Od Czechosłowackich Sił Zbrojnych do Czechosłowackiej Armii Ludowej. Armia czechosłowacka w trakcie zimnej wojny 1950–1956. Plany rozbudowy i przekształcenia organizacyjne

• Authors: Grzegorz Hryciuk

Title variants

EN

From the Czechoslovak Armed Forces to the Czechoslovak People’s Army. The Czechoslovak Army during the Cold War 1950–1956. Expansion Plans and organizational Transformation

RU

От чехословацких вооруженных сил до Чехословацкой народной армии. Чехословацкая армия во время холодной войны 1950–1956 гг. Планы по ее расширению и организационным преобразованиям В данной статье делается попытка охарактеризовать организационные

Abstracts

EN

This article attempts to characterize the organizational transformation of the Czechoslovak army between 1950–1956. Plans for expanding the army, necessitated by the worsening international situation, were formulated in September 1950. The implementation of these plans was accelerated after the agreements that were made during a conference held between the 9th–12th January 1951 in Moscow, which was attended by the leaders and defence ministers of the so-called People’s Democracies and their Soviet counterparts. The main goal was to deploy combat-ready and adequately equipped armed forces in the event of a war with NATO countries by 1953. The size of the Czechoslovak army in 1953 – the peak period of its development – reached 300,000 soldiers. The expansion of the army was carried out under the constant supervision of the Soviet General Staff and numerous Soviet military advisers. Organizational patterns, systems of training and combat preparations that were employed by the Soviet military were introduced into the Czechoslovak armed forces. The admittance of Czechoslovakia into the Warsaw Pact in 1955 was in fact confirmation that the Czechoslovak army was now subordinate to an external authority. As a result of the extensive development of organizational structures and equipment from the Second World War, the Czechoslovak army in the mid-1950s remained poorly trained and generally used outdated armaments and equipment, thus its readiness to meet the requirements of the contemporary battlefield was questionable.

RU

В данной статье делается попытка охарактеризовать организационные преобразования чехословацкой армии в 1950–1956 гг. Планы по расширению армии, вызванные ужесточением международной обстановки, были сформулированы в сентябре 1950 г. Их реализация была ускорена в результате договоренностей, предпринятых представителями партийных руководящих органов и министрами обороны государств т. н. народной демократии в январе 1951 г. в Москве. Основная цель заключалась в развертывании боеспособных и хорошо оснащенных вооруженных сил на случай войны со странами НАТО к 1953 г. Численность чехословацкой армии в 1953 г., на пике ее развития, достигла 300 тыс.солдат. Расширение армии происходило под постоянным контролем Советского Генштаба и многочисленных советских военных советников. В чехословацкие вооруженные силы внедрили советские организационные схемы, системы обучения и боевой подготовки. Вступление Чехословакии в Варшавский договор в 1955 г. было, по сути, легализацией фактического положения, то есть подчинения чехословацкой армии внешнему диспозиционному центру. В результате экстенсивного развития организационных структур и использования вооружения, берущего своё происхождение еще в годы Второй Мировой войны, чехословацкая армия в середине 1950-х годов оставалась плохо натренированной структурой, и как правило, анахронично вооруженной, а ее готовность соответствовать требованиям тогдашнего поля боя стояла под вопросом.

PL

Artykuł przynosi próbę scharakteryzowania przemian organizacyjnych armii Czechosłowacji w latach 1950–1956. Implikowane zaostrzającą się sytuacją międzynarodową plany rozbudowy armii zostały sformułowane we wrześniu 1950 r. Ich realizacja została przyśpieszona w wyniku ustaleń narady przedstawicieli kierownictw partyjnych i ministrów obrony państw tzw. demokracji ludowej w styczniu 1951 r. w Moskwie. Zasadniczym celem miało być wystawienie do 1953 r. gotowych do walki i odpowiednio wyposażonych sił zbrojnych na wypadek wojny z państwami NATO. Liczebność armii czechosłowackiej w 1953 r. – szczytowym okresie rozwoju – sięgnęła 300 tys. żołnierzy. Rozbudowa armii odbywała się pod stałym nadzorem radzieckiego Sztabu Generalnego oraz licznych radzieckich doradców wojskowych. Doszło do wprowadzenia w czechosłowackich siłach zbrojnych radzieckich wzorców organizacyjnych, systemu szkolenia i przygotowania bojowego. Przynależność Czechosłowacji do Układu Warszawskiego od 1955 r. było w istocie zalegalizowaniem stanu faktycznego – podległości armii czechosłowackiej wobec zewnętrznego ośrodka dyspozycyjnego. Na skutek ekstensywnego rozwoju struktur organizacyjnych oraz wyposażenia w uzbrojenie wywodzącego się z lat II wojny światowej armia czechosłowacka w połowie lat pięćdziesiątych pozostawała strukturą słabo wyszkoloną, na ogół anachronicznie uzbrojoną, której gotowość do sprostania wymogom ówczesnego pola walki stała pod znakiem zapytania.

