Wyznawcy prawosławia w Drugiej Rzeczypospolitej w dyskursie prasowym „Przeglądu Prawosławnego” (1939)

• Authors: Izabela Krasińska

Title variants

EN

Orthodox Believers in the Second Polish Republic in the Press Discourse of ‘Przegląd Prawosławny’ (1939)

Abstracts

PL

W latach 30. XX w. na rynku prasowo-wydawniczym pojawiły się polskojęzyczne periodyki prawosławne. Ich odbiorcami byli wyznawcy prawosławia zamieszkujący głównie wschodnie tereny Drugiej Rzeczypospolitej, a twórcami prawosławna polska inteligencja, w tym duchowieństwo. Jednym z takich pism był ukazujący się od stycznia do sierpnia 1939 r. w Grodnie „Przegląd Prawosławny”. Redaktorem odpowiedzialnym czasopisma był ks. Leonidas Kasperski, a wydawcą Prawosławny Instytut Naukowo-Wydawniczy. Analizowane pismo częściowo miało charakter lokalny, gdyż dużo miejsca poświęcano życiu oraz działalności wyznawców prawosławia z województwa nowogródzkiego i białostockiego. Na łamach „Przeglądu Prawosławnego” propagowano polską kulturę, historię, język i tradycje. Pisano o sprawach współczesnej Cerkwi w Polsce i na świecie oraz o jej dostojnikach. Opisywano życie i działalność prawosławnych polskich patriotów z minionych epok.

EN

In the 1930s, the Polish-language Orthodox periodicals appeared on the press and the publishing market. Their recipients were the Orthodox believers living mainly in the eastern areas of the Second Polish Republic, and their creators were the Orthodox Polish intelligentsia, including the clergy. One of such magazines was ‘Przegląd Prawosławny’, published from January to August 1939 in Grodno. The editor in charge of the magazine was Fr. Leonidas Kasperski, and the publisher is the Orthodox Scientific and Publishing Institute. The analyzed magazine was partly of the local nature, as a lot of space was devoted to the life and activities of the Orthodox believers from the Nowogródek and Białystok voivodeships. Polish culture, history, language and traditions were promoted in ‘Przegląd Prawosławny’. They wrote about the affairs of the contemporary Church in Poland and around the world, as well as about its dignitaries. The life and activities of the Orthodox Polish patriots from the past eras were described.

Keywords

EN

Orthodox press; ‘Przegląd Prawosławny’; Orthodox Church; Orthodox population; the Second Polish Republic

PL

prasa prawosławna; „Przegląd Prawosławny”; Kościół prawosławny; ludność prawosławna; Druga Rzeczypospolita

• Publisher: Wydawnictwo Diecezjalne Adalbertinum
• Journal: Studia Ełckie
• Year: 2023
• Volume: 25
• Issue: 3
• Pages: 285-306

