„Gotowi do zemsty...” – projekt sformowania polskiego „wolnego korpusu” w okresie kampanii francuskiej 1814 roku

• Authors: Marcin Baranowski

Title variants

EN

„Ready to take Revenge...” – the Project of Forming a Polish „Free Corps” during the French Campaign of 1814

DE

„Bereit zur Rache...” – ein Projekt zur Bildung eines polnischen „Freikorps” während des Frankreichfeldzugs von 1814

Abstracts

EN

During the campaign of 1814, the French army was supported by 6,500 Polish soldiers. Due to the distance from the Duchy of Warsaw, Polish troops were later supplemented by prisoners of war of Polish origin who had previously served in the armies of the anti-French coalition. At the end of February, the chef de battalion Stanisław Żarski presented Marshal Louise-Alexandre Berthier with a proposal concerning the formation of a Polish „free corps” (le corps franc), which was to consist of Polish prisoners whose role was to conduct irregular warfare against coalition troops. Th e project combined French tactics (conducting „small wars”) with the rewards that were off ered to soldiers as a result of the Kościuszko Uprising (veterans were promised plots of arable land). The project is an interesting example of the development of Polish military thought.

DE

Während des Feldzugs von 1814 wurde die französische Armee von 6500 polnischen Soldaten unterstützt. Aufgrund ihrer Entfernung zu den Gebieten des Herzogtums Warschau wurden die polnischen Truppen durch Gefangene polnischer Abstammung ergänzt, die zuvor in den Armeen der antifranzösischen Koalition gedient hatten. Ende Februar/Anfang März legte Bataillonschef Stanisław Żarski Marschall Loiuse-Alexandre Berthier ein Projekt zur Bildung eines „Freikorps” (le corps franc) aus polnischen Kriegsgefangenen vor, das irreguläre Operationen gegen die Truppen der Koalition durchführen sollte. In diesem Projekt wurden französische Lösungen (Führen eines „kleinen Krieges”) mit den Erfahrungen aus dem Kościuszko-Aufstand (Belohnung der Veteranen mit Ackerland) kombiniert. Das Projekt ist ein interessantes Beispiel für die Entwicklung des polnischen Militärwesens.

PL

Podczas kampanii 1814 r. armię francuską wspierało 6,5 tys. żołnierzy polskich. Ze względu na oddalenie od ziem Księstwa Warszawskiego oddziały polskie uzupełniano rekrutacją prowadzoną wśród jeńców polskiego pochodzenia, którzy służyli wcześniej w armiach koalicji antyfrancuskiej. Na przełomie lutego i marca szef batalionu Stanisław Żarski przedstawił marszałkowi Loiuse-Alexandre’owi Berthierowi projekt sformowania z jeńców polskich „wolnego korpusu” (le corps franc), który miał prowadzić działania nieregularne przeciwko wojskom koalicji. Szczegóły projektu łączyły rozwiązania francuskie (prowadzenie „małej wojny”) z doświadczeniami powstania kościuszkowskiego (nagradzanie weteranów działkami ziemi uprawnej). Projekt stanowi ciekawy przykład rozwoju polskiej myśli wojskowej.

Keywords

PL

kampania 1814; polska myśl wojskowa; działania nieregularne; „mała wojna”; jeńcy wojenni

EN

campaign of 1814; Polish military thought; irregular warfare; „small wars”; prisoners of war

DE

Feldzug von 1814; polnisches Militärdenken; irreguläre Aktionen; „kleiner Krieg”; Kriegsgefange

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2023
• Volume: XXIV (LXXV)
• Issue: 1(283)
• Pages: 67-84