Keywords

PL

Czechosłowacka Armia Ludowa; Armia Radziecka; Komunistyczna Partia Czechosłowacji; Układ Warszawski; zimna wojna

EN

Czechoslovak People’s Army; Soviet Army; Cold War; Warsaw Pact; Communist Party of Czechoslovakia

RU

Чехословацкая Народная Армия; Советская Армия; Холодная война; Коммунистическая партия Чехословакии; Варшавский договор

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2021
• Volume: XXII (LXXIII)
• Issue: 3 (277)
• Pages: 167-210

Dates

published

2021

Contributors

author

Grzegorz Hryciuk

• Uniwersytet Wrocławski

• https://orcid.org/0000000210108491

References

• Luňák, Petr, red. Plánování nemyslitelného. Československé válečné plany 1950–1990. Praha: Dokořán, 2007.
• Bílek, Jiří. Československa armada jako obět’ i nastroj politicke perzekuce. Sbornik vybranych dokumentů z let 1948–1953. Praha: Ministerstvo obrany České republiky, 2005.
• Bílek, Jiří. Petepaci, aneb, Černi baroni uplně jinak: vyprávění o jednom z bílých míst naší nedávné historie. Plzeň: Nava, 1996.
• Bílek, Jiří. „Vznik organizace Varšavské smlouvy a československá armada.” Historie a vojenstvi 54, nr 3 (2005): 20–32.
• Bílek, Jiří, Jaroslav Láník i Jan Šach. Československá Lidová Armáda v prvním poválečném desetiletí květen 1945 – květen 1955. Praha: Ministerstvo obrany České republiky, 2006.
• Dubánek, Martin. Československá armáda ve fotografiích 1 díl (1945–1960). Praha: Mladá fronta, 2019.
• Dubánek, Martin, Jan Lakosil i Minařík Pavel. Utajená obrana železné opony. Československé opevnění 1945–1964. Praha: Mladá fronta, 2008.
• Francev, Vladimír. Československé tankové síly 1945–1992. Praha: Grada, 2012.
• Hanzlik, František. Bez milosti a slitování. B. Reicin fanatik rudého teroru. Praha: Nakl. Ostrov, 2011.
• Hanzlík, František. „Proč był odvolán gen. Ludvík Svoboda z funkce ministra národni obrany v dubnu 1950?” W Ivo Pejčoch, Prokop Tomek i Jaroslav Rokoský, Od svobody k nesvobodě 1945–1956. 148–161. Praha: Ministerstvo obrany ČR, 2011.
• Hanzlik, František. Vojenské obranné zpravodajství v zápasu o polítickou moc 1945–1950. Praha: Themis, 2003.
• Hryciuk, Grzegorz. „«Armia według wzoru radzieckiego»: przekształcenia czechosłowackich sił zbrojnych w latach 1945–1956.” W Wojsko, polityka, społeczeństwo: studia z historii społecznej od antyku do współczesności. Red. Jacek Jędrysiak, Daniel Koreś, Grzegorz Strauchold, Krzysztof Widziński, 573–591. Wrocław: Wyd. GAJT, 2013.
• Hryciuk, Grzegorz. „Potencjał militarny Polski i Czechosłowacji w latach 1945–1955.” W Wojsko w Polsce „ludowej”: studia i materiały IPN, red. Robert Klementowski, Joanna Nowosielska-Sobel, Paweł Piotrowski i Grzegorz Strauchold, 63–85. Wrocław: Instytut Pamięci Narodowej, 2014.
• Hryciuk, Grzegorz. „«Zbrojeniowa trzylatka». Produkcja zbrojeniowa w Czechosłowacji w latach 1951–1953.” W Wrocław – Śląsk – Polska – pomiędzy Zachodem a Wschodem: księga dedykowana prof. Grzegorzowi Straucholdowi w 60. rocznicę urodzin. Red. Wojciech Kucharski i Joanna Nowosielska-Sobel, 368–413. Wrocław: Ośrodek Pamięć i Przyszłość, 2018.