Dates

published

2023

Contributors

author

Izabela Krasińska

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

• https://orcid.org/0000000258979333

References

• A.M., Klasztor prawosławny pod wezwaniem św. Onufrego w Jabłecznej, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 6, s. 11-14.
• A.M., O przyczynach rozwoju sekciarstwa, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 2, s. 15-17.
• Balejko D., Nowa podstawa prawna Kościoła prawosławnego w państwie polskim, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 1, s. 6-8.
• Balejko D., Powstanie styczniowe, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 2, s. 13-15.
• Baranowa R., Ruch organizacyjny wśród Polaków prawosławnych. Baranowicze, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 6, s. 23.
• B.M., Adam Kisiel, wojewoda kijowski, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 2, s. 11-13.
• Burakow B., Ruch organizacyjny wśród Polaków prawosławnych. Słonim, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 6, s. 22.
• Chruściewicz C., Zwiastowanie Najświętszej Bogarodzicy, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 3, s. 1-2.
• Chruściewicz C., Morozow F., Długie włosy duchowieństwa prawosławnego. (Przyczynki historyczne), „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 3, s. 9-14.
• Copacianu-Ghimpatij M., Patriarcha Miron Cristea 1868-1939. Życie poświęcone Kościołowi i państwu, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 4-7.
• D.B., Inauguracja Prawosławnego Instytutu Naukowo-Wydawniczego w Grodnie, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 1, s. 13-17.
• Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 18 listopada 1938 r. o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download. xsp/WDU19380880597/O/D19380597.pdf (dostęp: 21.07.2023).
• Dionizy [Waledyński K.], Odezwa arcypasterska, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 31.
• Horyński M., Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny czy Autokefaliczny Kościół Prawosławny w Polsce, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 3, s. 5-7.
• Jabłoński Ar., Walka z alkoholizmem, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 2, s. 17-19.
• Kasperski L., Najgłówniejsze cnoty chrześcijańskie księdza prawosławnego, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 3, s. 7-9.
• Kasperski L., Nasze cele i zadania, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 1, s. 2.
• Kasperski L., Polski Kościół prawosławny w walce z komunizmem i bezbożnictwem, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 6, s. 19-20.
• K.K., Sylwetka premiera i patriarchy Mirona. Wspomnienie pośmiertne, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 5, s. 9-12.
• Konstytucja 3 Maja, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 5, s. 4-6.
• Koszulski A., Nowy klasztor prawosławny na futorach Bielowskich, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 3, s. 14-17.
• Koszulski A., Nowy klasztor prawosławny na futorach Bielowskich (dokończenie), „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 18-21.
• Kronika. 10 marca w Lublinie, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 5, s. 31.
• Kronika. Akademia w „Domu Polaków Prawosławnych” w Grodnie, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 3, s. 31.
• Kronika. Akademia w świetlicy Stowarzyszenia Polaków Wyznania Prawosławnego w Grodnie, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 6, s. 27.
• Kronika. Duchowieństwo prawosławne na F.O.N., „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 1, s. 31.
• Kronika. Dzień 12 maja w Pińsku, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 6, s. 28.
• Kronika. Dzień 18 marca we Włodzimierzu, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 5, s. 29.
• Kronika. Dzień imienin ś. p. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Słonimie, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 5, s. 29.
• Kronika. J. E. Ks. Arcybiskup Teodozjusz udziela błogosławieństwa na wprowadzenie nowego stylu, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 7-8, s. 30.
• Kronika. Kondolencje z powodu zgonu ś. p. Patriarchy Mirona, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 27.
• Kronika. Ksiądz dziekan prawosławny – radnym Zarządu Miejskiego, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 7-8, s. 30.
• Kronika. Ludność prawosławna na Wołyniu domaga się wprowadzenia kalendarza gregoriańskiego, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 6, s. 27.
• Kronika. Ludność wołyńska domaga się wprowadzenia kalendarza gregoriańskiego, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 7-8, s. 30.
• Kronika. Nabożeństwo żałobne za duszę ś. p. Patriarchy Rumuńskiego Mirona, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 27.