Dates

published

2023

Contributors

author

Marcin Baranowski

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000287498395

References

• Ardant du Picq, Charles. Studium nad bitwą. Tłum. Józef Zając. Oświęcim: Napoleon V, 2021.
• Askenazy, Szymon, i Włodzimierz Dzwonkowski, wyd. Akty powstania Kościuszki. T. 2, Protokoły i dzienniki Rady Zastępczej Tymczasowej i Rady Najwyższej Narodowej. Cz. 2. Kraków: Akademia Umiejętności, 1918.
• Bardin, Étienne. Dictionnaire de l’Armée de Terre ou recherches historiques sur l’art et les usages militaires des anciens et des modernes. T. 14. Paris: J. Corréard, 1850.
• Baty, Régis. „Les prisonniers oubliés de la campagne de Russie”. Revue Historique des Armées nr 267 (2012): 51–59.
• Бессoнов, Виталий, i Борирс Миловидов. „Военнопленные Поляки 1812– 1814”. W Эпоха 1812 года. Исследования. Источники. Историография. Red. Виктор Безотосный i Александр Смирнов. T. 7. Moсква: Государственный Исторический музей, 2008.
• Бессoнов, Виталий. „Законодательная база и политика государства по отношению к военнопленным в России в 1812–1814”. W Эпоха 1812 года. Исследования. Источники. Историография. Red. Виктор Безотосный i Александр Смирнов. T. 4. Moсква: Государственный Исторический музей, 2005.
• Bonaparte, Napoléon. Correspondance Générale. T. 14, Leipzig. Juillet 1813 – décembre 1813. Red. François Houdecek. Paris: Fayard, 2017.
• d’Odeleben, Otto. Relation circontanciée de la campagne 1813, en Saxe. Tłum. Aubert de Vitry. T. 2. Paris: Plancher, Delaunay, 1817.
• Décret Impérial contenant des dispositions de défense et de représailles contre l’ennemi, 5 III 1814. Bulletin des Lois de l’Empire Français. T. 20 (1814).
• Delbrück, Hans. Antyczna sztuka wojenna. T. 3, Cesarstwo Rzymskie i Germanie. Tłum. Paweł Grysztar. Oświęcim: Napoleon V, 2013.
• Fortescue, John. History of the British Army. T. 5, 1803–1807. London: Macmillan And Co., 1910.
• Gembarzewski, Bronisław. Wojsko Polskie. Księstwo Warszawskie 1807–1814. Oświęcim: Napoleon V, 2015.
• Gotteri, Nicole. La Police secrète du Premier Empire. T. 7, Bulletins quotidiens adressés par Savary à l’Empereur de juillet 1813 à mars 1814. Paris: Honoré Champion Éditeur, 2004.
• Houssaye, Henry. Kampania 1814. Od inwazji do abdykacji Napoleona. Tłum. Dominik Jednorowski. Oświęcim: Napoleon V, 2014.
• Jeney, Mihály. Partyzant, Czyli Sztuka prowadzenia pomyślnie Woyny Podjazdowey, Według zwyczaju wieku teraźnieyszego. Supraśl: Drukarnia Bazylianów, 1770.
• Jędrysiak, Jacek. „«Mała wojna» w pruskiej myśli wojskowej 1815–1848”. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych nr 3 (173) (2014): 34–54. http://dx.doi.org/10.5604/17318157.1143776.
• Kirkor, Stanisław. Polacy w niewoli angielskiej w latach 1803–1814. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1981.
• Kronika Emigracyi Polskiej, T. 7. Paryż: Maulde i Renou, 1838.
• La Croix, Armand François de. Traite de la petite guerre pour les compagnies franches dans lequel on voit leur utilité, la différence de leur service d’avec celui des autres corps, la manière la plus avantageuse de les conduire, de les équiper, de les commander et de les discipliner, les ruses de guerre qui leur sont propres. Paris: Antoine Boudet, 1752.
• Le Roy de Grandmaison, Th omas Auguste. La Petite guerre, ou Traité du service des troupes légéres en campagne. B.m.w.: B.w., 1756.
• Lynn, John. Bagnety Republiki. Motywacja i taktyka armii rewolucyjnej Francji 1791– 1794. Tłum. Grzegorz Smółka. Oświęcim: Napoleon V, 2016.
• Łoza, Stanisław. Legja Honorowa w Polsce 1803–1923. Zamość: Zygmunt Pomarański i Spółka, 1923.
