Geneza asystencji wojskowej w II Rzeczypospolitej

• Authors: Piotr Hac

Title variants

EN

The Genesis of Military Assistance in the Second Republic of Poland

RU

Генезис военной помощи во Второй Речи Посполитой

Abstracts

EN

This article presents the issue of the genesis of military assistance in the Second Republic of Poland. In interwar Poland, this was understood as aid that was to be provided by the armed forces in support of the civil authorities, primarily in connection with ensuring public safety, or in the event of natural disasters. The text analyzes both Polish and foreign experiences with the use of the army in this manner, as well as characterizing the regulations that were developed in this area in other countries before 1918. The Polish administration was already benefitting from military assistance in the territory of Galicia at the beginning of November 1918, with the support of the current Austro-Hungarian standards. In the following months, the military administration organized units throughout the country that would coordinate the provisioning of military assistance, and from January to April 1919 basic regulations concerning the matter were issued.

RU

В статье рассматривается вопрос генезиса военной помощи во Второй Речи Посполитой. В межвоенной Польше это выражение понималось как оказание помощи вооруженными силами гражданским властям – в первую очередь, в связи с обеспечением общественной безопасности или в случае стихийных бедствий. В тексте статьи анализируется польский и зарубежный опыт использования армии для указанных целей, а также дается характеристика постановлений зарубежных стран, которые были приняты до 1918 г. в этом отношении. Уже в первые дни ноября 1918 г. на территории Галиции польская администрация пользовалась помощью вооруженных сил, при этом на тот момент все еще действовали австро-венгерские стандарты. В последующие месяцы по всей стране были созданы организационные подразделения военной администрации для координации оказания военной помощи, а в период с января по апрель 1919 г. были изданы основные положения, касающиеся исследуемой проблематики.

PL

W artykule przedstawiono zagadnienie genezy asystencji wojskowej w II Rzeczypospolitej. Pod nazwą tą w międzywojennej Polsce rozumiano udzielanie pomocy przez siły zbrojne na rzecz władz cywilnych, przede wszystkim w związku z zapewnieniem bezpieczeństwa publicznego bądź w przypadku wystąpienia klęsk żywiołowych. W tekście poddano analizie doświadczenia polskie i zagraniczne z użycia wojska do wskazanych celów, jak również scharakteryzowano regulacje państw obcych powstałe przed 1918 r. w tym zakresie. Już w pierwszych dniach listopada 1918 r. na terenach Galicji administracja polska korzystała z pomocy sił wojskowych, przy czym wspomagano się dotychczas obowiązującymi normami austro-węgierskimi. W kolejnych miesiącach utworzono na terenie całego kraju komórki organizacyjne w administracji wojskowej zajmujące się koordynowaniem udzielania asystencji wojskowej, natomiast w okresie od stycznia do kwietnia 1919 r. wydano podstawowe przepisy dotyczące omawianej problematyki.

Keywords

PL

Siły zbrojne; asystencja wojskowa; geneza; II Rzeczypospolita; bezpieczeństwo publiczne

EN

Armed forces; military assistance; genesis; public security; the Second Republic of Poland

RU

Вооруженные силы; военная помощь; генезис; общественная безопасность; Вторая Речь Посполитая

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2021
• Volume: XXII (LXXIII)
• Issue: 3 (277)
• Pages: 84-106

