Podwójna okupacja i granice kompromisu. Galicja w okresie I wojny światowej

• Authors: Piotr Szlanta

Title variants

EN

Double Occupation and the Limits of Compromise. Galicia during the World War I

DE

Doppelbesetzung und die Grenzen eines Kompromisses. Galizien während des Ersten Weltkriegs

Abstracts

EN

During the First World War, Galicia was occupied by the Russians. The Russians announced the incorporation of the province into its Empire and carried out a program of Russification. As a result of a victorious offensive, the Central Powers liberated most of Galicia in the spring of 1915. However, in the liberated territories, the Austro-Hungarian military introduced a brutal regime, which actively sought out traitors and collaborators. Galicia’s autonomy was effectively abolished in June 1915 when the province was subordinated to the army. Th e unexpected scale of repression, especially from the Hungarian troops, contributed to the undermining of loyalty that the Polish inhabitants of Galicia had towards the Habsburg monarchy. According to the author, this situation allows the thesis to be put forward that between 1914–1918 the province was occupied twice from the perspective of the inhabitants of Galicia. On the example of the president of the court in Stanisławów, Artur Aulich (1850–1921), who stayed in the city during the Russian occupation and describes what type of behavior during the occupation was considered worthy of condemnation according to the Austrian authorities.

DE

Während des Ersten Weltkriegs wurde Galizien von russischen Truppen besetzt. Die Russen kündigten die Eingliederung der Provinz an und führten ihre Russifizierung durch. Infolge der siegreichen Offensive befreiten die Armeen der Mittelmächte im Frühjahr 1915 den größten Teil Galiziens. In den befreiten Gebieten führte die österreichisch-ungarische Armee jedoch ein brutales Militärregime ein und suchte nach Verrätern und Kollaborateuren. Nach dem Sommer 1915 wurde die Autonomie Galiziens faktisch aufgehoben und die Provinz der Armee unterstellt. Das unerwartete Ausmaß der Repressionen, vor allem durch ungarische Truppen, trug dazu bei, die Loyalität der polnischen Bewohner Galiziens gegenüber der Habsburger Monarchie zu untergraben, was nach Ansicht des Autors die These zulässt, dass man aus Sicht der Bewohner Galiziens von einer doppelten Besetzung der Provinz zwischen 1914 und 1918 sprechen kann. Am Beispiel des Schicksals des Gerichtspräsidenten in Stanisławów, Artur Aulich (1850–1921), der sich während der russischen Besatzung in der Stadt aufhielt, wird beschrieben, welche Verhaltensweisen aus der Besatzungszeit nach Ansicht der österreichischen Behörden als verwerflich galten.

PL

Podczas I wojny światowej Galicja poddana była okupacji rosyjskiej. Rosjanie ogłosili inkorporację prowincji i prowadzili jej rusyfikację. W wyniku zwycięskiej ofensywy wojska państw centralnych wiosną 1915 r. wyzwoliły większość Galicji. Jednak na terenach oswobodzonych wojska austro-węgierskie wprowadziły brutalny reżim wojskowy, szukając zdrajców i kolaborantów. Po lecie 1915 r. autonomia Galicji została faktycznie skasowana, a prowincja podporządkowana armii. Nieoczekiwana skala represji, zwłaszcza ze strony oddziałów węgierskich, przyczyniła się do podkopania lojalności polskich mieszkańców Galicji do monarchii habsburskiej Pozwala to – w ocenie autora – na wysunięcie tezy, iż z perspektywy mieszkańców Galicji można mówić o podwójnej okupacji prowincji w latach 1914–1918. Na przykładzie losów prezesa sądu w Stanisławowie Artura Aulicha (1850–1921), który przebywał w mieście podczas rosyjskiej okupacji, opisano, jakie – w ocenie władz austriackich – zachowania z okresu okupacji uznawano za godne potępienia.

Keywords

PL

Pierwsza wojna światowa; Galicja; okupacja; rządy wojskowych; represje; Artur Aulich

EN

World War I; Galicia; occupation; military rule; repressions; Artur Aulich

DE

I Weltkrieg; Galizien; Besatzung; Militärherrschaft; Repression; Artur Aulich

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2022
• Volume: XXIII (LXXIV)
• Issue: 4(282)
• Pages: 139-162

Dates

published

2022

Contributors

author

Piotr Szlanta

• Stacja Naukowa Polskiej Akademii Nauk w Wiedniu
• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000265732304

