Trzy okupacje Krakowa przez wojska rosyjskie w latach 1809–1831. Analiza porównawcza

• Authors: Michał Baczkowski

Title variants

EN

A Comparative Analysis of the Russian Army’s Three Occupations of Cracow between 1809–1831

DE

Drei Besetzungen von Krakau durch russische Truppen zwischen 1809 und 1831: eine vergleichende Analyse

Abstracts

EN

During the first half of the nineteenth century, Cracow found itself under Russian military occupation three times: in 1809, when the city belonged to Austria, between 1813–1815, when it belonged to the Duchy of Warsaw, and in 1831, when it was the capital of the Free City of Cracow. Each period of Russian occupation had different aims and character. In 1809, the main (unrealised) goal was to prevent the Duchy of Warsaw from capturing the then Austrian city. The Russian offensive against the states of Napoleonic Europe, launched aft er Bonaparte’s defeat near Moscow in 1812, resulted in the second occupation between 1813–1815. In 1831, the city was occupied for a third time as punishment for the city’s strong support of the November Uprising. Each period of occupation resulted in economic perturbations and an increase in crime. For the occupying forces, the greatest threat turned out to be the mass morbidity of soldiers caused by venereal diseases attested to 1813–1815. The political importance of the three Russian occupations of Cracow was relatively minor. The cost of housing and maintaining the soldiers was considerable but did not deplete the city’s finances. The behaviour of the occupying forces, reprehensible in many cases, did not differ from the standards that prevailed during the first half of the nineteenth century.

DE

In der ersten Hälft e des neunzehntes Jahrhunderts befand sich Krakau dreimal unter russischer militärischer Besatzung: 1809, als es zu Österreich gehörte, 1813–1815, als es Teil des Herzogtums Warschau war, und 1831, als es die Hauptstadt der Republik Krakau war. Jede der russischen Besetzungen hatte andere Ziele und einen anderen Charakter. Im Jahr 1809 bestand das (nicht erreichte) Hauptziel darin, die Einnahme der Stadt durch das Herzogtum Warschau aus österreichischer Hand zu verhindern. Die Besetzung der Stadt zwischen 1813 und 1815 war die Folge der Niederlage Napoleons bei Moskau und der Offensive der russischen Armee auf die Länder des napoleonischen Europas. Im Jahr 1831 hatte die Besetzung den Charakter einer Strafexpedition aufgrund der Unterstützung des Novemberaufstandes durch die Krakauer Bevölkerung. Jeder Aufenthalt der russischen Armee in Krakau führte zu wirtschaft lichen Turbulenzen und einem Anstieg der Kriminalität. Die größte Bedrohung für die Besatzungsarmee stellte das massive Auft reten von Geschlechtskrankheiten unter den Soldaten dar, das am besten für die Jahre 1813–1815 belegt ist. Die politische Bedeutung der drei militärischen Besetzungen von Krakau durch die russische Armee war relativ gering. Die Kosten für den Unterhalt der Soldaten waren beträchtlich, ruinierten aber nicht die Finanzen der Stadt. Das Verhalten der Besatzungstruppen, das in vielen Fällen verwerfl ich war, wich jedoch nicht von den Standards der ersten Hälfte des neunzehntes Jahrhunderts ab.

PL

W pierwszej połowie XIX w. Kraków trzykrotnie znalazł się pod rosyjską okupacją wojskową: w 1809 r., gdy należał do Austrii, w latach 1813–1815, gdy należał do Księstwa Warszawskiego i w 1831 r., gdy był stolicą Wolnego Miasta Krakowa. Każda z okupacji rosyjskich miała inne cele i charakter. W 1809 r. głównym (niezrealizowanym) celem było niedopuszczenie do przejęcia miasta z rąk austriackich przez Księstwo Warszawskie. W latach 1813–1815 okupacja miasta była efektem przegranej Napoleona pod Moskwą i ofensywy wojsk rosyjskich na państwa napoleońskiej Europy. W 1831 r. okupacja miała charakter ekspedycji karnej za wspomaganie powstania listopadowego przez mieszkańców Krakowa. Każdorazowy pobyt wojsk rosyjskich w Krakowie wywoływał perturbacje gospodarcze i wzrost przestępczości. Dla załogi okupacyjnej największym zagrożeniem okazała się masowa zachorowalność żołnierzy na choroby weneryczne, najlepiej poświadczona dla lat 1813–1815. Polityczne znaczenie trzech okupacji wojskowych Krakowa przez wojsko rosyjskie było stosunkowo niewielkie. Koszty utrzymania żołnierzy były znaczne, ale nie doprowadziły do zrujnowania finansów miasta. Zachowanie się wojsk okupacyjnych, w wielu wypadkach naganne, nie odbiegało jednak od standardów pierwszej połowy XIX w.