Dates

published

2021

Contributors

author

Piotr Hac

• Akademia Sztuki Wojennej

• https://orcid.org/0000000245240900

References

• Dziennik Praw Państwa Polskiego z 1919 r.
• Adamczyk, Elżbieta. „Władze samorządnego Krakowa wobec klęsk naturalnych nawiedzających miasto w dobie autonomii galicyjskiej.” W Od powietrza, głodu, ognia i wojny... Klęski elementarne na przestrzeni wieków. Red. Tomasz Głowiński i Elżbieta Kościk, 171–186. Wrocław: Wyd. GAJT, 2013.
• Baczkowski, Michał. „Ilu Polaków walczyło w armii austro-węgierskiej podczas I wojny światowej?.” W Mało znana Wielka Wojna. Studia i szkice z dziejów I wojny światowej. Red. Aleksander Smoliński, 61–84. Oświęcim: Napoleon V, 2014.
• Banaszek, Tadeusz. „Służba asystencyjna Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej – przyczynki źródłowe.” Świętokrzyskie Studia Archiwalno-Historyczne 5, (2016): 272–274.
• Chwalba, Andrzej. 1919. Pierwszy rok wolności. Wołowiec: Wyd. Czarne, 2019.
• Chwalba, Andrzej. Samobójstwo Europy. Wielka wojna 1914–1918. Kraków: Wyd. Literackie, 2014.
• Cichoracki, Piotr i Janusz Mierzwa. „Akcja asystencyjna jednostek Wojska Polskiego w zachodniej części województwa lwowskiego (czerwiec–lipiec 1933 r.).” Przegląd Historyczno-Wojskowy 18 (69), nr 4 (262) (2017): 139–151.
• Cichoracki, Piotr, Joanna Dufrat, Janusz Mierzwa i Piotr Ruciński, wstęp i oprac. Rzeczpospolita niedoskonała. Dokumenty do historii buntu społecznego w latach 1930–1935. Łomianki–Kraków: Wyd. LTW, 2019.
• Farwell, Byron. The Encyclopedia of Nineteenth–Century Land Warfare: an illustrated world view. New York–London: W.W. Norton & Company, 2001.
• Flisiak, Dominik. „Pogrom ludności żydowskiej w Kielcach z 11–12 listopada 1918 roku. Przyczyny, przebieg, konsekwencje.” Facta Simonidis 10, (2017): 243–260.
• Franz, Maciej, Mariusz Kardas i Adam Adrian Ostanek. Wojsko Polskie a sytuacja wewnętrzna Małopolski Wschodniej. Działalność Rejonów bezpieczeństwa 5., 11. i 12. Dywizji Piechoty w latach 1924–1925. Warszawa: Stara Szuflada, 2018.
• Gąsiorek, Krzysztof i Waldemar Kitler, red. i oprac. Wojskowe wsparcie władz cywilnych i społeczeństwa. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej, 2005.
• Glaise-Horstenau, Edmund, von. Upadek Austro-Węgier. Tłum. Katarzyna Mróz-Mazur. Oświęcim: Napoleon V, 2019.
• Grześkowiak–Krwawicz, Anna, oprac. i wstep. Konstytucja 3 maja 1791 na podstawie tekstu ustawy rządowej z archiwum Sejmu Czteroletniego przechowywanego w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie. Warszawa: Archiwum Główne Akt Dawnych, 2018.
• Hac, Piotr. „Asystencja wojskowa w II RP. Cz. I Przepisy regulujące i zasady udzielania.” Kwartalnik Bellona, nr 3 (2017): 116–134.
• Hac, Piotr. „Asystencja wojskowa w II Rzeczypospolitej. Cz. II Aspekty praktyczne.” Kwartalnik Bellona, nr 4 (2017): 52–70.
• Holzer, Jerzy. „Rozmowa Piłsudskiego z hrabią Kesslerem.” Kwartalnik Historyczny 68, nr 2 (1961): 447–450.
• Katechizm poddanych galicyjskich o prawach i powinnościach ich względem Rządu, Dworu i samych siebie przez Konstantego Leliwa Słotwińskiego. Lwów: b.w., 1832.
• Kowalczyński, Krzysztof R. Łódź 1905. Kulisy rewolucji. Łódź: Wyd. Księży Młyn, 2017.
• Kozłowski, Jan. „Straż ziemska w Królestwie Polskim w latach 1867–1875.” Przegląd Historyczny 91, nr 4 (2000): 519–534.
• Laskowski, Otton, red. Encyklopedia wojskowa. T. 1. Warszawa: Wyd. Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, 1931.
