Artyleria Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 1700–1717

• Authors: Mindaugas Šapoka

Title variants

EN

The Artillery of the Grand Duchy of Lithuania 1700–1717

DE

Die Artillerie des Großfürstentums Litauen 1700–1717

Abstracts

EN

The article discusses the state of the Lithuanian Artillery Corps in the early years of the 18th century. Th e fi ndings are mainly based on a report prepared for the Lithuanian Fiscal Tribunal that concerned the corps’ income and expenses 1710–1717. Th e tribunal took place at the end of 1717 in Grodno. Th e Lithuanian Artillery Corps was practically non-existent in 1710 due to the losses incurred during previous wars, and the presence of both a demographic and fi nancial crisis in Lithuania at the time only added to the problem. In the following years funding was insuffi cient. Th is is evidenced by the fact that 1710–1717 funding for the corps amounted to Polish zlotys 96,000, whereas its expenses amounted to no less than Polish zlotys 170,000. Despite the lack of funds, by 1716 the condition of the corps had improved significantly, although no attempts were made to conduct a thorough reform of its fi nancing during the period in question. Between 1716–1717, the artillery was able to supply the infantry and dragoons of the Lithuanian army with only a few fi eld guns and ammunition. Th e Silent Sejm of 1717 did not increase the funding of the corps, which could now field up to 10 cannons, a satisfactory amount considering the size of the Lithuanian army at the time, i.e. approximately 6,100 soldiers. Th e available sources show that the Lithuanian Artillery Corps was quite small – in total about 30 soldiers served in its ranks, most of whom were born in the Polish-Lithuanian Commonwealth.

DE

Der Aufsatz befasst sich mit der litauischen Artillerie in den Jahren 1700–1717 und stützt sich hauptsächlich auf einen Bericht über ihre Einnahmen und Ausgaben für die Jahre 1710–1717, der für das Finanztribunal des Großherzogtums Litauen erstellt wurde. Dessen Sitzung fand Ende 1717 in Grodno statt. Die litauische Artillerie war im Jahr 1710 aufgrund von Kriegen, demografi schen und fi nanziellen Krisen praktisch nicht existent. Auch in den folgenden Jahren war ihre Finanzierung unzureichend. Die Einnahmen für diesen Zweck beliefen sich 1710–1717 auf 96 000 polnische Zloty, die Ausgaben jedoch auf nicht weniger als 170 000 Zloty. Trotz der unzureichenden Mittel hatte sich der Zustand der Artillerie bis 1716 erheblich verbessert, obwohl im Berichtszeitraum kein Versuch unternommen wurde, ihre Finanzierung grundlegend zu reformieren. In den Jahren 1716–1717 war die Artillerie lediglich in der Lage, die Infanterie und die Dragoner der litauischen Armee mit einigen Feldgeschützen und Munition zu versorgen. Der Stumme Sejm von 1717 sah keine Erhöhung der Mittel für die litauische Artillerie vor, die bis zu 10 Kanonen aufstellen konnte, was angesichts der offi ziellen Größe der litauischen Armee von 6100 Soldaten zufriedenstellend war. Den verfügbaren Quellen zufolge war das litauische Artilleriekorps mit insgesamt etwa 30 Soldaten, von denen die meisten aus der polnisch-litauischen Adelsrepublik stammten, nicht sehr groß.

PL

Artykuł dotyczy artylerii litewskiej w latach 1700–1717 i opiera się głównie na sprawozdaniu z jej dochodów i wydatków za lata 1710–1717 przygotowanym dla Trybunału Skarbowego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Jego posiedzenie odbyło się pod koniec 1717 r. w Grodnie. Artyleria litewska w 1710 r. praktycznie nie istniała z powodu wojen, kryzysów demograficznego i finansowego. W następnych latach jej finansowanie było niewystarczające. Dochody na ten cel w latach 1710– 1717 wyniosły 96 tys. złp, lecz wydatki wyniosły nie mniej niż 170 tys. złp. Mimo braku funduszy do 1716 r. stan artylerii znacznie się poprawił, choć w badanym okresie nie podejmowano prób gruntownej reformy jej finansowania. W latach 1716–1717 artyleria była w stanie zaopatrzyć piechotę i dragonów armii litewskiej jedynie w kilka dział i amunicję. Sejm niemy z 1717 r. nie zwiększył środków na artylerię litewską, która była w stanie wystawić do działań wojennych do 10 dział, co przy liczebności armii litewskiej wynoszącej na papierze 6100 żołnierzy było zadowalające. Z dostępnych źródeł wynika, że Korpus Artylerii Litewskiej nie był duży – w jego szeregach służyło łącznie ok. 30 żołnierzy, w większości urodzonych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Keywords

PL

Wielkie Księstwo Litewskie; wielka wojna północna; artyleria; sejm niemy

EN

Grand Duchy of Lithuania; Great Northern War; artillery; Silent Sejm

DE

Großfürstentum Litauen; Großer Nordischer Krieg; Artillerie; Stummer Sejm

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2023
• Volume: XXIV (LXXV)
• Issue: 1(283)
• Pages: 40-66

