Ogólnokrajowe rekwizycje koni w czasie wojny z Rosją bolszewicką 1919–1920

• Authors: Aldona Podolska-Meducka

Title variants

EN

Nationwide Horse Requisitions during the War with Bolshevik Russia 1919–1920

DE

Landesweite Requisition von Pferden während des Krieges mit dem bolschewistischen Russland 1919–1920

Abstracts

EN

The requisitioning of horses for the army during 1919–1920 was extremely important due to the dominance of horse traction in the Polish army of that period. This appropriation constituted a part of the system of war benefits created after the regaining of independence, which played an important role during the war with the Bolsheviks. It constituted a legal framework that allowed requisitions to be carried out for the benefit of the army, through which it was possible to try to offset the army’s deficits with regards to equipment and supplies for its military units, primarily those fighting on the eastern front. For the reborn state, the priority was to act within the law, therefore the principle of payment for benefits and a two-stage appeal procedure were introduced. Due to the lack of organisational experience in applying the new law, as well as the existence of legal loopholes that needed to be removed, the conscription of horses in 1919 did not bring the expected results. This occurrence was of great importance with regards to the practice of requisitioning, which resulted in conscription taking place under completely different conditions in the following year. The immediate threat to the state resulted in maximum mobilisation on the part of the population and generosity towards the army. The experience gained over the year when applying the new requisitioning procedure, as well as the lessons learned from the failure of the previous year’s campaign, created the conditions for a more efficient conduct of conscription. However, it was not possible to avoid various abuses, which the reality of war always encourages.

DE

Requisition von Pferden für die Armee in den Jahren 1919–1920 waren aufgrund der Dominanz der Pferdetraktion in der polnischen Armee in dieser Zeit von besonders großer Bedeutung. Sie bildeten einen Teil des nach der Wiedererlangung der Unabhängigkeit geschaffenen Systems von Kriegsleistungen, das im Krieg mit dem bolschewistischen Russland eine wichtige Rolle spielte. Dieses bot eine Rechtsgrundlage für die Durchführung von Beschlagnahmungen zugunsten des Heeres, mit denen ein Versuch unternommen werden konnte, seine Defizite im Bereich der Ausrüstung und Versorgung der militärischen Einheiten, vor allem derjenigen, die an der Ostfront kämpften, auszugleichen. Für den wiedergeborenen Staat war es vorrangig, im Rahmen des Gesetzes zu handeln, weshalb das Prinzip der Leistungsvergütung und ein Zweiinstanzensystem in der Rechtsprechung eingeführt wurden. Die Einziehung von Pferden im Jahr 1919 brachte nicht die erwarteten Ergebnisse, da es an organisatorischer Erfahrung bei der Anwendung des neuen Gesetzes mangelte und aufgrund rechtlicher Lücken, die zu beheben waren. Ihr Auftreten war von großer Bedeutung für die Requisitionspraxis. Die Einziehungen im darauffolgenden Jahr fanden unter völlig anderen Bedingungen statt. Die unmittelbare Bedrohung des Staates führte zu einem Höchstmaß an Mobilisierung der Gesellschaft und Großzügigkeit gegenüber der Armee. Die im Laufe des Jahres gesammelten Erfahrungen bei der Anwendung des Konfiszierungsverfahrens und die Folgerungen aus dem Scheitern der letztjährigen Kampagne schufen die Voraussetzungen für eine effizientere Durchführung der Einziehungen. Dennoch konnten diverse Missbräuche, die in der Realität des Krieges immer vorkommen, nicht verhindert werden.

PL

Rekwizycje koni na rzecz wojska w latach 1919–1920 były niezwykle ważne ze względu na dominację w Wojsku Polskim tamtego okresu trakcji konnej. Stanowiły część powstałego po odzyskaniu niepodległości systemu świadczeń wojennych, który odegrał istotną rolę w czasie wojny z Rosją bolszewicką. Dawał podstawy prawne do przeprowadzania rekwizycji na rzecz wojska, poprzez które można było starać się o uzupełnianie deficytów armii w zakresie zaprowiantowania i wyposażenia oddziałów wojskowych, przede wszystkim walczących na froncie wschodnim. Dla odrodzonego państwa priorytetowe było działanie w ramach prawa, dlatego też wprowadzono zasadę odpłatności za świadczenia oraz dwuinstancyjną procedurę odwoławczą. Pobór koni w 1919 r. nie przyniósł spodziewanych efektów ze względu na brak doświadczenia organizacyjnego w stosowaniu nowego prawa oraz luki prawne, które należało usunąć. Ich występowanie miało duże znaczenie dla praktyki rekwizycyjnej. Pobór w roku następnym odbywał się w zupełnie innych warunkach. Bezpośrednie zagrożenie państwa spowodowało maksymalną mobilizację ze strony społeczeństwa i ofiarność na rzecz wojska. Zgromadzone przez rok doświadczenie w zakresie stosowania procedury rekwizycyjnej oraz wnioski wyciągnięte z fiaska ubiegłorocznej akcji stworzyły warunki dla sprawniejszego przeprowadzenia poboru. Nie dało się jednak uniknąć różnych nadużyć, którym rzeczywistość wojenna zawsze sprzyja.