• Litwiński, Robert. „O bezpieczeństwo wewnętrzne odrodzonej Rzeczypospolitej (1917–1922).” Przegląd Historyczno-Wojskowy 19 (70), nr 1/2 (263/264) (2018): 218–244.
• Majer, Piotr. Bezpieczeństwo wewnętrzne Polski w rozwoju dziejowym od X wieku do końca Polski Ludowej. Szczytno: Wyd. WSPol, 2012.
• Marczuk, Karina Paulina. Trzecia opcja: gwardie narodowe w wybranych państwach basenu Morza Śródziemnego. Toruń–Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2009.
• Marszałek, Piotr Krzysztof. „Ślady obcych regulacji w polskim prawie stanów szczególnych.” Studia Lubuskie 8, (2012): 13–30.
• Molenda, Jan. „Walka o poprawę warunków materialnego bytu robotników rolnych poprzez przemoc grupową i rokowania w rewolucji 1905–1907 roku w Królestwie Polskim.” W Rewolucja 1905–1907 w Królestwie Polskim i w Rosji. Red. Marek Przeniosło i Stanisław Wiech, 59–82. Kielce: Wyd. Akademii Świętokrzyskiej, 2005.
• Moraczewski, Jędrzej. Przewrót w Polsce. Wstęp i oprac. Tomasz Nałęcz. Warszawa: Muzeum Historii Polski, 2015.
• Muszyński, Wojciech Jerzy. Białe Legiony 1914–1918. Od Legionu Puławskiego do I Korpusu Polskiego. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2018.
• Ochał, Artur. Na litewskiej rubieży. Brygada KOP „Grodno” (1929–1939). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017.
• Ostanek, Adam Adrian. „Dowództwo Okręgu Generalnego «Lwów», czyli o początkach terenowej administracji wojskowej w Małopolsce Wschodniej (1919–1921).” Historia i Świat 3, (2014): 187–209.
• Ostanek, Adam Adrian. Wydarzenia 1930 roku w Małopolsce Wschodniej a bezpieczeństwo II Rzeczypospolitej. Warszawa: Wyd. Adam Ostanek, 2017.
• Plaschka, Richard Georg, Horst Haselsteiner i Arnold Suppan. Innere Front. Militärassistenz, Widerstand und Umsturz in der Donaumonarchie 1918. Cz. I, Zwischen streik und meuterei. Cz. II, Umsturz. München: R. Oldenbourg Verlag, 1974.
• Prowincyonalny Zbiór Praw Galicyi i Lodomeryi za rok 1828, wydanego za naywyższym rozkazem pod dozorem c.k. galicyjskiego krajowego Gubernium. Lwów: b.w., [1829].
• Romeyko, Marian. Przed i po maju. Wydanie 3. Warszawa: Wyd. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
• Ryniewicz, Zygmunt. Bitwy świata: leksykon. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1995.
• Wierzbicki, Piotr. „Warszawski czerwony kur.” Skarpa Warszawska, lipiec 2019, nr 7, 29–31.
• Winnicki, Zdzisław Julian. Rada Regencyjna Królestwa Polskiego i jej organy (1917–1918). Wrocław: Wektory, 2017.
• Wyszczelski, Lech. Wojsko II Rzeczypospolitej. Warszawa: Bellona, 2014.
• Wywiał, Przemysław. Garnizon Wojska Polskiego w Krakowie w latach 1918–1939. Kraków: Wyd. Księgarnia Akademicka, 2019.
• Zgórniak, Marian. 1914–1918. Studia i szkice z dziejów I wojny światowej. Kraków: Wyd. Literackie, 1987.
• Ilustrowany Kuryer Codzienny, listopad 1918.
• „Newlyn Riots 1896.” west-penwith.org.uk. Dostęp sierpień 23, 2019. https://west-penwith.org.uk/riot.htm.
• „The Riot Act.” gutenberg.org. Dostęp lipiec 23, 2019. http://www.gutenberg.org/files/8142/8142-h/8142-h.htm.
• „The Peterloo Memorial Campaign.” Dostęp sierpień 22, 2019. http://www.peterloomassacre.org/history.html.
• Stwarz, Antoni. „Fragmenty pamiętnika.” stawarz.podgorze.pl. Dostęp wrzesień 2, 2019. http://stawarz.podgorze.pl/pamietnik.html. www.stawarz-podgorze.pl.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2021.3(277).0003

Biblioteka Nauki

1887077