Wywiad na Niemcy oczami kierownika Referatu „Zachód” Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego 1932–1939

• Authors: Tadeusz Dubicki , Robert Majzner

Title variants

EN

Intelligence Gathering against Germany as seen through the Eyes of the Head of the „West” Department, Division II of the Chief of the Main Staff of the Polish Army 1932–1939

DE

Geheimdienst gegen Deutschland aus der Sicht des Leiters der Abteilung „West” der Abteilung II des Hauptstabs der polnischen Armee 1932–1939

Abstracts

EN

The article is a critical analysis of major Adam Świtkowski’s opinion concerning the functioning of military intelligence against the Third Reich, which was documented in 1943 as an expression of protest against the falsifying of history and the depreciation of the achievements of „Western” intelligence before 1939. The biggest asset of the document in question is the fact that it was written by the longest serving head of the „West” Department, who was also in charge during its most important period, i.e. between 1932–1939. Świtkowski’s opinion was drafted to complement an interrogation commissioned by a Navy Court Martial in London, within the framework of an investigation into captain Jerzy Niezbrzycki and major Tadeusz Nowiński, who were accused of defaming the then head of the Information-Intelligence Department of the Commander in Chief’s Staff . The document focuses on two matters, i.e. the consequences of the „In.3” affair with regards to intelligence gathering against Germany, and the department’s role in preparing the country against any aggression from its western neighbor. At the same time, it provides the reader with a lot of supplementary information concerning the structure and modus operandi of the military intelligence service and the effects of its operational activity.

DE

Dieser Aufsatz stellt eine kritische Analyse des Gutachtens von Major Adam Świtkowski über die Funktionsweise des militärischen Geheimdienstes gegen das Dritte Reich dar, das 1943 als Protest gegen die Geschichtsfälschung und die Abwertung der Leistungen des „West” Geheimdienstes vor 1939 verfasst wurde. Das größte Verdienst des hier vorgelegten Dokuments besteht darin, dass es von dem Offi zier verfasst wurde, der von allen am längsten für die Dienststelle „West” zuständig war, und zwar in der für diese Dienststelle entscheidenden Zeit, d. h. 1932– 1939. Er wurde als Ergänzung zu dem vom Kriegsgericht in London in Auft rag gegebenen Verhör im Rahmen der Ermittlungen gegen Hauptmann Jerzy Niezbrzycki und Major Tadeusz Nowiński verfasst, die beschuldigt wurden, die damalige Führung der Informations- und Nachrichtendienstabteilung des Obersten Befehlshabers verleumdet zu haben. Das Dokument konzentriert sich daher auf zwei Themen, nämlich die Folgen der „In.3”-Affäre für die nachrichtendienstliche Arbeit über Deutschland und ihre Rolle bei der Vorbereitung des Landes auf den Überfall auf Polen durch das Dritte Reich. Gleichzeitig liefert es aber auch viele zusätzliche Informationen über die Strukturen der Dienststelle, ihren modus operandi und ihre operativen Auswirkungen.

PL

Artykuł jest krytyczną analizą opinii mjr. Adama Świtkowskiego na temat funkcjonowania wywiadu wojskowego przeciwko III Rzeszy, przygotowanej w 1943 r. jako wyraz protestu przeciwko fałszowaniu historii oraz deprecjonowaniu osiągnięć wywiadu „zachodniego” przed 1939 r. Największą zaletą zaprezentowanego dokumentu jest to, iż został on sporządzony przez oficera, który najdłużej spośród wszystkich kierował Referatem „Zachód”, na dodatek w kluczowym dla tej służby okresie, tj. w latach 1932–1939. W związku z tym, że powstał jako uzupełnienie przesłuchania przeprowadzonego na zlecenie Morskiego Sądu Wojennego w Londynie, w ramach śledztwa przeciwko kpt. Jerzemu Niezbrzyckiemu i mjr. Tadeuszowi Nowińskiemu – oskarżonym o zniesławienie ówczesnego kierownictwa Oddziału Informacyjno-Wywiadowczego Sztabu Naczelnego Wodza, koncentruje się na dwóch kwestiach tj. konsekwencjach afery „In.3” dla pracy wywiadu na Niemcy oraz jego roli w przygotowaniu kraju na agresję ze strony III Rzeszy. Równocześnie dostarcza jednak wielu dodatkowych informacji dotyczących jego struktur, modus opperandi i efektów działalności operacyjnej.