References

• Achmatowicz, Aleksander. Polityka Rosji w kwestii polskiej w pierwszym roku Wielkiej Wojny 1914–1915. Warszawa: Neriton, 2003.
• An-Ski. Tragedia Żydów galicyjskich w czasie I wojny światowej. Wrażenia i refleksje z podróży po kraju. Przemyśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy, 2010.
• Białynia-Chołodecki, Józef. Lwów w czasie okupacji rosyjskiej (3 września 1914 – 22 czerwca 1915). Z własnych przeżyć i wspomnień. Lwów: Redakcja, 1930.
• Biliński, Leon. Wspomnienia i dokumenty. T. 1. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka, 1924.
• Błażowska, Katarzyna. Postrzeganie totalitarnego zniewolenia. Doświadczenie wojny i okupacji w twórczości Józefa Mackiewicza. Warszawa: Instytut Pileckiego, 2011.
• Bobrzyński, Michał. Wskrzeszenie państwa polskiego. Szkic historyczny. T. 1, Lata 1914–1918. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1920.
• Borodziej, Włodzimierz, i Maciej Górny. Nasza wojna. Europa Środkowo-Wschodnia 1912–1916. T. 1, Imperia. Warszawa: WAB, 2014.
• Buszko, Józef. „Witold Korytowski (1850–1923).” iPSB. Dostęp czerwiec 30, 2022. Https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografi a/witold-korytowski.
• Daniec, Wincenty. Pamiętniki przeżyć wielkiej wojny. Rzeszów: Nakładem autora, 1926.
• Dmowski, Roman. Polityka polska i odbudowanie państwa polskiego. T. 1. Warszawa: Instytut Romana Dmowskiego, 1988.
• Grabski, Stanisław. Pamiętniki. Cz. 1. Warszawa: Czytelnik, 1989.
• Hagen, Mark von. War in a European Borderland. Occupations and Occupations Plans in Galicia and Ukraine, 1914–1918. Washington: University of Washington Press, 2007.
• Höbelt, Lothar. „So wie wir haben nicht einmal die Japaner angegriffen. Österreich-Ungarns Nordfront 1914–1915.” W Die Vergessene Front. Der Osten 1914/15. Ereignis, Wirkung, Nachwirkung. Red. Gerhard P. Groß, 87–120. Paderborn: Schöningh, 2006.
• Holquist, Peter. „The Role of Personality in the First (1914–1915) Russian Occupation of Galicia and Bukovina.” W Anti-Jewish Violence. Rethinking the Pogrom in East European History. Red. Jonatan Dekel-Chen, David Gaunt, Natan M. Meir, i Israel Bartal. Bloomington: Indiana University Press, 2010.
• Hupka, Jan. Z czasów Wielkiej Wojny. Pamiętnik nie kombatanta. Lwów: Księgarnia Gubrynowicz i syn, 1937.
• Jabłońska, Helena. Dziennik z oblężonego Przemyśla 1914–1915. Przemyśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy w Przemyślu, 1994.
• Janusz, Bohdan. 293 dni rządów rosyjskich we Lwowie (3 IX 1914 – 22 VI 1915). Lwów: Gebethner i Wolff, 1915.
• Jaworski, Władysław Leopold. Diariusz 1914–1918. Warszawa: Oficyna Naukowa, 1997.
• Jeřábek, Rudolf. „Militärisches Potential und Kriegsverlauf 1914/1915.” W Die Habsburger Monarchie 1848–1918. T. 9, Die Habsburgermonarchie und der Erste Weltkrieg. T. 1, Der Kampf um die Neuordnung Mitteleuropas. Cz. l, Vom Balkankonflikt zum Weltkrieg. Red. Helmut Rumpler, 209–283. Wien: ÖAW, 2016.
• Kakowski, Aleksander. Z niewoli do niepodległości. Pamiętniki. Red. Józef Glemp, Tadeusz Krawczak, i Ryszard Świętek. Kraków: Platan, 2000.
• Kauffman, Jesse. Iluzoryczne przymierze. Niemiecka okupacja ziem polskich w czasie I wojny światowej. Tłum. Jan Kabat. Warszawa: PIW, 2018.
• Kiryk, Feliks, i Zygmunt Ruta, red. Tarnów. Dzieje miasta i regionu. Cz. 2. Tarnów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983.
• Kosmowska, Irena. Polska w czasie wszechświatowej wojny. Warszawa: Wydawnictwo Odrodzenie Polski, 1920.
• Kossak, Wojciech. Wspomnienia. Warszawa: PAX, 1971.
• Krochmal, Anna. „Społeczność greckokatolicka w Galicji w okresie inwazji rosyjskiej (1914–1915).” Miscellanea Historico-Archivistica 21 (2014): 227–255.
• Kucharczyk, Grzegorz, red. Pierwsza niemiecka okupacja. Królestwo Polskie i kresy wschodnie pod okupacją mocarstw centralnych 1914–1918. Warszawa: Instytut Historii PAN, 2019.
• Kumaniecki, Kazimierz Władysław. Czasy lubelskie. Wspomnienia i dokumenty (19 IV 1916 – 2 XI 1918). Kraków: L. Frommer, 1927.
• Lasocki, Zygmunt. Polacy w austrjackich obozach barakowych dla uchodźców i internowanych. Kraków: Nakładem autora, 1929.
• Lubomirska, Maria. Pamiętnik księżnej Marii Zdzisławowej Lubomirskiej 1914–1918. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2001.