• Irra, Miroslav. Iljušin Il-28 w československém vojenském letectvu. Nevojice: Jakab, 2013.
• Irra, Miroslav. Vysoká modrá zed’ – ohlédnutí po letech. Protivzdušná obrana Československa v počátečním období studené války do roku 1961. Nevojice: Jakab, 2019.
• Kaplan, Karel i Pavel Kosatík. Gottwaldovi muži. Praha–Litomysl: Paseka, 2004.
• Maskalik, Alex. Elita armady. Československa vojenska generalita 1918–1992. Banska Bystrica: HWSK, 2012.
• Pernes, Jiří, Jaroslav Pospíšil i Antonín Lukáš. Alexej Čepička. Šedá eminence rudého reżimu. Praha: Brána, 2008.
• Režňák, Libor. Stříbrný tryskáč MiG-15. Proudové začátky čs. Letectva 1950–1957. Cheb: Svět křídel, 2012.
• Štefanský, Michal. Studená vojna. Slovensko 1955–1962. Bratislava: Vojenský historický ústav: 2012.
• Vojenské dějiny Československa. T. 5, 1945–1955. Praha: Naše vojsko, 1989.
• Vojenské dejiny Slovenska. T. 6, 1945–1968. Jan Štaigl i Michal Štefanský. Bratislava: Vita, 2007.
• Vystavěl, Stanislav. Přes nás neproletí: přehled organizační i personální výstavby a výzbroje čs. protiletecké/protivzdušné obrany státu vojsky stíhacího letectva, hlásné služby a radiotechnického vojska, protiletadlového dělostřelectva a raketového vojska v období od 1.10.1950 do 30.6.1997. Cheb: Svět křídel, 2016.
• Minařík, Pavel. „Chronologie vystavby. Vojenské letectvo,” Československá armada. Dostęp czerwiec 6, 2021. https://armada.vojenstvi.cz/povalecna/chronologie/vojenske-letectvo.htm.
• Minařík, Pavel. „Organizace a dislokace velitelských orgánů pozemního vojska (1945–1969),” Československá armada. Dostęp czerwiec 10, 2021. https://armada.vojenstvi.cz/povalecna/studie-a-materialy/organizace-a-dislokace-velitelskych-organupozemnihovojska-1945-1969.htm.
• Minařik, Pavel. „Tabulkové mírové počty vojáků čs. armády.” Československá armada. Dostęp czerwiec 10, 2021. https://armada.vojenstvi.cz/povalecna/cisla-fakta/tabulkove-mirove-pocty-vojaku-cs-armady.htm.
• Minařik, Pavel. „Vaše dotazy,” Odpověď na dotaz 420, Československa armada. Dostęp czerwiec 10, 2021. https://armada.vojenstvi.cz/vase-dotazy/28.htm.
• Minařik, Pavel. „Vaše dotazy,” Odpověď na dotaz 512, Československa armada. Dostęp czerwiec 10, 2021. https://armada.vojenstvi.cz/vase-dotazy/35.htm.
• Minařik, Pavel. „Vaše dotazy,” Odpověď na dotaz 673, Československa armada. Dostęp czerwiec 10, 2021. https://armada.vojenstvi.cz/vase-dotazy/45.htm.
• Minařik, Pavel. „Vaše dotazy,” Odpověď na dotaz 1116, Československa armada. Dostęp czerwiec 10, 2021. https://armada.vojenstvi.cz/vase-dotazy/45.htm.
• Minařik, Pavel. „Vaše dotazy,” Odpověď na dotaz 1185, Československa armada. Dostęp czerwiec 10, 2021. https://armada.vojenstvi.cz/vase-dotazy/79.htm.
• Šach, Jan. „Protokol o rozvoji čs. ozbrojenýh sil v letech 1956–1960,” Vojenský historický ústav Praha. Dostęp czerwiec 8, 2021. http://www.vhu.cz/protokol-o-rozvojics-ozbrojenych-sil-v-letech-1956-1960/.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2021.3(277).0006

Biblioteka Nauki

1887037