• Kronika. Obchód smutnej rocznicy w dniu 12 maja w Kowlu, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 6, s. 29-30.
• Kronika. Odczyt na temat „Ochrona prawna uczuć religijnych w Polsce, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 29.
• Kronika. Odczyt w Grodnie, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 5, s. 31.
• Kronika. Odczyt we Grodnie, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 7-8, s. 30.
• Kronika. Posiedzenie warszawskiego Komitetu Pożyczki Obrony Przeciwlotniczej, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 5, s. 28.
• Kronika. Rocznica 12 maja w Wilnie, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 6, s. 29.
• Kronika. Sesja Św. Synodu, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 6, s. 27.
• Kronika. Sobór biskupów, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 3, s. 30-31.
• Kronika. Święto Jordanu w Chełmie Lubelskim, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 3, s. 31.
• Kronika. Święto Jordanu w Grodnie, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 2, s. 31.
• Kronika. Święto Jordanu w Lublinie, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 3, s. 32.
• Kronika. Udział prawosławnych w powstaniu styczniowym, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 2, s. 32.
• Kronika. Uroczyste nabożeństwo w soborze Prawosławnym we Włodzimierzu z okazji Imienin Pana Prezydenta R. P. prof. Ignacego Mościckiego, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 28.
• Kronika. Wieniec od p. premiera i rządu Rzplitej na trumnie patriarchy Mirona, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 27-28.
• Kronika. Z życia Polaków prawosławnych w Grodnie, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 3, s. 32.
• Kronika. Z życia prawosławnego w Grodnie, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 1, s. 30.
• Kronika. Z życia Stowarzyszenia Polaków prawosławnych w Białymstoku, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 5, s. 31.
• Kronika. Zaprzysiężenie Ich Ekscelencji, Księży Biskupów Tymoteusza i Mateusza, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 1, s. 30.
• Kronika. Zebranie ku czci marszałka E. Śmigłego-Rydza, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 28-29.
• Kronika. Zebranie ku czci ś. p. Marszałka J. Piłsudskiego, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 29.
• Kronika. Zgon Jego Świątobliwości Patriarchy Aleksandryjskiego Mikołaja, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 27.
• Kronika. Złożenie krzyża z żywych kwiatów w kaplicy Belwederskiej, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 6, s. 28.
• Kronika. Zmiana granic diecezji prawosławnych, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 1, s. 30.
• Kronika. Żołnierze prawosławni garnizonu Lublin ku czci Głowy Państwa, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 3, s. 31.
• Ks. Mikołaj Moroz i jego udział w powstaniu styczniowym, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 1, s. 22-26.
• Kuzmienko M., Zakładanie bibliotek parafialnych, jako środek wychowawczy w życiu społeczeństwa prawosławnego, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 7-8, s. 13-14.
• Mateusz [Siemaszko K.], Metropolita Sylwester Kosów, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 1, s. 27-28.
• Mateusz [Siemaszko K.], Najstarsze obrazy Pana Jezusa w pamiątkach archeologicznych od I do VI wieku, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 6, s. 4-8.
• Michałowski W., Państwo polskie i duszpasterska oraz społeczna działalność księdza prawosławnego, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 1, s. 18-21.
• Morozow F., O szatach pozaliturgicznych duchowieństwa prawosławnego, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 8-13.
• Myśli wybrane z przemówień i pism prezydenta profesora Ignacego Mościckiego, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 2, s. 2.
• Olechnowicz R., Chirotonia Ich Ekscelencji Księży Biskupów Tymoteusza i Mateusza w Św. Ławrze Poczajowskiej, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 1, s. 9-13.
• Pamięci wielkiego marszałka, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 3, s. 3.
• Piotrowski A., Dwa żłobki, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 1, s. 3-4.
• P.M., Dionizy Bałaban. Metr. kijowski i halicki (1657-63), „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 7-8, s. 16-17.
• Polacy prawosławni w Nowogródku, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 21-23.
• Prokopczuk S., Los duchowieństwa w ZSRR, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 5, s. 16-18.