• Mała Woyna czyli opis służby letkich pułków w czasie woyny przez p. kapitana de Grand-Maison, za zleceniem W.P. Podpułkownika Jazdy ochotników Flandryi a przez W. Pułkownika Dziewanowskiego na polski język przetłomaczona. Cz. 1–2. Poznań: Drukarnia Dekiera i Kompanii, 1808.
• Miodowski, Adam. „Status jeńców polskich w niewoli rosyjskiej w kontekście postanowień Kongresu Wiedeńskiego”. W Klasyczna i romantyczna: nowa postać Europy po kongresie wiedeńskim. Red. Magdalena Winograd, 7–26. Białystok: Alter Studio, 2018.
• Morvan, Jean. Le soldat impérial (1800–1814). T. 1. Paris: Plon–Nourrit et Co., 1904.
• Morvan, Jean. Żołnierz Imperialny 1800–1814. Tłum. Marcin Baranowski. T. 1. Cz. 1. Oświęcim: Napoleon V, 2015.
• Миловидов, Борис, „История орловских легионов из военнопленных. 1812– 1814 гг.” W Эпоха 1812 года. Исследования. Источники. Историография. Red. Виктор Безотосный i Александр Смирнов. T. 6. Moсква: Государственный Исторический музей, 2007.
• Mулина, Светлана, i Aнна Kрих. Поляки в Западной Сибири. Последняя XVIII – первая треть XIX веков. Биографический словар. Oмск: Полиграфический центр КАН, 2013.
• Nieuważny, Andrzej. „Polscy jeńcy w Rosji 1812–1815. Stan badań”. W Apogeum polskich nadziei. 200-lecie kampanii rosyjskiej 1812 roku. Red. Marcin Ochman i Mariusz Skotnicki, 133–140. Warszawa: Muzeum Wojska Polskiego, 2012.
• Nieuważny, Andrzej. „Przeciw Napoleonowi? Rosyjski projekt utworzenia Legionu Polskiego w 1813 roku”. W W kraju i na wychodźstwie. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Sławomirowi Kalembce w sześćdziesięciopięciolecie urodzin. Red. Zbigniew Karpus, Jan Sobczyk, Leszek Kuk i Norbert Kasparek, 715–723. Toruń – Olsztyn: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2001.
• Oman, Charles. Armia Wellingtona 1809–1814. Tłum. Katarzyna Mróz-Mazur. Oświęcim: Napoleon V, 2012.
• Ostrowski, Antoni. Żywot Tomasza Ostrowskiego, ministra Rzeczypospolitéj późniéj Prezesa Senatu Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego oraz rys wypadków krajowych od 1763 do 1817. T. 2. Paryż: Juliusz Marylski, 1840.
• Pachoński, Jan. Generał Franciszek Paszkowski 1778–1856. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1982.
• Pachoński, Jan. Oficerowie Legionów Polskich 1796–1807. T. 2, Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich 1796–1807. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, Księgarnia Akademicka, 1998–2003.
• Pachoński, Jan. Wojciech Bartosz Głowacki. Chłopski bohater spod Racławic i Szczekocin. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987.
• Rusinowa, Izabella. Geneza Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej (Unia lat 1774– 1783). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
• Sandrine Picaud. „Thomas-Auguste Le Roy de Grandmaison (1715–1801). Un officier au service de la petite guerre”. Institut de Stratégie Comparée. Http://www.institut-strategie.fr/RIHM_81_PICAUD.html#Note14
• Saxe, Maurice de. Mes rêveries. T. 1. Amsterdam – Leipzig: Arkstée et Merkus, 1757.
• Skałkowski, Adam, wyd. Korespondencya księcia Józefa Poniatowskiego z Francyą. T. 5. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1929.
• Szyndler, Bartłomiej. Tadeusz Kościuszko 1746–1817. Warszawa: Bellona, 1991.
• Thiébaud, Jean, i Gérard Tissot-Robbe. Les Corps Francs de 1814 et 1815. La double agonie de l’Empire. Les combattants de l’impossible. Paris: Éditions SPM, 2011.
• Thirion, Auguste. Souvenirs militaires. Oprac. Chrisophe Bourachot. Paris: La Libraire de Deux Empires, 1998.

Identifiers

DOI

10.32089/WBH.PHW.2023.1(283).0003

Biblioteka Nauki

7407997