What happened to chests 1a-3a? The fate of collections and documents of the Upper Silesian Library in Katowice under occupation

• Authors: Zdzisław Gębołyś

Abstracts

EN

The Silesian Library (Silesian Public Library), in the interwar period (1922–1939), was one of the youngest and most dynamically developing research libraries inPoland at that time. It was possible, inter alia, thanks to the special political status ofthe Silesian Voivodeship, the autonomous status of which (the treasury, the police and partly legislation) created exceptionally favourable conditions for the functioning of cultural institutions. In 1939, its book collection consisted of about 104.000 volumes, including many valuable collections (old prints, silesiaca2 and magazines). The outbreak of World War II put an end to the further expansion ofthe library. The subject of the article is the fate of 3 out of 32 chests taken from Katowice to Lwów inthe rfist days of the war. The author deals with the history of chests marked with reference numbers 1a-3a. He tries to reconstruct the next stages of the odyssey in Lwów, until 1946, when the “trail” breaks off. The text describes postwar attempts undertaken by the director ofthe Silesian Library, Paweł Rybicki, to nfid the lost chests. For the rfist time in professional literature, an attempt was made to reconstruct the fate of the lost shipment with boxes 1a-3a, along with the general characteristics ofits contents. Its uniqueness lies in the fact that the catalogues and library inventories that could help to establish what the Library actually lost have been misplaced. In this context, the author comments on the chances of nfiding the lost chests after nearly 80 years and addresses the research prospects.

Keywords

EN

Silesian Library; Germany; Katowice; Lwów; history; Silesia; Poland; book collections; evacuation; research library

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii
• Journal: Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi
• Year: 2021
• Volume: 15
• Issue: 4
• Pages: 499-534