Keywords

PL

wojsko rosyjskie; okupacja wojskowa; Kraków; XIX wiek

EN

Russian army; military occupation; Cracow; nineteenth century

DE

Russische Armee; militärische Besetzung; Krakau; 19. Jahrhundert

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2022
• Volume: XXIII (LXXIV)
• Issue: 4(282)
• Pages: 96-121

Dates

published

2022

Contributors

author

Michał Baczkowski

• Uniwersytet Jagielloński

• https://orcid.org/0000000297171046

References

• Askenazy, Szymon. Książę Józef Poniatowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974.
• Baczkowski, Michał. W cieniu napoleońskich orłów. Rada Municypalna Krakowa 1810–1815. Kraków: Historia Iagellonica, 2010.
• Baczkowski, Michał. Wojsko austriackie w Krakowie w latach 1796–1809. Kraków: Historia Iagellonica, 2007.
• Baczkowski, Michał. Wojsko polskie w napoleońskim Krakowie. Kraków: Historia Iagellonica, 2009.
• Beiersdorf, Otton. „Kraków wobec powstania listopadowego.” W Powstanie czy rewolucja? W 150 rocznicę powstania listopadowego. Red. Henryk Kocój, 212–245. Katowice: Uniwersytet Śląski, 1981.
• Białkowski, Antoni. Pamiętniki starego żołnierza (1806–1814). Warszawa: Gebethner i Wolff , 1903.
• Bieniarzówna, Janina, i Jan M. Małecki. Dzieje Krakowa. T. 3, Kraków w latach 1796– 1918. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1985.
• Bojasiński, Józef. Rządy tymczasowe w Królestwie Polskim, maj–grudzień 1815. Warszawa: Piotr Laskauer i Ska, 1902.
• Bredetzky, Samuel. Reisebemerkungen über Ungarn und Galizien. T. 2. Wien: Verlag bey Anton Doll, 1809.
• Brodziński, Kazimierz. Wspomnienia mojej młodości. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1928.
• Chłapowski, Dezydery. Pamiętniki. Poznań: Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha, 1899.
• Drewnicki, Leon. Za moich czasów. Warszawa: Wydawnictwo Pax, 1971.
• Fiszerowa, Wirydianna. Dzieje moje własne. Warszawa: Świat Książki, 1998.
• Gazeta Krakowska, wrzesień 21, 1814; wrzesień 25, 1814.
• Gembarzewski, Bronisław. Wojsko polskie. Królestwo Polskie 1815–1830. Warszawa: Gebethner i Wolff , 1903.
• Gembarzewski, Bronisław. Wojsko Polskie. Księstwo Warszawskie 1807–1814. Warszawa: Gebethner i Wolff , 1905.
• Gintel, Jan, wyb. i oprac. Cudzoziemcy o Polsce. Relacje i opinie. T. 2, Wiek XVIII–XIX. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1971.
• [Grabowski, Ambroży]. Wspomnienia Ambrożego Grabowskiego. T. 1. Kraków: Drukarnia Czasu, 1909.
• Kerchnawe, Hugo. Tage von Leipzig 1813. Kavallerieverwendung, Aufklärung und Armeeführung bei der Hauptarmee in den entscheidenden Tagen von Leipzig. Wien: L. W. Seidel, 1904.
• Knapowska, Wisława. „Nawroty polskich ruchów zbrojnych 1830–1834. Z dziejów dyplomatycznych i rewolucyjnych Wolnego Miasta Krakowa.” Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Komisja Historyczna 14, z. 2 (1948): 42–187.
• Korespondencja księcia Józefa Poniatowskiego z Francją. T. 2. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1923.
