Dodatek graniczny i dodatki służbowe do uposażenia żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza (1924–1939)

• Authors: Artur Ochał

Title variants

EN

The Salaries and the Allowances (Border and Service) of Soldiers of the Border Protection Corps (1924–1939)

RU

Пограничные и служебные надбавки к окладу военнослужащих Корпуса охраны пограничья (1924–1939)

Abstracts

EN

The general opinion held by the society of the Second Polish Republic, was that soldiers who served in the Border Protection Corps (KOP) were much better paid than those in other army units. This was especially true after 1926, a time when the material status of the personnel serving in the Polish Army was constantly increasing. Over time, military pay became the envy of both peasants and officials, and together with the privileged positions held by army officers these salaries began to irritate a society that felt ignored and disregarded by the state. The KOP, which was a special military formation financed by the Ministry of the Interior, was, in terms of payroll, subject to the provisions regarding the salaries of state officials and the army. Initially, an act of 1923 specified that the basic salary of soldiers was to be calculated based on a table of ranks and salary groups that was included in the act. In 1934 a new order came into force, which significantly simplified the remuneration system for military personnel. The regulations concerning military salaries were of a general nature, without considering the specific nature of the KOP. Detailed financial guidelines regarding service allowances were issued in the form of orders from the KOP commander, which have not been analyzed by historians. The aim of the article is to understand the principles behind the granting of service allowances under the KOP, their amount and the circumstances surrounding their allocation. The discussion covers, inter alia, issues regarding the allocation of compensatory allowances, and the amount and rules for granting service, border, and functional allowances. The bonuses, apart from providing compensation for the hardships endured during service on the border, were an attempt to immunize the KOP soldiers from financial corruption, because a poorly paid soldier was susceptible to bribery by smugglers or could easily be ‘bought’ by Soviet agents.

RU

Согласно убеждениям жителей Второй Польской республики, солдаты, служившие в Корпусе охраны пограничья, получали гораздо больший оклад, чем остальные служащие в других военных подразделениях. Тем более, что после 1926 г. материальное положение личного состава Войска Польского постоянно повышалось. Со временем зарплаты военных стали предметом зависти крестьян и чиновников. Высокие зарплаты офицеров и их привилегированное положение начали раздражать общество, которое чувствовало, что государство его недооценивает или даже игнорирует. Корпус охраны пограничья (КОП), представлявший собой специальное военное формирование, финансируемое Министерством внутренних дел, попадало под действие положений о заработной плате государственных служащих и военных. Изначально это был акт 1923 года, в котором говорилось, что базовый оклад солдат исчисляется на основании введенной этим законом табели о рангах и должностных окладах. В 1934 г. вступили в силу положения нового распоряжения, значительно упростившего систему оплаты труда военнослужащих. Положение о заработной плате военнослужащих носило общий характер, без учета специфики службы КОП. Подробные финансовые инструкции, касающиеся служебных надбавок, были изданы в виде приказов командира КОП и не анализировались историками. Цель статьи – напомнить принципы выделения надбавок к окладам, их размер и обстоятельства их выделения. Кроме того, в статье рассматриваются вопросы распределения компенсационных надбавок, размера и правил предоставления служебных, пограничных и функциональных надбавок. Все эти надбавки, помимо вознаграждения за тяготы службы на границе, имели еще одну функцию: они должны были сделать солдат КОП невосприимчивыми к взяточничеству, потому что плохо оплачиваемый солдат легко брал взятки со стороны контрабандистов или столь же легко мог поддаться агитации со стороны агентов Советского Союза.

