U źródeł afery TUN. Generał Stanisław Tatar, rozpad Komitetu Trzech i przekazanie komunistycznemu wywiadowi wojskowemu funduszu „Drawa” 1947–1949

• Authors: Daniel Koreś

Title variants

EN

At the Source of the TUN Scandal – General Stanisław Tatar, the Dissolution of the Committee of Three and the Transfer of the „Drawa” Fund to the communist Military Intelligence Services (1947–1949)

RU

У источников аферы ТУН. Генерал Станислав Татар, роспуск Комитета Трех и передача фонда „Драва” коммунистической военной разведке в 1947–1949 гг.

Abstracts

EN

Towards the end of May 1947, Brig. Gen. Stanisław Tatar and his associates – Col. Dipl. Stanisław Nowicki and Lt. Col. Dipl. Marian Utnik – openly decided to cooperate with the communist military intelligence services. Contact with Col. Józef Kuropieska, the Chief of Staff of the Warsaw government’s Military Mission, began in 1945 when Kuropieska was a military attaché stationed in London. The next two years were devoted to persuading the communist authorities of Poland, through the military intelligence channel headed by Brig. Gen. Wacław Komar, that they were attractive partners with regards to cooperation. Under the guise of noble goals, they fraudulently transferred vast amounts of cash and gold (which represented the treasury of the National Defense Fund and belonged to the Polish Government in Exile) that was held in the so-called „Drawa” fund to the new communist regime in Warsaw. In doing so they thought they could buy themselves a better future in Poland, however their assumptions were soon to be brutally curtailed. This synthesis of the activities of the self-proclaimed Committee of Three from 1947–1949 – until their arrest by the communist security service – represents not only the moral decline of three high ranking Polish Army officers and the Polish Armed Forces, but also a much more painful study of their mutual deliberations for the benefit of II Department of the General Staff of the Polish People’s Army.

RU

Мариан Утник – открыто решили сотрудничать с коммунистической военной разведкой. Контактировать с начальником штаба Военной миссии варшавского правительства (впоследствии военным атташе в Лондоне), полковником дипл. Юзефом Куропеской, они начали уже в 1945 году. Следующие два года были посвящены убеждению коммунистических властей Польши через канал военной разведки, возглавляемый бригадным генералом Вацлавом Комаром, что они являются привлекательным партнером для сотрудничества. Под прикрытием благородных целей, за деньги, находящиеся в распоряжении штаба Верховного главнокомандующего Польскими вооруженными силами, которые они спрятали в т. н. фонде „Драва”, а также за золото из Фонда национальной обороны, принадлежащего польскому правительству визгнании, они фактически купили себе лучшее будущее в Польской Народной Республике. По крайней мере, они так думали, потому что ближайшее будущее жестоким образом проверило их предположения. Этот синтез деятельности членов самопровозглашенного Комитета Трех в 1947–1949 гг. – до их ареста коммунистической службой безопасности – свидетельствует не только о моральном упадке трех высокопоставленных чиновников польской армии и польских вооруженных сил, но также и о гораздо более болезненном явлении их взаимных обвинений в интересах II Отряда Генерального штаба народного Войска Польского.

PL

W końcu maja 1947 r. gen. bryg. Stanisław Tatar i jego wspólnicy – płk dypl. Stanisław Nowicki oraz ppłk dypl. Marian Utnik – zdecydowali się jawnie na współpracę z komunistycznym wywiadem wojskowym. Kontakty z szefem sztabu Misji Wojskowej rządu warszawskiego (następnie attaché wojskowym w Londynie) płk. dypl. Józefem Kuropieską podjęli już w 1945 r. Następne dwa lata poświęcili na przekonanie komunistycznych włodarzy Polski, przez kanał wywiadu wojskowego kierowanego przez gen. bryg. Wacława Komara, że są atrakcyjnym partnerem do współpracy. Pod płaszczykiem szczytnych celów, za zdefraudowane pieniądze znajdujące się w dyspozycji Sztabu Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych, które ukryli w tzw. funduszu „Drawa” oraz za złoto z Funduszu Obrony Narodowej, należące do polskiego rządu na emigracji, kupowali sobie faktycznie lepszą przyszłość w Polsce Ludowej. Tak przynajmniej sądzili, gdyż nieodległa przyszłość brutalnie zweryfikowała ich przypuszczenia. Niniejsza synteza działalności członków samozwańczego Komitetu Trzech z lat 1947–1949 – do momentu ich aresztowania przez komunistyczną służbę bezpieczeństwa – jest zapisem nie tylko upadku moralnego trzech wysokich stopniem i stanowiskiem oficerów Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych, lecz także o wiele bardziej bolesnym studium ich wzajemnego delatorstwa na rzecz Oddziału II Sztabu Generalnego ludowego Wojska Polskiego.

Keywords

PL

afera TUN; Stanisław Tatar; Marian Utnik; Stanisław Nowicki; Wacław Komar; Drawa; Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie; ludowe Wojsko Polskie

EN

TUN affair; Stanisław Tatar; Marian Utnik; Stanisław Nowicki; Wacław Komar; Drawa; Polish Armed Forces in the West; Polish People’s Army

RU

афера ТУН; Станислав Татар; Мариан Утник; Станислав Новицки; Вацлав Комар; Драва; Польские вооруженные силы на западе; народное Войско Польское

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2021
• Volume: XXII (LXXIII)
• Issue: 1 (275)
• Pages: 66-106

Dates

published

2021

Contributors

author

Daniel Koreś

• Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN we Wrocławiu

• https://orcid.org/000000032766845X

References

• „Sprawozdanie komisji specjalnej Rady Narodowej R.P. z dotychczasowego wyniku jej prac.” Zeszyty Historyczne 22, nr 2 (1972): 81–93.
• Zabiełło, Stanisław. Na posterunku we Francji. Warszawa: Wyd. Pax, 1967.
• Monitor Polski 1947, nr 14, poz. 33. Bagieński, Witold. Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961. T. 2. Warszawa: Wyd. Instytutu Pamięci Narodowej, 2017.
• Cenckiewicz, Sławomir. Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka, 2011.
• Koreś, Daniel. „Zanim wybuchła afera TUN. Generał Stanisław Tatar, Komitet Trzech, fundusz «Drawa» i operacja «Brzoza» 1944–1947.” Pamięć i Sprawiedliwość, nr 2 (36) (2020): 409–435, https://doi.org/10.48261/PIS203622.
• Paczkowski, Andrzej. „W pogoni za złotem, czyli operacja TUN.” Studia Polityczne 37, nr 1 (2015): 65–91.
• Pietrzak, Jacek. „Polscy uczestnicy hiszpańskiej wojny domowej.” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 97, (2016): 65–86, https://doi.org/10.18778/02086050.97.04.
• Poksiński, Jerzy. „TUN”. Tatar – Utnik – Nowicki. Represje wobec oficerów Wojska Polskiego w latach 1949–1956. Warszawa: Bellona, 1992.
• Siemaszko, Zbigniew Sebastian. Działalność generała Tatara 1943–1949. Lublin: Norbertinum, 2004.
• Spałek, Robert. Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwania wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948–1956. Warszawa: Wyd. Instytutu Pamięci Narodowej i Wyd. Zysk i S-ka, 2014.
• Soporowska-Wojtczak, Olga. „Twórczość Elżbiety Szemplińskiej-Sobolewskiej.” Dysertacja doktorska. Uniwersytet Adama Mickiewicza, Poznań, 2013.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2021.1(275).0003

Biblioteka Nauki

1857127