• Krzos, Kazimierz. Z księciem Józefem w Galicji w 1809 roku. Rząd Centralny obojga Galicji. Warszawa: Wyd. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
• Louis-Wawel, Józef. Kupcy krakowscy w epoce przejściowej (1773–1846). Kraków: Drukarnia Czasu, 1883.
• Łukasiewicz, Mariusz. Armia księcia Józefa 1813. Warszawa: Wyd. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1986.
• Pawłowski, Bronisław. Wojna polsko-austriacka 1809 r. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, Dom Wydawniczy Bellona, 1999.
• Przygodzki, Jacek. Rada Najwyższa Tymczasowa Księstwa Warszawskiego 1813–1815. Organizacja i działalność. Wrocław: Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002.
• Puzyrewski, Aleksander Kazimierowicz. Wojna polsko-ruska 1831 r. Warszawa: Wyd. Orgelbranda, 1899.
• Rederowa, Danuta. „Studia nad wewnętrznymi dziejami Krakowa porozbiorowego (1796–1809). Cz. 2, Zagadnienia ustrojowe i ekonomiczno-społeczne.” Rocznik Krakowski 36 (1962): 1–85.
• Rohrer, Joseph. Versuch über die deutschen Bewohner der österreichischen Monarchie. T. 2. Wien: Kunst- und Industrie-Compt., 1804.
• Schnür-Pepłowski, Stanisław. Cudzoziemcy w Galicji (1787–1841). Kraków: Spółka Wydawnicza Polska w Krakowie, 1902.
• Skowronek, Jerzy. Książę Józef Poniatowski. Wrocław: Ossolineum, 1986.
• Smarzewski, Marcin. Pamiętnik 1809–1831. Wrocław: Ossolineum, 1962.
• Sołtyk, Roman. Kampania 1809 r. Warszawa: Druk Józefa Sikorskiego, 1906.
• Stetkiewicz, Stanisław. Rzeczpospolita Krakowska w dobie powstania listopadowego. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, 1912.
• Supplementum Codici Austriaci oder Chronologische Sammlung, aller vom I Jäner 1759 bis letzten Dezember 1770 [...] Generalien, Patenten, Satz-Ordnungen, Rescripten, Resolutionen, dann Landesobrigkeitlichen Edikten, Mandaten und Dekreten. T. 6. Wien: Johann Thomas Edlen von Trattnern Kaiserl. Königl. Hofb uchdruckern und Buchhändlern, 1777.
• Tokarz, Wacław. Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831. Warszawa: Ofi cyna Wydawnicza Volumen, Wydawnictwo Bellona, 1994.
• Wachholz, Szczęsny. Rzeczpospolita Krakowska (okres do 1830 r.). Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze, 1957.
• [Weyssenhoff , Jan]. Pamiętnik generała Jana Weyssenhoffa. Warszawa: Gebethner i Wolff , 1903.
• [Wodzicki, Stanisław]. Pamiętniki hr. Stanisława Wodzickiego. Kraków: Nakład J. K. Żupańskiego i K. J. Heumanna, 1888.
• Бескровный, Любомир. Русская армия и флот в XIX в. Военно-экономический потенциал России. Москва: Издательство «Наука», 1973.
• Габаев, Георгий. Роспись русским полкам 1812 года. Киев: b.w., 1912.
• Каменский, E. C. Исторія 2-го драгунскаго С.-Петербургскаго Генералъ Фельдмаршала Князя Меншикова полка. 1707–1898 г.г. T. 2. Москва: Типографя Вилъде Малая Кисловка собств. домъ., 1900.
• Матерiалы для составленiя исторiи 42-го пѣхотнаго Якутскаго полка. Кременец: Тип. М. Д. Шумского, 1895.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2022.4(282).0004

Biblioteka Nauki

2162160