотря на подписание Версальского договора, немецкие провокации, направленные на то, чтобы втянуть Польшу в состояние открытого конфликта, не прекратились: по-прежнему частыми были инциденты по пересечению границы, оккупация польских территорий и населенных пунктов, с обеих сторон происходили перестрелки и аресты с обвинением в шпионаже.

PL

Artykuł omawia funkcjonowanie Frontu Mazowieckiego w ramach frontu przeciwniemieckiego w 1919 r. Front Mazowiecki pełnił istotną rolę w osłonięciu Warszawy przed spodziewanym uderzeniem niemieckim z linii Toruń–Mława, grożącym oskrzydleniem Wielkopolski i zajęciem Warszawy. Wobec tego Naczelne Dowództwo WP skierowało na północne Mazowsze początkowo cztery dywizje piechoty, a główny ciężar obrony odcinka rozciągającego się od Kanału Augustowskiego do Aleksandrowa Kujawskiego wzięły na siebie przede wszystkim dywizje hallerowskie i 8 Dywizja Piechoty. W Naczelnym Dowództwie WP przewidywano, że jednostki Frontu Mazowieckiego wydadzą nacierającym Niemcom bitwę na liniach Narwi i Biebrzy, przy jednoczesnej koncentracji siły i środków w trójkącie Modlin–Pułtusk–Zegrze. Wobec braku naturalnych barier na prawym brzegu Wisły polskie dowództwo nie planowało większego oporu powyżej Płocka i Włocławka. W ramach aktywnej obrony brało natomiast pod uwagę kontruderzenia na skrzydła nieprzyjaciela w kierunku na Grudziądz–Brodnicę lub na Działdowo. Plany te nie odpowiadały ograniczonym możliwościom frontu przeciwniemieckiego, w tym zwłaszcza szczupłości jego sił wynikającej z toczących się walk na wschodzie. Mimo podpisania traktatu wersalskiego nie ustały prowokacje niemieckie zmierzające do wciągnięcia Polski w stan otwartego konfliktu – częste były incydenty przekraczania granicy, zajmowania polskich terenów i miejscowości, dochodziło do wymian ognia i obopólnych aresztowań pod zarzutem szpiegostwa.

Keywords

PL

Front Mazowiecki; Niemcy; dywizja; pułk; Naczelne Dowództwo WP

EN

Mazovian Front; Germany; division; regiment; High Command of the Polish Army

RU

Мазовецкий фронт; Германия; дивизия; полк; Верховное Главнокомандование Войска Польского

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2020
• Volume: XXI (LXXII)
• Issue: 3 (273)
• Pages: 163-206

Dates

published

2020

Contributors

author

Maciej A. Pieńkowski

• Wojskowe Biuro Historyczne im. gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego

