Jan Kotyza, żołnierz Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich, ludowego Wojska Polskiego – zarys biograficzny

• Authors: Wojciech Paduchowski

Title variants

EN

Jan Kotyza, Soldier of the Home Army, Peasants’ Battalions, Polish People’s Army – a Biographical Outline

RU

Ян Котыза – солдат Армии Крайовой, Крестьянских Батальонов и народного Войска Польского. Биографический очерк

Abstracts

EN

The article presents a biographical outline of Jan Kotyza, a soldier of the Home Army, Peasants’ Battalions and the Polish People’s Army. He was born in Bieńczyce near Cracow in a peasant family. Thanks to the persistence of his parents and teachers he finished high school and then studied physical education at the Jagiellonian University. Just before the outbreak of World War II, Kotyza took over the position of manager of the newly built city stadium at 3 Maja Avenue in Cracow. He was a reserve officer but did not take part in the Polish campaign of 1939. During the occupation he got involved in underground work. Initially, it consisted only in the distribution of underground magazines. He joined the Union of Armed Struggle (ZWZ) and took pseudonym „Krzemień”. Initially he organized a platoon in the villages of Bieńczyce, Krzesławice and Mistrzejowice. Then he became the commander of the ZWZ post „Mogiła”, which included municipalities: Mogiła, Ruszcza and Węgrzce. He left the ZWZ to join the Peasants’ Battalions (BCh). At the same time he became a member of the underground People’s Party „Roch”. After the BCh where merged with the Home Army, he took command of the „Pająk” battalion. In 1943, he was promoted within the BCh and became commander of the Cracow district codenamed „Forest Inspectorate No. 6”. Shortly after the liberation from the Germans, he answered the call of the new authorities to join the so-called Polish People’s Army. Initially he was not sent to the front, eventually he was sent to the 2nd Army. He did not manage to take part in fights against the Germans. He was near Dresden, from where he was withdrawn through Wrocław to Rzeszów, where he took part in fights with the Ukrainian Insurgent Army. After being demobilized, he returned to his hometown.

RU

В статье представлен биографический очерк Яна Котызы, солдата Армии Крайовой, Крестьянских батальонов и народного Войска Польского. Ян Котыза родился в Беньчице под Краковом, в крестьянской семье. Благодаря настойчивости родителей и учителей он окончил гимназию, а впоследствии учился по направлении „физическая культура” в Ягеллонском университете. Незадолго до начала Второй мировой войны Котыза занял должность управляющего недавно построенным муниципальным стадионом на улице Аллея 3 Мая в Кракове. Котыза был офицером запаса, но в Польской кампании 1939 г. участия не принимал. Во время оккупации он был задействован в конспиративных действиях, которые поначалу заключались только в распространении подпольной прессы. Он вступил Союз вооруженной борьбы (СВБ) принял псевдоним «Кшемень» („Кремень”). Первоначально он организовал взвод в деревнях Беньчице, Кшеславице и Мистшейовице. Затем он стал командиром поста СВБ „Могила”, который территориально охватывал три гмины: Могилу, Рушчу и Венгжце. Из Союза вооруженной борьбы Котыза перешел в Крестьянские Батальоны и одновременно с этим стал членом конспиративной Народной Партии „Рох”. После объединения Армии Крайовой и Крестьянских Батальонов он стал командовать батальоном „Пайонк” („Паук”). В 1943 г. в рамках Крестьянских Батальонов он получил повышение и стал комендантом краковского повята под криптонимом „Лесной округ №6”. Вскоре после освобождения от немцев он откликнулся на призыв новых властей присоединиться к народному Войску Польскому. Поначалу его не высылали на фронт, но затем все-таки отправили на фронт 2-ой армии Войска Польского. Котыза не успел принять участие в боях с Германией. Он был под Дрезденом, откуда был выведен через Вроцлав в Жешув, где принял участие в боях с УПА. После демобилизации вернулся на родину.

PL

Artykuł przedstawia zarys biografii Jana Kotyzy, żołnierza Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich oraz ludowego Wojska Polskiego. Urodził się w podkrakowskich Bieńczycach w rodzinie chłopskiej. Dzięki uporowi rodziców i nauczycieli ukończył gimnazjum, a następnie również Studium Wychowania Fizycznego przy Uniwersytecie Jagiellońskim. Tuż przed wybuchem II wojny światowej Kotyza objął posadę kierownika nowobudowanego stadionu miejskiego przy Alei 3 Maja w Krakowie. Był oficerem rezerwy, ale nie wziął udziału w kampanii polskiej 1939 r. W czasie okupacji zaangażował się w pracę konspiracyjną. Pierwotnie polegała ona tylko na kolportażu podziemnych pism. Przystąpił do Związku Walki Zbrojnej, przyjął ps. „Krzemień”. Początkowo organizował pluton na terenie wsi Bieńczyce, Krzesławice oraz Mistrzejowice. Następnie został komendantem placówki ZWZ Mogiła, która obejmowała terytorialnie gminy Mogiła, Ruszcza oraz Węgrzce. Z szeregów ZWZ przeszedł do Batalionów Chłopskich. Jednocześnie został członkiem konspiracyjnego Stronnictwa Ludowego „Roch”. Po scaleniu BCh z AK objął dowództwo batalionu krypt. „Pająk”. W 1943 r. awansował w ramach BCh i został komendantem powiatu krakowskiego krypt. „Nadleśnictwo nr 6”. W niedługim czasie po oswobodzeniu od Niemców zgłosił się na wezwanie nowych władz do tzw. ludowego Wojska Polskiego. Początkowo nie trafił na front, ostatecznie został wysłany do 2 Armii WP. Nie zdążył wziąć udziału w walkach z Niemcami – był pod Dreznem, skąd wycofano go przez Wrocław do Rzeszowa, gdzie brał udział w walkach z UPA. Po zdemobilizowaniu wrócił w rodzinne strony.