• Romanowski W., Autokefalia Kościoła prawosławnego w państwie polskim, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 2, s. 3-6.
• Ruch organizacyjny wśród Polaków prawosławnych. Zorganizowanie oddziału Stowarzyszenia Polaków Prawosławnych w Wołkowysku, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 7-8, s. 27.
• S.B., Powstaniec 1863 r. Aleksander Ungebauer, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 5, s. 12-13.
• S.B., Powstaniec 1863 roku – Władysław Smysłow, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 7-8, s. 10-12.
• S.B., Powstańcy 1863 r. – bracia Jordan i Józef Korbutowie, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 6, s. 14-16.
• S.B., Witold Gażycz, powstaniec 1863 r., „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 13-15.
• Sereda F., W czwartą rocznicę, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 5, s. 7-9.
• Skorotowski J., Święty Apostoł Paweł, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 6, s. 1-3.
• Skorotowski J., Zesłanie Ducha Św. na Apostołów, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 5, s. 1-3.
• Sobolewski P., J.E. Najbłogosławieńszy Chryzanthos, nowy Arcypasterz Hellady, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 5, s. 25-26.
• Sobolewski P., W Ateńskim Seminarium Duchownym, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 2, s. 19-20.
• Tarnowski M., Zmartwychwstanie Pana Jezusa, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 2-3.
• Tymoteusz [Szretter J.], Wzajemny stosunek Kościoła i państwa, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 1, s. 17-18.
• Uczestnik, Ruch organizacyjny wśród Polaków prawosławnych. Nowogródek, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 6, s. 23-25.
• Ważniejsze dane biograficzne z życia prezydenta I. Mościckiego, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 2, s. 2.
• Wódz naczelny, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 3, s. 4.
• Z życia religijnego w Sowietach. Atak na duchowieństwo, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 3, s. 21.
• Z życia religijnego w Sowietach. Co skonfiskowali bolszewicy w klasztorach rosyjskich, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 25.
• Z życia religijnego w Sowietach. Profanacja zwłok, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 3, s. 21.
• Z życia religijnego w Sowietach. Uczeni sowieccy muszą być ateistami, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 3, s. 19.
• Z życia religijnego w Sowietach. Za co był rozstrzelany biskup Leoncjusz, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 4, s. 23.
• Zgon kapłana – obywatela, „Przegląd Prawosławny” 1(1939), nr 2, s. 25-26.
• Bendzia M., Autokefalia Kościoła Prawosławnego w Polsce, „Elpis” 5(2003), nr 7/8, s. 115-143.
• Bobowski K., Szkice z dziejów prasy Kościoła prawosławnego w Polsce w latach 1918-1939, „Chrześcijanin a Współczesność” 3(1985), nr 2, s. 24-28.
• Choiński J., Wydawnictwa i prasa prawosławna w Polsce w latach 1918-1939, w: Kościół prawosławny w Polsce dawniej i dziś, red. L. Adamczuk, A. Mironowicz, Warszawa 1994.
• Historia Polski w liczbach. Ludność, terytorium, [red. F. Kubiczek i in., oprac. A. Wyczański i in.], Warszawa 1994, s. 146-152.
• Kalina M., Polonizacja Cerkwi prawosławnej w województwie białostockim (1918-1939), „Białoruskie Zeszyty Historyczne” 1995, z. 2, s. 74-105.
• Krasińska I., Polskojęzyczna prasa prawosławna w Drugiej Rzeczypospolitej na przykładzie „Gazety Prawosławnej” (1936-1937) [w druku].
• Kuryłowicz A., Prasa prawosławna w II Rzeczypospolitej, w: Kościół prawosławny w dziejach Rzeczypospolitej i krajów sąsiednich, red. P. Chomik, Białystok 2000, s. 132-153.
• Kuryłowicz A., Prawosławne oficyny wydawnicze w II Rzeczypospolitej, w: Prawosławne oficyny wydawnicze w Rzeczypospolitej, red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik, Białystok 2004, s. 199-211.
• Mironowicz A., Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Białystok 2005.
• Mironowicz A., Kościół prawosławny w Polsce, Białystok 2006.
• Mironowicz A., Sylwester Kossow – władyka białoruski, metropolita kijowski, Białystok 1999.
• Paczkowski A., Prasa Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1939, Warszawa 1971.
• Paczkowski A., Prasa polska w latach 1918-1939, Warszawa 1980.
• Papierzyńska-Turek M., Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918-1939, Warszawa 1989.
• Sokulski J., Gażycz Witold, w: Polski słownik biograficzny, t. 7, Kraków 1948-1958, s. 337-338.
• Stegner T., Wyznania – państwo – naród w II Rzeczypospolitej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 147(2020), z. 4, s. 781-796.
• Żarnowski J., Społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1939, Warszawa 1973.

Identifiers

DOI

10.32090/SE.250314

Biblioteka Nauki

20433637