Keywords

PL

świadczenia wojenne; rekwizycja koni; wojna z Rosją bolszewicką; II Rzeczypospolita Polska

EN

war benefits; horse requisition; Second Polish Republic; war with Bolshevik Russia

DE

Kriegsleistungen; Requisition von Pferden; Krieg mit dem bolschewistischen Russland; Zweite Polnische Republik

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2022
• Volume: XXIII (LXXIV)
• Issue: 1 (279)
• Pages: 12-47

Dates

published

2022

Contributors

author

Aldona Podolska-Meducka

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

• https://orcid.org/0000000300468917

References

• Авербахъ, O. І. Законодатељные акты вызванные войною 1914–1915 г.г. T. 1. Петроградъ: Типографія Петр. Т-ва Печ. и Изд. дeла „Трудъ”, 1916. Изд. 2.
• Бакланов, В. И., сост. Подряды и поставки по военному ведомству. Петроград: Типография Петр. Т-ва Печ. и Изд. дела „Трудъ”, 1916.
• Beer, Joachim, red. Choroby zakaźne zwierząt domowych. T. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1980.
• Buczek, Karol. „Publiczne posługi transportowe i komunikacyjne w Polsce średniowiecznej.” Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 15, nr 2 (1967): 255–299.
• Czarnecka, Regina. „Organizacja Ministerstwa Spraw Wojskowych (MSWojsk.) w latach 1918–1921.” Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej 27 (2005): 79–119.
• Dąbrowski, Franciszek. „Świadczenia fortyfikacyjne ludności pospolitej i rycerstwa w Polsce XIII w. w źródłach pisanych.” Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 56, nr 2 (2008): 147–168.
• Dudek, Lesław. Zaopatrywanie wojsk w dawnej Polsce (do 1864 r.). Poznań: Drukarnia Wojskowa, 1973.
• Dziesięciolecie Intendentury Polskiej Siły Zbrojnej 1918–1928. Warszawa: Koło Oficerów Intendentów, 1929.
• Horn, Maurycy. Powinności wojenne Żydów w Rzeczypospolitej w XVI i XVII w. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 1978.
• Hubka, Maciej i Tomasz Matuszak. „Świadczenia wojenne, Obywatelskie Komitety Obrony Państwa i werbunek do Armii Ochotniczej na terenie województwa łódzkiego w 1920 r.” W Łódź i łodzianie wobec wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku. Red. Witold Jarno i Przemysław Waingertner, 85–103. Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, 2020.
• Krawczyk, Edward. Demobilizacja i pokojowa organizacja Wojska Polskiego w latach 1920–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny, 1971.
• Krzos, Kazimierz. „Problem utrzymania wojska i formowania nowej siły zbrojnej w Galicji podczas wojny 1809 r. (część 2).” Studia i Materiały do Historii Wojskowości 11 (1965): 201–236.
• Krzyżanowski, Adam. „Pierwszy budżet państwa polskiego.” W Drożyzna, 29–32. Warszawa–Kraków: Księgarnia Jana Czerneckiego, [1920].
• Krzyżanowski, Kazimierz. Wydatki wojskowe Polski w latach 1918–1939. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976.
• Landau, Zbigniew. Historia Pocztowej i Powszechnej Kasy Oszczędności. Warszawa: Agencja Komunikacji Społecznej S. C., 1994.
• Landau, Zbigniew. Polskie zagraniczne pożyczki państwowe 1918–1926. Warszawa: Książka i Wiedza, 1961.
• Landau, Zbigniew i Jerzy Tomaszewski. Gospodarka Polski międzywojennej 1918– 1939. T. 1, W dobie inflacji 1918–1921. Warszawa: Książka i Wiedza, 1967.
• Landberg, Hans. „Finansowanie wojny i zaopatrywanie garnizonów (część 2).” Studia i Materiały do Historii Wojskowości 19 (1973): 171–216.
• Markowski, Mieczysław Bolesław. Społeczeństwo województwa kieleckiego wobec wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego, 1998.
• Odziemkowski, Janusz. Wieś i armia w II Rzeczypospolitej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988.
• Pająk, Jerzy Zbigniew, oprac. Raporty i korespondencja oficerów werbunkowych Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego 1915–1916. Ziemia kielecka. Warszawa: Wyd. Akademii Świętokrzyskiej, 2007.
• Pączewski, Leon. „Budżety wojskowe Polski a państw obcych.” Bellona 11, z. 8 (1921): 715–727.