Dates

published

2023

Contributors

author

Mindaugas Šapoka

• https://orcid.org/0000000297765290

References

• Ciesielski, Tomasz. „Wojsko litewskie w latach 1698–1709”. W Wojny północne w XVI–XVIII wieku: w czterechsetlecie bitwy pod Kircholmem. Red. Bogusław Dybaś, 165–182. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2007.
• Frederik, Oscar. „Några bidrag till Sveriges Krigshistoria åren 1711, 1712 och 1713”. W Kungl. Vitterhets Historie och antiqvitets akademiens Handlingar. T. 25. Stockholm: P. A. Norstedt & Söners Förlag, 1867.
• Kamiński, Andrzej. Konfederacja sandomierska wobec Rosji w okresie poaltransztadzkim 1706–1709. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969.
• Кротов, Павел. Битва при Полтаве к 300-летней годовщине. Санкт-Петербург: Историческая иллюстрация, 2009.
• Lynn, John A. Giant of the Grand Siècle: the French Army, 1610–1715. Cambridge – New York: Cambridge University Press, 2006.
• Mienicki, Ryszard, red. Diarjusz Walnej Rady Warszawskiej z roku 1710. Wilno: Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1928.
• Nycz, Michał. Geneza reform skarbowych sejmu niemego. Studium z dziejów skarbowo-wojskowych z lat 1697–1717. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1938.
• Poraziński, Jarosław. Sejm lubelski w 1703 roku i jego miejsce w konfliktach wewnętrznych na początku XVIII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988.
• Rachuba, Andrzej, oprac. Metryka Litewska Księga Sigillat 1709–1719. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987.
• Rachuba, Andrzej. „Polityka nominacyjna Stanisława Leszczyńskiego na Litwie w latach 1705–1709”. Przegląd Historyczny 83, nr 4 (1992): 617–632.
• Rachuba, Andrzej. „Siły zbrojne Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVII wieku”. Przegląd wschodni 3, z. 3 (11) (1994): 379–410.
• Raczyński, Edward, oprac. Dziennik Konfederacyi Tarnogrodzkiej przeciw wojskom saskim zawiązany w Polsce. Poznań: drukarnia Orędownika, 1841.
• Rakutis, Valdas. „Artyleria Wielkiego Księstwa Litewskiego 1717–1764”. W Między Barokiem a Oświeceniem. Wojny i niepokoje czasów saskich. Red. Krystyna Stasiewicz i Stanisław Achremczyk, 54–59. Olsztyn: Ośrodek Badań Nauk. im. W. Kętrzyńskiego, 2004.
• Šapoka, Mindaugas. „Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės kariuomenė 1710–1711 m.” Lietuvos istorijos metraštis 1 (2017): 23–48.
• Šapoka, Mindaugas. Warfare, Loyalty and Rebellion: the Grand Duchy of Lithuania and the Great Northern War, 1709–1717. London – New York: Routledge, Taylor et Francis Group, 2018.
• Sawicki, Mariusz. „Artyleria litewska na przełomie XVI i XVII wieku koszty transportu na wojnę infl ancką w latach 1601–1602”. W Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej. Red. Wojciech Walczak i Karol Łopatecki, T. 3, 91–106. Białystok: Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 2012.
• Sawicki, Mariusz. „Artyleria litewska w latach osiemdziesiątych XVII wieku. Organizacja i fi nansowanie”. W Artyleria polska. Historia – teraźniejszość – przyszłość (myśl wojskowa, szkolnictwo artyleryjskie, technika i uzbrojenie). Materiały pokonferencyjne, III konferencja naukowa, Toruń 11 maja 2009 r., Sympozjum naukowe, Toruń 4 grudnia 2009 r. Red. Mirosław Giętkowski i Jeremiasz Ślipiec, 161–174. Toruń: DTP Arkadiusz Hauzer, 2009.
• Smolarek, Przemysław, red. Diariusz sejmu walnego warszawskiego 1701–1702. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962.
• Steinhaeuser, Johann Benjamin. Memoires Sur Le Gouvernement De La Pologne. Amsterdam, 1770.
• Volumina legum Przedruk zbioru praw staraniem XX. Pijarów w Warszawie, od roku 1732 do roku 1782 wydanego. T. 2–6. Petersburg: J. Ohryzko, 1859–1860.
• Wimmer, Jan. Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej (1700–1717). Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1956.
• Wolff , Józef. Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386–1795. Kraków: nakł. aut., 1885.
• Волкаў, Микола. „Нясвіжскі замак у Вялікай Паўночнай вайне”. W Вялікае Княства Літоўскае і суседзі: Права. Вайна. Дыпламатыя. Red. Степан Сокал i Андрэĭ М. Янушкевiч, 219–238. Мінск: БІП-Інстытут правазнаўства: Польскі Інстытут у Мінску, 2012.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2023.1(283).0002

Biblioteka Nauki

7405818