Keywords

PL

wywiad wojskowy; II Rzeczpospolita Polska; III Rzesza; Oddział II Sztabu Głównego Wojska Polskiego

EN

military intelligence; Second Polish Republic; the Third Reich; Second Bureau of the Polish Main Staff

DE

militärischer Geheimdienst; Zweite Polnische Republik; Drittes Reich; Abteilung II des Hauptstabs der Polnischen Armee

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2022
• Volume: XXIII (LXXIV)
• Issue: 3(281)
• Pages: 211-241

Dates

published

2022

Contributors

author

Tadeusz Dubicki

• https://orcid.org/000000020269120X

author

Robert Majzner

• Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie

• https://orcid.org/0000000346711206

References

• Bochaczek-Trąbska, Joanna. Major Jan Henryk Żychoń 1902–1944. Oświęcim: Wyd. Napoleon V, 2012.
• Cieplewicz, Mieczysław, i Marian Zgórniak, oprac. Przygotowania niemieckie do agresji na Polskę w 1939 r. w świetle sprawozdań Oddziału II sztabu Głównego WP (dokumenty). Wrocław–Warszawa–Kraków: Wyd. Polskiej Akademii Nauk, 1969.
• Ćwięk, Henryk. Rotmistrz Sosnowski. As wywiadu Drugiej Rzeczypospolitej. Kraków: Wyd. Literackie, 2010.
• Dubicki, Tadeusz, i Andrzej Suchcitz. Oficerowie wywiadu WP i PSZ w latach 1939– 1945. T. 1–4. Warszawa: Instytut Józefa Piłsudskiego, Wyd. LTW, 2009–2019.
• Gajownik, Tomasz. Tajny front niewypowiedzianej wojny. Działalność polskiego wywiadu wojskowego na Litwie w latach 1921–1939. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2010.
• Gondek, Leszek. Wywiad polski w III Rzeszy 1933–1939. Warszawa: Wyd. MON, 1978.
• Graczyk, Konrad. Operacja „Reichswehrministerium”. Misja majora Jerzego Sosnowskiego. Niemiecki i polski proces karny. Warszawa: Wyd. Rytm, 2017.
• Howe, Russel Warren. Mata-Hari. The True Story. New York: Dodd Mead, 1986.
• Jastrzębski, Włodzimierz. Major Żychoń i bydgoska ekspozytura wywiadu. Bydgoszcz: Wyd. Świadectwo, 1994.
• Kołakowski, Piotr, Andrzej Krzak. Sprawa majora Jerzego Sosnowskiego w świetle dokumentów analitycznych Oddziału II SGWP i zeznań Franza Heinricha Pfeifera. Warszawa: Wyd. Demart, 2015.
• Kołakowski, Piotr. Czas próby. Polski wywiad wojskowy wobec groźby wybuchu wojny w 1939 roku. Warszawa: Wyd. Bellona, 2012.
• Krzak, Andrzej. Czerwoni Azefowie. Afera MOCR-TRUST 1922–1927. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Kulka, Grzegorz. Komisje prawno-ustrojowe Rady narodowej RP na emigracji w latach 1939–1991. Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2009.
• Ławrynowicz, Witold. Droga do Blitzkriegu. Historia i rozwój niemieckiej broni pancernej do wybuchu II wojny światowej. Gdańsk: Wyd. AJ Press, 2003.
• Łukomski, Grzegorz. Generał brygady Antoni Szymański (1894–1973). Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2006.
• Łukomski, Grzegorz. Szara eminencja polskiego wywiadu wojskowego. Pułkownik dyplomowany Stefan Mayer (1885–1981). Łomianki: Wyd. LTW, 2020.
• Mahoney, M.H. Women in Espionage: a Biografical Dictionary. Santa Barbara: Abc-Clio Inc, 1993.
• Majzner, Robert, Andrzej Suchcitz, i Tadeusz Dubicki. Oskarżam majora Żychonia. Sprawa karna KW.21/42 przed Morskim Sądem Wojennym w Londynie. Radomsko: Wyd. Taurus, 2016.
• Majzner, Robert, i Tadeusz Dubicki, Andrzej Suchcitz. W labiryncie oskarżeń. „Sprawa majora Żychonia” przed Morskim Sądem Wojennym w Londynie 1942–1943. Częstochowa: Akademia im. Jana Długosza, 2015.