• Podolska-Meducka, Aldona. „Komisje rekwizycyjne polskiego systemu świadczeń wojennych po wojnie z bolszewikami.” W Gospodarka i społeczeństwo a wojskowość na ziemiach polskich. Red. Tomasz Głowiński i Krzysztof Popiński, 111–143. Wrocław: Wyd. GAJT, 2010.
• Podolska-Meducka, Aldona. Od wojny do wojny. System świadczeń wojennych w Polsce w latach 1918–1921. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie – Oficyna Wydawnicza, 2011.
• Podolska-Meducka, Aldona. „Problemy gospodarcze Polski w czasie wojny z bolszewikami – zarys problematyki.” Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie nr 6 (2019): 25–42, https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2019.0984.0602.
• Podolska-Meducka, Aldona. „System świadczeń wojennych w Polsce 1918–1921. Przegląd ustawodawstwa.” Przegląd Historyczno-Wojskowy 9 (60), nr 5 (225) (2008): 111–146.
• Rodziewicz, Dariusz. Obowiązek świadczeń wojennych w systemie obronnym Polski w latach 1919–1939. Oświęcim: Wyd. Napoleon V, 2017.
• Romer, Eugeniusz. Dziennik. T. 2, 1919–1923. Warszawa: Wyd. Interlibro, 1995.
• Russocki, Stanisław. „Powinność przewodu na tle posług transportowych Polski piastowskiej.” Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 13, nr 2 (1965): 243–268.
• Sosabowski, Stanisław. „Gospodarcza konstytucja obrony państwa.” Bellona 28, z. 1 (1927): 43–60.
• Sosabowski, Stanisław. „Problem wyżywienia państwa podczas wojny i znaczenie województw nadgranicznych w tym zagadnieniu.” Przegląd Intendencki 2, z. 1 (1927): 45–62.
• Srogosz, Tadeusz. Żołnierz swawolny. Z dziejów obyczajów armii koronnej w XVII w. Warszawa: Wyd. DiG, 2009.
• Stefczyk, Franciszek, zestawił i wyjaśnił. Świadczenia wojenne. Przepisy i praktyka. Kraków: Wyd. Biura Patronatu dla Spółek Oszczędności i Pożyczek przy Wydziale Krajowym we Lwowie, 1915.
• Strasburger, Edward. Zagadnienie skarbowo-ekonomiczne na tle wojny. Warszawa: Księgarnia Ferdynanda Hoesicka, 1920.
• Szczepański, Janusz. Społeczeństwo Polski w walce z najazdem bolszewickim 1920 roku. Warszawa–Pułtusk: Oficyna Wydawnicza Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2000.
• Szczepański, Janusz. Wojna 1920 roku na Mazowszu i Podlasiu. Warszawa–Pułtusk: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych – Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, 1995.
• Szczygielski, Wojciech. „Obowiązki i powinności wojskowe miast i mieszczaństwa w Polsce od XIII do połowy XV w.” Studia i Materiały do Historii Wojskowości 5 (1960): 425–457.
• Śliwiński, Artur. Warszawa podczas najazdu bolszewickiego. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1928.
• Trzoska, Jerzy. „Gdańsk jako ośrodek zaopatrzenia wojsk podczas wielkiej wojny północnej (1709–1721).” Studia i Materiały do Historii Wojskowości 28 (1985): 105–121.
• Twardowski, Jacek. „Warszawskie zapasy aprowizacyjne armii w okresie powstania listopadowego.” Studia i Materiały do Historii Wojskowości 32 (1989): 137–162.
• Wimmer, Jan. „Wojsko i skarb Rzeczypospolitej u schyłku XVI i w pierwszej połowie XVII w. (część 1–2).” Studia i Materiały do Historii Wojskowości 14 (1968): 3–91.
• Witkowski, Wojciech. Historia administracji w Polsce 1764–1989. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2007.
• Woszczyński, Bolesław. Ministerstwo Spraw Wojskowych 1918–1921. Zarys organizacji i działalności. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny, 1972.
• Wyszczelski, Lech. Ministerstwo Spraw Wojskowych (1918–1939). Warszawa: Wyd. Neriton, 2010.
• Wyszczelski, Lech. Wojsko polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wyd. Neriton, 2006.
• Zajączkowski, Stanisław Marian. „O wojskowych powinnościach sołtysów w Polsce w okresie monarchii stanowej (część 1).” Studia i Materiały do Historii Wojskowości 19 (1973): 23–59.
• Zajączkowski, Stanisław Marian. „Obowiązki wojskowe wójtów w państwie polskim w okresie monarchii stanowej.” Studia i Materiały do Historii Wojskowości 21 (1978): 3–44.
• Zajączkowski, Stanisław Marian. „Powinności wojskowe chłopów w Polsce do końca XIII w.” Studia i Materiały do Historii Wojskowości 4 (1958): 425–482.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2022.1(279).0001

Biblioteka Nauki

2057150