Dates

published

2021

Contributors

author

Zdzisław Gębołyś

• Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Bydgoszcz, Poland

• https://orcid.org/000000016322478X

References

• Biblioteki na wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej. Informator, ed. B. Bieńkowska et al., Poznań 1998.
• Katalog systematyczny. Wykaz działów wraz z indeksem alfabetycznym, Katowice 1939.
• Rozporządzenie Śląskiej Rady Wojewódzkiej z dnia 8 czerwca 1936 r. o statucie organizacyjnym Śląskiej Biblioteki Publicznej imienia Józefa Piłsudskiego, “Dziennik Ustaw Śląskich” 1936, No. 16, pp. 171-174.
• Rybicki P., Garść wspomnień o Bibliotece Śląskiej, [in:] Biblioteka Śląska 1922-1972, ed. J. Kantyka, Katowice 1973, pp. 264-279.
• Sprawozdanie Dyrekcji Śląskiej Biblioteki Publicznej imienia Józefa Piłsudskiego z działalności Biblioteki w roku 1938, [online] https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/ 31617/edition/28468 [accessed 02.10.2021].
• Szymiczek F., Rok 1945 - pierwsze tygodnie i miesiące, [in:] Biblioteka Śląska 1922- 1972, ed. J. Kantyka, Katowice 1973, pp. 279-284.
• Szymiczek F., Sprawozdanie z działalności Śląskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach za czasokres od 1 lutego 1945 do dnia dzisiejszego, [online] https://www.sbc.org.pl/ dlibra/publication/384669/edition/362515 [accessed 02.10.2021].
• Śląska Biblioteka Publiczna imienia Józefa Piłsudskiego w Katowicach. Przewodnik wraz z regulaminem dla publiczności, Katowice 1938.
• “Śląskie Wiadomości Statystyczne” 1935, No. 9, p. 269.
• “Śląskie Wiadomości Statystyczne” 1938, No. 1, p. 152.
• Antonów M., Dwudziestopięciolecie Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Katowicach (1932-1957),“Archeion” 1958, Vol. 28, pp. 31-45.
• Antonów-Nitsche I., Druki ulotne z okresu plebiscytu i powstań śląskich w zbiorach Biblioteki Śląskiej, “Biuletyn Informacyjny Biblioteki Śląskiej” 1971, Vol. 16, pp. 46-60.
• Antonów-Nitsche I., Franciszek Szymiczek - historyk i działacz śląski, “Książnica Śląska” 1988-1994, Vol. 35, pp. 121-129.
• Babicz J., Wójcik Z., Wacław Olszewicz (1888-19774), “Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1975, No. 20(1), pp. 97-103.
• Bibliotekarze i pracownicy książki województwa śląskiego, ed. M. Kycler, J. Sadowska, Warszawa 2021.
• Biedrzycki Z., Popiel S., Z dziejów książki polskiej na Górnym Śląsku. Biblioteka Ślą- ska. Zarys dziejów i bibliografia, “Biuletyn Informacyjny Biblioteki Śląskiej” 1959, No. 4(16), pp. 155-165.
• Bornsteinowa J., Jak urządzić bibliotekę szkolna i domową, Warszawa 1927.
• Brożek A., Szymiczek Franciszek, [in:] Słownik historyków polskich, ed. M. Prosińska-Jackl, Warszawa 1994, p. 514.
• Listy Michała Wąsowicza do Witolda Suchodolskiego i inne źródła archiwalne 1945-1954. Rzecz o archiwach, archiwistach i archiwaliach na Dolnym Śląsku, ed. G. Trzaskowska, I. Łaborewicz, Wrocław 2016, pp. 41-48.
• Madeja J., Doc. dr Jacek Koraszewski (1908-1969). Dyrektor Biblioteki Śląskiej, “Biuletyn Informacyjny Biblioteki Śląskiej” 1969, No. 1/4, pp. 115-119.
• Mansfeld B., Dwa zjazdy muzealne we Lwowie, “Muzealnictwo” 1993, Vol. 35, pp. 8 [6-17].
• Maresz B., Franciszek Szymiczek, [in:] Polski słownik biograficzny. Vol. 50, Warszawa 2015, pp. 237-239.
• Maresz B., Ze Lwowa do Katowic. Przedwojenne księgozbiory lwowskie i kresowe w Bibliotece Śląskiej, Katowice 2002.
• Masnyk M., Konsul Leon Malhomme wobec głównych problemów polskiej mniejszości narodowej w rejencji opolskiej w latach 1929-1932, [in:] Edukacja historyczna a współczesność.Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi dr hab. Adamowi Suchońskiemu w czterdziestolecie pracy dydaktycznej i naukowej oraz z okazji siedemdziesiątych urodzin, ed. B. Kubis, Opole 2003, pp. 37-48.
• Matelski D., Anatomia grabieży. Polityka Rosji wobec polskiego dziedzictwa kultury od XVII do XX wieku, Kraków 2021.
• Matelski D., Ewakuacja i straty dóbr kultury zachodniej i centralnej Polski w 1939 roku, “Zapiski Historyczne” 2003, Vol. 68, No. 1, pp. 59-78.
• Matelski D., Losy polskiego dziedzictwa kultury na radzieckiej Ukrainie (1922-1991). Część 1: 1922-1945, “Nowa Polityka Wschodnia” 2015, No. 1(8), pp. 99-138.