• Majzner, Robert. „Attachat Wojskowy przy Poselstwie / Ambasadzie RP w Berlinie – zagadnienia organizacyjne.” Niemcy–Austria–Szwajcaria 3 (2008): 227–252.
• Majzner, Robert. „Opinie kpt. Jerzego Niezbrzyckiego na temat oficerów Referatu «Zachód».” W Referaty „Wschód” i „Zachód” Oddziału II SGWP. Współpraca czy rywalizacja? Red. Robert Majzner, 281–295. Radomsko: Wyd. Taurus, 2018.
• Majzner, Robert. Attachaty Wojskowe Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1945. Strukturalno-organizacyjne aspekty funkcjonowania. Częstochowa: Wyd. Akademii im. Jana Długosza, 2014, wyd. 2.
• Majzner, Robert. Polski wywiad wojskowy wobec polityki III Rzeszy 1933–1939. Toruń: Wyd. Adam Marszałek, 2006.
• Majzner, Robert. Sosnowski był agentem niemieckim. Afera „In.3” w świetle opinii kpt. Mieczysława Dubika. Radomsko: Wyd. Taurus, 2020.
• Newmen, Andrew. Hitler’s Insanity. A Conspiracy of Silence. Stroud: Fonthill Media, 2018.
• „Niedenfuhr, Gunther.” Lexicon der Wehrmacht. Dostęp maj 2, 2022. https://www. lexikon-der-wehrmacht.de/Personenregister/N/NiedenfuehrGuenther.htm.
• Nowak, Włodzimierz. „Generał brygady Kazimierz Glabisz (1893–1981). Zarys biografii.” Przegląd Historyczno-Wojskowy 9 (60), nr 3 (223) (2008): 117–135.
• Nowik, Grzegorz. Ósmy ułan Beliny. Generał brygady Józef Marian Smoleński „Kolec” (1894–1978). Warszawa: Wyd. Rytm, 2008.
• Orth, Reiner. Der SD-Mann Johannes Schmidt – Der Mörder des Reichskanzlers Kurt von Schleicher? Marburg: Tectum Wissenschaft sverlag, 2012.
• Paduszek, Konrad. Zajrzeć do mózgu Lenina. Wywiad II Rzeczypospolitej a postrewolucyjna Rosja. Łomianki: Wyd. LTW, 2016.
• Rybka, Ryszard, i Kamil Stepan. Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2006.
• Salewski, Michael. Entwaffnung und Militärkontrolle in Deutschland 1919–1927. München: R.Oldenburg Verlag, 1966.
• Skóra, Wojciech. Działalność gdańskiej ekspozytury polskiego wywiadu wojskowego w latach 1920–1930. Poznań: Wyd. Rys, 2011.
• Skóra, Wojciech. Służba konsularna Drugiej Rzeczypospolitej. Organizacja, kadry i działalność. Toruń: Wyd. Adam Marszałek, 2006.
• Świerczek, Marek. „MOCR-Trust”. Polski wywiad wojskowy a sowiecka operacja dezinformacyjna (1921–1927). Radomsko: Wyd. Taurus, 2019.
• Traktat pokoju między mocarstwami sprzymierzonemi i stowarzyszonemi a Niemcami podpisany w Wersalu 28 czerwca 1919 roku. Warszawa: Biuro Prac Kongresowych, 1919.
• Ulatowski, Łukasz. Berlińska placówka wywiadowcza „In.3” (1926–1934) Oddziału II i działalność majora Jerzego Sosnowskiego w Niemczech. Warszawa: b.w., 2016.
• Ulatowski, Łukasz. Polski wywiad wojskowy w 1939 roku. Struktura organizacyjna, składy osobowe, personel, budżet, mob. Warszawa: b.w., 2013.
• West, Nigel. Historical Dictionary of Sexspionage. Plymouth: Scarecrow Press, 2009.
• Woźny, Aleksander. Niemieckie przygotowania do wojny z Polską w ocenach polskich naczelnych władz wojskowych w latach 1933–1939. Warszawa: Wyd. Neriton, 2000.
• Zacharski, Marian. Operacja Reichswehra. Kulisy wywiadu II RP. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka, 2013.
• Zacharski, Marian. Rotmistrz. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka, 2011.
• Zgórniak, Marian. Europa w przededniu wojny. Sytuacja militarna w latach 1938– 1939. Kraków: Wyd. „Księgarnia Akademicka”, 1993.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2022.3(281).0008

Biblioteka Nauki

2158886