• https://orcid.org/0000000346873352

References

• Front przeciwniemiecki 1919 r. Wybór dokumentów wojskowych, oprac. B. Polak, Koszalin 1990.
• Wojsko Wielkopolskie 1919 r., cz. 1: Rozwój organizacyjny i zjednoczenie z Wojskiem Polskim marzec – listopad 1919 r. Wybór dokumentów źródłowych, oprac. B. Polak, Koszalin 1985.
• 8 Dywizja piechoty w dziejach oręża polskiego, oprac. E. Kospath-Pawłowski, P. Patusak, D. Radziwiłłowicz, Pruszków 1995.
• Bańbor J., Radziwiłłowicz D., Stosunki niemiecko-sowieckie podczas wojny 1920 r. [w:] Bitwa Niemeńska, red. U. Kraśnicka, K. Filipow, Białystok 2000.
• Benoist-Méchin J., Niemcy i armia niemiecka 1918–1938, t. 1, tłum. S. Skarżyński, Oświęcim 2015.
• Citino R., Niemcy bronią się przed Polską. Ewolucja taktyki Blitzkriegu 1918–1933, tłum. J. Tomczak, Warszawa 2012.
• Dąbrowski J., Wielka Wojna 1914–1918, t. I, Oświęcim 2015 (reprint).
• Dictionnaire des généraux et amiraux Français de la Grande Guerre (1914–1918), oprac. G. Géhin, J. P. Lucas, b.m.w. 2007.
• Dobroński A., Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 33 pułk Piechoty, Pruszków 1994.
• Dzieje militarne krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Seminarium Krajoznawcze Wojska Polskiego, red. W. B. Łach, S. Janowicz, D. Radziwiłłowicz, Wrocław 2013.
• Faszcza D., 12 Dywizja Piechoty 1919–1939. Zarys problematyki, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2009, nr 4 (229).
• Giergielewicz J., Dowództwa frontów [w:] Spis Władz Wojskowych 1918–1921, Warszawa 1936.
• Grochowski S., 8 płocki pułk artylerii lekkiej im. Króla Bolesława Krzywoustego, Pruszków 1996.
• Grużewska Z., Dowództwa Brygad Piechoty [w:] Spis Władz Wojskowych 1918–1921, Warszawa 1936.
• Grzywacz A., Wschodniopruski obszar operacyjny w planowaniu strategicznym II RP, Oświęcim 2015.
• Horasymow S., Zarys historji wojennej 32-go Pułku Piechoty, Warszawa 1928.
• Hauser P., Niemcy wobec sprawy polskiej październik 1918 – czerwiec 1919, Poznań 1984.
• Hauser P., Przejęcie obszarów byłego zaboru pruskiego przyznanych Polsce traktatem wersalskim, „Dzieje Najnowsze” 1973, nr 3.
• Jarno W., 1 Dywizja Strzelców armii generała Hallera w latach 1918–1919, Łódź 2006.
• Kania L., Organizacja i rys działalności sądów polowych Naczelnego Dowództwa WP w przełomowym okresie wojny z Rosją Sowiecką latem 1920 roku (część 1), „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, 2018, nr 3/4 (265/266).
• Kempa R., Od „Wojny Pozycyjnej” po „Wiosenne Słońce”. Polska w niemieckich planach wojennych 1919 r., „Białostockie Teki Historyczne” 2012, t. 10.
• Kociszewski A., Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 13 pułk piechoty, Warszawa 1990.
• Kryska-Karski T., Żurakowski S., Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991.
• Łach W. B., Jednostki Armii gen. dyw. Józefa Hallera w tworzeniu Frontu Mazowieckiego w 1919 roku [w:] Błękitna Armia gen. Józefa Hallera. Zbiór studiów, red. M. Giętkowski, Ł. Nadolski, Bydgoszcz 2018.
• Łach W. B., Północna Polska w systemie obronnym kraju w latach 1918–1926, Olsztyn 2010.
• Łach W. B., System obronny Prus Wschodnich (do 1935), Olsztyn 1997.
• Łossowski P., Między wojną a pokojem. Niemieckie zamysły wojenne na wschodzie w obliczu traktatu wersalskiego marzec – czerwiec 1919 roku, Warszawa 1976.
• Łossowski P., Polska północna w systemie obronnym kraju w latach 1918–1926, Olsztyn 2010.
• Łossowski P., Rola armii gen. Hallera w utworzeniu frontu przeciwniemieckiego maj – czerwiec 1919 roku [w:] Armia Polska we Francji 1917–1919: materiały z sympozjum z okazji 65 rocznicy powstania Armii Polskiej we Francji, red. P. Stawecki, Warszawa 1983.
• Majchrzakówna J., Dowództwa Dywizyj piechoty [w:] Spis Władz Wojskowych 1918–1921, Warszawa 1936.
• Malak K., Radziecko-niemiecka współpraca wojskowa 1917–1932, Warszawa 1997.
• Niestrawski M., Polskie Wojska Lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921), t. 2: Walka i demobilizacja, Oświęcim 2017.
• Olczak W., Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918–1939. 12 Dywizja Piechoty, Warszawa 2017.
• Pepłoński A., Rozpoznanie niemiecko-sowieckiej współpracy wojskowej i politycznej przez Oddział II Sztabu Głównego WP (1918–1939), „Przegląd Wschodni” 2004, nr 34.
• Piwoszczuk M., 1. Pułk Czołgów 1918–1920, Oświęcim 2015.
• Radomski J. A., Suryn Stanisław, „Polski Słownik Biograficzny, 2009–2010, t. XLVI.
• Radziwiłłowicz D., Powrót do kraju „Błękitnej Armii” i jej wkład w walkę o granicę państwa, „Rocznik Mińsko-Mazowiecki” 2001, z. 7.
• Rutkowska E., Charakterystyka Mazowsza i ziem północno-wschodniej Polski [w:] Działania militarne na Mazowszu i w Polsce północno-wschodniej, red. W. Wróblewski, Warszawa 2000.
• Schulze H., Der Oststaat-Plan 1919, „Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte” 1970, z. 2.
• Stawecki P., Koncepcje operacyjne polskiego Sztabu Generalnego wobec Prus Wschodnich w latach 1919–1939, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1981, nr 2–4.
• Szulczewski A., Zalewski B., Pomorze w granicach Polski odrodzonej, „Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej” 2009, nr 1.
• Tessin G., Deutsche Verbände und Truppen 1918–1939, Osnabrück 1974.
• Thomas N., Armia niemiecka w I wojnie światowej (3) 1917–1918, tłum. J. M. Rawinis, Oświęcim 2019.
• Umiastowski R., Terytorjum Polski pod względem wojskowym, Warszawa 1921.
• Wawrzyński T., Dowództwa frontów 1919–1920, „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej” 1997, nr 20.
• Wrzosek M., Działania militarne w Prusach Wschodnich 1914–1915, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1997, nr 4.
• Zakrzewski B., 18 Dywizja Piechoty Wojska Polskiego w wojnie polsko-sowieckiej, Warszawa 2016.
• Zarzycki P., 3 Pułk Artylerii Ciężkiej im. Króla Stefana Batorego, Pruszków 1993.
• Słownik oficerów francuskich, Officiers célèbres, ecole.nav.traditions.free.fr, (dostęp 18 IX 2019).
• Niemiecki Słownik Biograficzny, www.deutsche-biographie.de (dostęp 2 IV 2020).

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2020.3(273).0005

Biblioteka Nauki

1916258