• Matelski D., Losy polskiego dziedzictwa kultury na radzieckiej Ukrainie (1922-1991). Część II: 1945-1991. “Nowa Polityka Wschodnia” 2015, nr 2(9), pp. 106-136.
• Matelski D., Losy polskiego dziedzictwa kultury w przededniu wojny i we wrześniu 1939 roku, [in:] Problemy historii wojskowości w kraju i na obczyźnie po wrześniu 1939 roku. Studia historyczne i politologiczne. Tom dedykowany pamięci nestora historyków polskich profesora Józefa Jasnowskiego (1906-2009), ed. L. Nowak, M. Szczerbiński, G. Wieczorek, Gorzów Wlkp. 2010, pp. 397-421.
• Materla H., Rozwój księgozbioru Biblioteki Śląskiej, [in:] Biblioteka Śląska 1922-1972, ed. J. Kantyka, Katowice 1973, pp. 84-105.
• Materla H., Z dziejów Górnośląskiej Biblioteki Krajowej, “Biuletyn Informacyjny Biblioteki Śląskiej” 1972, No. 2, pp. 28-40.
• Matwijów M., Mieczysław Gębarowicz (1893-1984). Uczony i opiekun narodowych dóbr kultury, Warszawa 2013.
• Matwijów M., Muzea lwowskie wczoraj i dziś, “Niepodległość i Pamięć” 2006, Vol. 13, No. 3(24), pp. 175-196.
• Matwijów M., Walka o lwowskie dobra kultury w latach 1945-1948, Wrocław 1996.
• Matwijów M., Zakład Narodowy imienia Ossolińskich w latach 1939-1946, Wrocław 2003.
• Mayer J., Śląska Biblioteka Publiczna, “Bibliotekarz” 1946, No. 5, pp. 115-116.
• Rybicki P., Biblioteka Sejmu Śląskiego, “Komunikat Instytutu Śląskiego w Katowicach” 1934, No. 9, pp. 1-8.
• Rybicki P., Śląska Biblioteka Publiczna, “Zaranie Śląskie” 1936, No. 2, pp. 77-82.
• Rytel Z., Katalogi biblioteczne, [in:] Bibliotekarstwo powszechne. Vol. 2: Księgozbiór biblioteczny. Praca zbiorowa, [ed. E. Pawlikowska], Warszawa 1958, pp. 71-77.
• Sękowski P., Akcja „wycofania”: Ewakuacja wybranych grup Polaków z polsko-niemieckiego obszaru przygranicznego w 1939 roku, “Bezpieczeństwo. Teoria i praktyka” 2017, No. 1, pp. 207-228.
• Sitko J., Zestawienie materiałów bibliograficznych dotyczących historii i działalności Biblioteki Śląskiej w Katowicach (wybór), [in:] Biblioteka Śląska 1922-1972, ed. J. Kantyka, Katowice 1973, pp. 285-302.
• Snopek-Bąba T., Biblioteka Śląska na łamach prasy w latach 1945-1982 (Przegląd bibliograficzny. W wyborze), “Książnica Śląska” 1983-1984, Vol. 22, pp. 96-110.
• Staszków A., Archiwalia, zbiory biblioteczne i muzealne Górnego Śląska w latach 1939- 1945. Sumariusz tematyczny do zespołów w Archiwum Państwowym w Katowicach -Staatsarchiv Kattowitz (Archiwum Państwowe w Katowicach) (1931) 1939-1945, Archivberatungsstelle Oberschlesien Kattowitz (Górnośląski Urząd Porad Archiwalnych w Katowicach) (1935) 1942-1945, Katowice 2007.
• Staszków A., Działalność niemieckiej służby archiwalnej w Katowicach w latach 1939- 1945, “Silesia Superior” 1994, Vol. 1, pp. 9-20.
• Staszków A., Losy dokumentów pergaminowych na Górnym Śląsku od końca XVIII w. do 1945 r., “Archeion” 1998, Vol. 99, pp. 75-92.
• Stażewski M., Niemiecka polityka archiwalna na ziemiach polskich włączonych do Rzeszy 1939-1945, Warszawa 1991.
• Stażewski M., Poszukiwania ewakuowanych akt polskich, prowadzone przez niemieckie władze okupacyjne w czasie II wojny światowej, “Archeion” 1984, Vol. 78, pp. 209-229.
• Szymiczek F., Śląska Biblioteka Publiczna w gestii Śląskiej Rady Wojewódzkiej. Lata 1936-1939, “Książnica Śląska” 1983-1984, Vol. 22, pp. 59-65.
• Tamioła D., Zestawienie materiałów bibliograficznych dotyczących historii i działalności Biblioteki Śląskiej w Katowicach (wybór). Uzupełnienia za lata 1971-1982, “Książnica Śląska” 1983-1984, Vol. 22, pp. 111-127.
• Wąsowicz M., Ze wspomnień archiwisty (1929-1953), “Miscellanea Historico-Archivistica” 1982, Vol. 1, pp. 87-104.
• Wilczyńska M., Biblioteka Naukowa Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu im. Iwana Franki, “Biuletyn Biblioteki Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie” 1971, Vol. 19, No. 2-3, pp. 3-16.
• Włodek P., Kulewski A., Lwów. Przewodnik, Pruszków 2006.
• Wróblewski J., Polskie biblioteki ludowe w zaborze pruskim i na terenie Rzeszy Niemieckiej w latach 1843-1939, Olsztyn 1975.
• Zajączkowska B., Charakterystyka dorobku i działalności Biblioteki Śląskiej, “Książnica Śląska” 1983-1984, Vol. 22, pp. 10-18.

Identifiers

DOI

10.33077/uw.25448730.zbkh.2021.688

Biblioteka Nauki

1927658