Akcja zabezpieczania księgozbiorów i bibliotek w latach 1944-19551

• Authors: Agnieszka Fabiańska

Abstracts

EN

The article comprises a definition of the term “restricted collections” and an enumeration of legal regulations from the period 1944-1955. Mentioned arrangements contained circumscription of securing's policy. The restricting libraries action was held on territory named Ziemie Odzyskane (Recovered Territories), the other type of collections were former manors houses' libraries regardless of storage area. Next paragraphs contain short history of each of five main storage places based in: Kraków, Poznań, Wrocław, Szczecin, Gdańsk i Katowice. The last paragraph discusses principles regarding filing (the main was library provenance), rules of description and criteria of division and manuscripts and books Słowa kluczowe: zbiory zabezpieczone, książnice księgozbiorów zabezpieczonych, Ziemie Odzyskane, kolekcje podworskie, zbiory biblioteczne 1 Niniejszy artykuł jest tłumaczeniem artykułu, który ukazał się pod tytułem: Sicherstellung von Büchersammlungen und Bibliotheken in den Jahren 1944-1955, [w:] Deutschsprachige Handschriften aus sichergestellten Sammlungen im Bestand der Universitätsbibliothek in Warschau. Dokumentation und Forschungsperspektiven, Hrsg. A. Just, Hamburg 2023, s. 11-33.

Keywords

EN

restricted collections; storage places of restricted collections; Recovered Territories; former manors houses’ libraries; library collections

PL

zbiory zabezpieczone; książnice księgozbiorów zabezpieczonych; Ziemie; Odzyskane; kolekcje podworskie; zbiory biblioteczne

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii
• Journal: Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi
• Year: 2023
• Volume: 17
• Issue: 4
• Pages: 771-792