• McMeekin, Sean. The Russian Origins of the First World War. Cambridge MA-London: Harvard University Press, 2011.
• Mick, Christoph. Kriegserfahrungen in Einer Multiethnischen Stadt. Lemberg 1914– 1947. Wiesbaden: Harrassowitz, 2011.
• „Nowa administracja kraju.” Kurjer Lwowski, wrzesień 18, 1914.
• „O Galicji. Generał-Gubernator hr. Bobrińskij i poseł Czichaczew.” Gazeta Narodowa, czerwiec 4 (19), 1915.
• Osadczy, Włodzimierz. Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2007.
• Pająk, Jerzy. Od autonomii do niepodległości. Kształtowanie się postaw politycznych i narodowych społeczeństwa Galicji w warunkach Wielkiej Wojny 1914–1918. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, 2012.
• Pawlik, Tadeusz. Bitwa pod Lwowem. Studia z wojny światowej 1914–1918. T. 4. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1932.
• „Plotkarze.” Kurjer Stanisławowski, sierpień 16, 1914.
• Pudłocki, Tomasz. „Donosicielstwo, niespełnione ambicje czy zdrada stanu? Problemy środowiska oświatowego Stanisławowa w latach 1914–1915 w świetle śledztwa przeciwko dyrektorowi I gimnazjum Michałowi Jezienickiemu.” W Krakowskie Pismo Kresowe 12 (2020): 81–102. Https://doi.org/10.12797/KPK.12.2020.12.04.
• Rauchensteiner, Manfred. Der erste Weltkrieg und das Ende der Habsburgermonarchie. Wien: Böhlau, 2013.
• Rodak, Paweł. „Niecodzienna codzienność czasu okupacji.” Miesięcznik Znak 652, z. 9 (2009): 38–52.
• Röskau-Rydel, Isabel, red. Deutsche Geschichte im Osten Europas. Galizien, Bukowina, Moldau. Berlin: Siedler, 1999.
• Sapieżyna, Matylda. My i nasze Siedliska. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2008.
• Sobieski, Wacław. Dzieje Polski. T. 3. Warszawa: Zorza, 1925.
• Srokowski, Stanisław. Z dni zawieruchy dziejowej 1914–1918. Kraków: Księgarnia Geografi czna Orbis, 1932.
• Stempin, Arkadiusz. Próba „moralnego podboju” Polski przez cesarstwo niemieckie w latach I wojny światowej. Warszawa: Neriton, 2013.
• Stenographische Protokolle über die Sitzungen des Hauser der Abgeordneten des österreichischen Reichsrates im Jahre 1918. Wien: k.k. Hof- und Staatsdruckerei, 1918.
• Stenographische Protokolle über die Sitzungen des Herrenhauses des Reichsrates 1917– 1918, XXII. Session. Wien: Staatsdruckerei, 1918.
• Szczepanik, Wacław. „Życie codzienne w okupowanym mieście – Tarnów w rękach rosyjskich (10 listopada 1914 – 6 maja 1915).” W Wielka Wojna poza linią frontu. Red. Daniel Grinberg, Jan Snopko, i Grzegorz Zackiewicz, 307–320. Białystok: IHNPUwB, 2013.
• Szczupak, Adam. Greckokatolicka diecezja przemyska w latach I wojny światowej. Kraków: Historia Iagiellonica, 2015.
• Szlanta, Piotr. „«Najgorsze bestie to są Honwedy». Ewolucja stosunku polskich mieszkańców Galicji do monarchii habsburskiej podczas I wojny światowej.” W Galicyjskie Spotkania 2011. Red. Urszula Jakubowska, 161–179. Zabrze: Inforteditions, 2011.
• Szlanta, Piotr. „Der lange Abschied der Polen von Österreich.” W Die Habsburger Monarchie 1848–1918. T. 9, Die Habsburgermonarchie und der Erste Weltkrieg. Cz. 2, Vom Vielvölkerstaat Österreich-Ungarn zum neuen Europa der Nationalstaaten. Wyd. Helmut Rumpler, 813–851. Wien: ÖAW, 2016.
• Szlanta, Piotr. „Maruderzy armii informacyjnej. Plotki podczas kryzysu lipcowego w 1914 r. i pierwszych dni Wielkiej Wojny.” Przegląd Historyczny 111, z. 2 (2020): 382–399.
• Watson, Alexander. A Ring of Steel. Germany and Austria-Hungary in World War I. Oxford: Penguin Books Ltd, 2015.
• Wątor, Adam. Narodowa Demokracja w Galicji do 1918 roku. Szczecin: Wydawnictwo US, 2002.
• Wolff-Powęska, Anna, Katarzyna Woniak, i Robert Traba, red. „Fikcyjna rzeczywistość”. Codzienność, światy przeżywania i pamięć niemieckiej okupacji w Polsce. Warszawa: Wyd. ISPAN, 2016.
• „Wywiad z gen. Gub. hr. Bobrińskim.” Gazeta Narodowa, sierpień 4 (20), 1915.
• Zbiór dokumentów dotyczących sprawy polskiej. Sierpień 1914 r. – styczeń 1915 r. Szwajcarya: Humanitas, 1915.
• Бахтурина, Александра. Политика Российской Империи в Восточной Галиции в Годы Первой Мировой Войны. Москва: Airo XX, 2000.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2022.4(282).0006

Biblioteka Nauki

2162162