Keywords

PL

Jan Kotyza; Polskie Państwo Podziemne; ZWZ/AK; Bataliony Chłopskie; Ruch Ludowy; powiat krakowski; II wojna światowa; konspiracja; Bieńczyce; ludowe Wojsko Polskie

EN

Jan Kotyza; Polish Underground State; Home Army; Peasants’ Battalions; Peasant movement; Cracow district; World War II; underground work; Bieńczyce; Polish People’s Army

RU

Ян Котыза; Польское подпольное государство; Армия Крайова; Крестьянские батальоны; Народное движение; краковский повят; Вторая мировая война; подпольное движение; Беньчице; народное Войско Польское

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2020
• Volume: XXI (LXXII)
• Issue: 4 (274)
• Pages: 145-169

Dates

published

2020

Contributors

author

Wojciech Paduchowski

• Oddziałowe Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie

• https://orcid.org/0000000172111955

References

• Kotyza J., Moje Bieńczyce [w:] Czas zatrzymany 2, t. 1: Wybór tekstów oraz fotografii z terenów Nowej Huty i okolic, red. A. Gryczyński, Kraków 2008.
• Kotyza J., „Od stycznia do września (1909–1939) – wspomnienia”, Kraków-Nowa Huta–Bieńczyce 1980.
• Kotyza J., „Od września do września 1939–1945 – wspomnienia”, Kraków-Nowa Huta–Bieńczyce 1982.
• Kotyza J., „Moje Bieńczyce II”, Kraków-Nowa Huta–Bieńczyce 1982.
• Biedroń T., Kardynał Adam Stefan Sapieha a Katolickie Stowarzyszenia Młodzieży w Polsce 1945–1951, „Chrześcijanin w Świecie” 1989, nr 189.
• Biedroń T., Katolickie stowarzyszenia Młodzieży Męskiej w Krakowskiem 1945–1953, „Chrześcijanin w Świecie” 1985 (wrzesień–październik), nr 144/145.
• Biedroń T., Organizacje młodzieży katolickiej w Polsce w latach 1945–1953, Kraków 1991.
• Chalmers A. F., Czym jest to, co zwiemy nauką?, tłum. A. Chmielewski, Wrocław 1993.
• Choma W., Informacja o tajnym nauczaniu w gminie Mogiła. Wspomnienie. „Roczniki Komisji Nauk Pedagogicznych” 1974, t. XVII.
• Chrobaczyński J., Compiègne 1940: klęska Francji w recepcji i postawach społeczeństwa polskiego, Kraków 2010.
• Fitowa A., Bataliony Chłopskie w Małopolsce 1939–1945: działalność organizacyjna, polityczna i zbrojna, Warszawa–Kraków 1984.
• Grzelak C., Stańczyk H., Zwoliński S., Armia Berlinga i Żymierskiego: Wojsko Polskie na froncie wschodnim 1943–1945, Warszawa 2009.
• Jarowiecki J., Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej 1939–1945, Kraków 1980.
• Jarosz D., Pasztor M., W krzywym zwierciadle, Warszawa 1995.
• Karcz B., Propozycja formacji społecznej młodzieży polskiej w programie i działalności reaktywowanego Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży, Kraków 2010.
• Lasota M., Musiał F., Kościół zraniony: proces księdza Lelity i sprawa kurii krakowskiej, Kraków 2003.
• Marcinkowski J., Fitowa A., Ruch ludowy w Małopolsce i na Śląsku 1939–1945, Warszawa 1987.
• Mardyła P., Duszpasterska troska Kościoła o wiernych wywodzących się z Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży (1945–1989) [w:] Duszpasterstwa Środowiskowe w latach 1945–1989, archidiecezja krakowska, red. C. Kuta, J. Marecki, Kraków 2014.
• Mardyła P., Duszpasterstwo w czasach stalinowskich. Władze komunistyczne wobec działalności duszpasterskiej Kościoła rzymskokatolickiego w archidiecezji krakowskiej w latach 1945–1956, Kraków 2009.
• Marszałkowski T., Zamieszki, ekscesy i demonstracje w Krakowie 1918–1939, Kraków 2006.
• Mirek A., Siostry zakonne w obozach pracy w PRL w latach 1954–1956, Lublin 2009.
• Paduchowski W., Nowa Huta nieznana i tajna, Kraków 2014.
• Pater S., Nad ujściem Dłubni do Wisły, walka i męczeństwo podczas okupacji niemieckiej na terenie obecnej Nowej Huty w latach 1939–1945, Kraków–Nowa Huta 1989.
• Sękowski P., Polskie Stronnictwo Ludowe w Krakowie i powiecie krakowskim w latach 1945–1949, Warszawa 2011.
• Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach 1945–1989, t. 3, pod red. J. Myszora, Warszawa 2006.
• Słownik biograficzny nauczycieli w Małopolsce w latach II wojny światowej (1939– 1945). Ofiary wojny, żołnierze, działacze konspiracyjni, nauczyciele w jawnym i tajnym szkolnictwie, wstęp, oprac. i red. J. Chrobaczyński, Kraków 1996.
• „Tygodnik Powszechny” 1984.
• http://biblioteka.awf.krakow.pl (dostęp 16 XI 2020).
• http://nhmz.pl/3.4/index.php? dz=wlasne&pokaz_calosc&id=6 (dostęp 4 V 2018). www.katyn-pamietam.pl (dostęp czerwiec 2018). www.muzeumkatynskie.pl (dostęp czerwiec 2018).

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2020.4(274).0005

Biblioteka Nauki

1916505