Dates

published

2023

Contributors

author

Agnieszka Fabiańska

• Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Warszawa Polska

References

• sygn. 154, Zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki nr 104 z dnia 23 VI 1955 r. w sprawie zamknięcia Zbiornicy Księgozbiorów Zabezpieczonych, Zespół Ministerstwo Kultury i Sztuki Centralny Zarząd Bibliotek. Wydział Bibliotek Naukowych. Zbiornica Księ- gozbiorów Zabezpieczonych w Katowicach.
• sygn. 155, Zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki nr 38 z dnia 10 IV 1952 r. w sprawie utworzenia Zbiornicy Księgozbiorów Zabezpieczonych w Katowicach, Zespół Ministerstwo Kultury i Sztuki. Centralny Zarząd Bibliotek. Wydział Bibliotek Naukowych. Zbiornica Księgozbiorów Zabezpieczonych w Katowicach. 1952 r.
• sygn. 6945-6951, Zespół Ministerstwo Oświaty. Naczelna Dyrekcja Bibliotek. Wydział Bibliotek Naukowych. Zbiornica Księgozbiorów Zabezpieczonych w Gdańsku.
• sygn. 6952, Zespół Ministerstwo Oświaty. Naczelna Dyrekcja Bibliotek. Wydział Bibliotek Naukowych. Zbiornica Księgozbiorów Zabezpieczonych w Krakowie. 1948-1949.
• sygn. 6954, Zespół Ministerstwo Oświaty. Naczelna Dyrekcja Bibliotek. Wydział Bibliotek Naukowych. Zbiornica Księgozbiorów Zabezpieczonych w Poznaniu.
• sygn. 6958-6959, Zespół Ministerstwo Oświaty. Naczelna Dyrekcja Bibliotek. Wydział Bibliotek Naukowych. Zbiornica Księgozbiorów Zabezpieczonych we Wrocławiu.
• sygn. 6995, Zespół Ministerstwo Oświaty. Naczelna Dyrekcja Bibliotek. Wydział Bibliotek Naukowych. Zbiornica Księgozbiorów Zabezpieczonych w Szczecinie.
• Zespół Sprawozdania, akta i inwentarze dotyczące Kierownictwa [Karola Badeckiego] księgozbiorów zabezpieczonych przez Ministerstwo Oświaty w Bibliotece Jagielloń- skiej 1946-1949.
• sygn. 250/9, Zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki nr 38 z dnia 10 IV 1952 r. w sprawieutworzenia Zbiornicy Księgozbiorów Zabezpieczonych w Katowicach, zespół Zastępca Dyrektora BN ds. Ochrony i Udostępniania Zbiorów, k. 1.
• sygn. 5/41, Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 15 II 1945 r. w sprawie zabezpieczania bibliotek, Zespół Dział Uzupełniania Zbiorów. Akcja zabezpieczania księgozbioru 1944-1945.
• sygn. 11, Zespół Zbiornica Księgozbiorów Zabezpieczonych. Sprawozdania statystyczne i opisowe z działalności księgozbiorów zabezpieczonych w woj. szczecińskim. Rok 1947-1950.
• Instrukcja Ministerstwa Oświaty z dnia 25 I 1946 r. w sprawie postępowania z księgozbiorami zabezpieczonymi Nr Bbl.-222/46, Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty 1946 nr 1 poz. 13.
• Okólnik Głównego Urzędu Tymczasowego Zarządu Państwowego z dnia 21 VI 1945 w sprawie księgozbiorów stanowiących majątek opuszczony lub porzucony, Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty 1945, nr 4, poz. 115.
• Okólnik Resortu Oświaty z dnia 29 XI 1944 w sprawie zabezpieczania bibliotek i zbiorów bibliotecznych Nr. Bbl. IV-W-2195/44, Dziennik Urzędowy Resortu Oświaty 1944, nr 1-4, poz. 32.
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 III 1928 r. o opiece nad zabytkami, Dziennik Urzędowy RP Nr 29, poz. 265.
• Uchwała nr 527 Rady Ministrów z dnia 1 VIII 1951 r. w sprawie tymczasowej struktury organizacyjnej Ministerstwa Kultury i Sztuki, Monitor Polski 1951 nr 76 poz. 1048.
• Ustawa z dnia 6 V 1945 r. o majątkach porzuconych i opuszczonych, Dziennik Ustaw 1945, nr 17, poz. 97.
• Ustawa z dnia 31 X 1951 r. o przekazaniu Ministrowi Kultury i Sztuki zakresu działania Ministerstwa Oświaty w przedmiocie bibliotek i zbiorów bibliotecznych, Dziennik Ustaw 1951 nr 58 poz. 400.
• Wezwania do nauczycielstwa polskiego wydane przez kierownika Resortu Oświaty Stanisława Skrzeszewskiego, 1 VIII 1944 r. Dziennik Urzędowy Resortu Oświaty 1944, nr 1-4, s. 3-44.
• Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 9 VII 1945 r. w sprawie przejęcia księgozbiorów podworskich od pełnomocników do spraw reformy rolnej Nr V-14/45, Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty 1945, nr 4, poz.110.
• Zarządzenie Ministra Oświaty z dnia 4 VIII 1945 r. w sprawie zabezpieczania i zużytkowania księgozbiorów opuszczonych lub porzuconych Nr V-215/45, Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty 1945, nr 4, poz. 115.
• Zarządzenie Ministerstwa Oświaty z dnia 1 XII 1945 r. o ustanowieniu Delegata Ministerstwa Oświaty do zabezpieczania księgozbiorów opuszczonych i porzuconych Nr Bibl.-1377/45 N (nieopublikowane).
• Borysowska A., Pisarze i książki. Glosa do działalności Zbiornicy Księgozbiorów Zabezpieczonych (1947-1950) w Szczecinie, „Bibliotekarz Zachodniopomorski”, nr 2 (2012), s. 5-13.
• Grycz J., Wskazówki dla prowadzących akcję zabezpieczania bibliotek i zbiorów bibliotecznych. Warszawa-Poznań 1945.
• Fabiańska A., Rękopisy ze Zbiorów Zabezpieczonych w Sobowidzu w kolekcji Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, [w:] Kolekcje prywatne w zbiorach książki dawnej. Studia, pod red. D. Sidorowicz Mulak i A. Franczyk-Cegły. Wrocław 2020, t. 2, s. 255- 265.
• Jazdon A., Bolesław Świderski jako kierownik Zbiornicy Księgozbiorów Zabezpieczonych w Poznaniu - przyczynek do poznańskiego okresu działalności, [w:] Bibliotekarstwo według Bolesława Świderskiego - Myśl, praktyka, dydaktyka. Księga pamiątkowa, pod red. Stanisławy Kurek-Kokocińskiej. Łódź 2009, s. 35-55.
• Knot A., Polskie prawo biblioteczne. Wrocław-Warszawa 1947.
• Mężyński A., Józef Grycz (1890-1954) - organizator polskiego bibliotekarstwa. Warszawa 2020 (Seria Historyczna 6).
• Nowicki R., Działalność Aleksandra Birkenmajera na rzecz ochrony zbiorów bibliotecznych. Ziemie zachodniej i północnej Polski w latach 1945-1947. Poznań 2006.
• Nowicki R., Likwidacja Zbiornicy Księgozbiorów Zabezpieczonych w Poznaniu, „Biblioteka”, nr 18 (27) (2014), s. 123-144.
• Nowicki R., Marian Pelczar jako powojenny opiekun zbiorów Biblioteki Miejskiej w Gdańsku, „Libri Gedanenses”, r. 34 (2017), s. 143-157.
• Nowicki R., Nieznany projekt rozporządzenia o zabezpieczaniu zbiorów bibliotecznych i odbudowie bibliotek w powojennej Polsce, „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi”, nr 6 (2012), s. 113-126.
• Nowicki R., Polskie zbiornice księgozbiorów zabezpieczonych w latach 1947-1955 [w:] Oblicza współczesnej bibliologii. Konteksty i transgresje, red. nauk. G. Czapnik, Z. Gruszka, J. Ladorucki. Łódź 2014, s. 116-117.
• Nowicki R., Powojenna ochrona zbiorów bibliotecznych w Polsce w latach 1944-1955. Wybór źródeł. Bydgoszcz 2013.
• Nowicki R., Rola katowickiej Zbiornicy Księgozbiorów Zabezpieczonych w powojennej ochronie zbiorów bibliotecznych w Polsce. Bydgoszcz 2015.
• Nowicki R., Stanisław Sierotwiński w latach 1945-1946 jako delegat Ministerstwa Oświaty do zabezpieczania księgozbiorów opuszczonych i porzuconych na ziemiach zachodnich, „Roczniki Biblioteczne”, 50 (2006), s. 13-44.
• Nowicki R., Zabezpieczanie księgozbiorów po II wojnie światowej w Polsce, „Napis”, Seria 11 (2005), s. 277-287.
• Pelczar M., Biblioteka Miejska w Gdańsku, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu”, t. 13 (1947), s. 40-54.
• Pelczar M., Biblioteka Miejska w Gdańsku 1945-1953, „Rocznik Gdański, t. 13 (1954), s. 159-180.

Identifiers

DOI

10.33077/uw.25448730.zbkh.2023.828

Biblioteka Nauki

30146062