PL

W przekonaniu społeczeństwa II Rzeczypospolitej żołnierze służący w Korpusie Ochrony Pogranicza byli dużo lepiej opłacani od pozostałych służących w jednostkach armii. Szczególnie, że po 1926 r. status materialny kadry Wojska Polskiego stale wzrastał. Z czasem uposażenie wojskowych stało się przedmiotem zazdrości włościan i urzędników. Wysokie pensje oficerów i ich uprzywilejowana pozycja zaczęły drażnić społeczeństwo, które czuło się pomijane i lekceważone przez państwo. KOP będący specjalną formacją wojskową, finansowaną przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, w zakresie płac podlegał przepisom o uposażeniach funkcjonariuszy państwowych i wojska. W początkowym okresie była to ustawa z 1923 r., która określała, że wysokość uposażenia zasadniczego żołnierzy naliczana była na podstawie wprowadzonej ustawą tabeli szczebli i grup uposażenia. W 1934 r. weszły w życie przepisy nowego rozporządzenia, które znacznie uprościły system wynagrodzeń kadry wojskowej. Rozporządzenia o uposażeniach wojska miały charakter ogólny, bez uwzględniania specyfiki służby KOP. Szczegółowe wytyczne finansowe dotyczące dodatków służbowych wydano w formie rozkazów dowódcy KOP, które nie były dotąd analizowane przez historyków. Celem artykułu jest przedstawienie zasad przyznawania w ramach KOP dodatków służbowych do uposażenia, ich wysokości i okoliczności przydzielania. Omówieniu poddano m.in. kwestie przydziału dodatków wyrównawczych, wysokości i zasad przyznawania dodatków służbowych, granicznych oraz funkcyjnych. Dodatki oprócz gratyfikacji za trudy służby na pograniczu miały uodparniać żołnierzy KOP na łapownictwo, gdyż źle opłacany żołnierz był podatny na przekupstwa ze strony przemytników lub łatwo mógł poddać się agitacji ze strony Związku Radzieckiego.

Keywords

PL

Polska 1918–1939; Korpus Ochrony Pogranicza; uposażenie żołnierzy zawodowych

EN

Poland 1918–1939; military history; Border Protection Corps; military salaries

RU

Польша 1918–1939; история военного дела; Корпус Охраны Пограничья; оклады профессиональных солдат

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2021
• Volume: XXII (LXXIII)
• Issue: 2 (276)
• Pages: 113-151

Dates

published

2021

Contributors

author

Artur Ochał

• Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie

• https://orcid.org/0000000158567016

References

• Jabłonowski, Marek, Włodzimierz Janowski, Bogusław Polak i Jerzy Prochwicz, oprac. O Niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Wybór dokumentów. Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna, Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001.
• Mały rocznik statystyczny 1935. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1935.
• Mały rocznik statystyczny 1939. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1939.
• Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1927.
• Uposażenie wojska oraz funkcjonariuszów państwowych i kontraktowych administracji wojskowej. Zbiór aktualnych przepisów uzupełnione wyczerpującymi objaśnieniami. Warszawa: Koło Oficerów Intendentów, 1939.
• Dominiczak, Henryk. Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1992.
• Jabłonowski, Marek. Formacja specjalna. Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Warszawa: Ofic. Wyd. ASPRA-JR, 2002/2003.
• Kusiak, Franciszek. Życie codzienne oficerów drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1992.
• Ochał, Artur. „Podoficerowie graniczni Korpusu Ochrony Pogranicza w systemie zabezpieczenia kontrwywiadowczego pogranicza II Rzeczypospolitej.” W Kontrwywiad II RP (1914) 1918–1945 (1948). T. 3. Red. Zbigniew Nawrocki, 209–229. Warszawa – Emów: Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Centralny Ośrodek Szkolenia im. gen. dyw. Stefana Roweckiego „Grota”, 2015.
• Ochał, Artur. Tarcza II Rzeczypospolitej. Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Warszawa: Wyd. Instytutu Pamięci Narodowej, 2018.
• Prochwicz, Jerzy, Andrzej Konstankiewicz i Jan Rutkiewicz, Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Warszawa: Barwa i Broń, 2003.
• Stawecki, Piotr. Z dziejów wojskowości Drugiej Rzeczypospolitej. Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna, 2001. Chojnacki, Jan. „Płocczanin Zdzisław Chojnacki 1900–1966.” Warszawa 1997, mps w zbiorach autora.
• JK/MM, „Panie Marszałku, jak żyć? Ceny i zarobki w II RP.” Newsweek, maj 29, 2013.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2021.2(276).0004

Biblioteka Nauki

1856655